ایرانیان خارج نشین چه تصویری از مهدویت به غرب نشان می دهند؟ مهدویت عنصری ریشه ای در باورهای اسلامی به ویژه عقاید شیعه دوازده امامی است و بدین سان مستشرقین بسیاری در این زمینه پژوهش کرده و نظریات خود را در قالب کتاب و مقاله به مخاطبان غربی منتقل کرده اند. در این میان برخی ایرانیان نیز بوده اند که در قالب اندیشمند، پژوهشگر، نویسنده، خبرنگار و ... در زمینه مهدویت مطالبی را در کتب، دایره المعارف ها، نشریات و رسانه های مختلف غربی منتشر کرده اند و به واسطه تعلق این افراد به جامعه ایرانی، نظریات آنها مورد توجه و استناد دیگر نویسندگان قرار گرفته است.

ایرانیان خارج نشین چه تصویری از مهدویت به غرب نشان می دهند؟ مهدویت عنصری ریشه ای در باورهای اسلامی به ویژه عقاید شیعه دوازده امامی است و بدین سان مستشرقین بسیاری در این زمینه پژوهش کرده و نظریات خود را در قالب کتاب و مقاله به مخاطبان غربی منتقل کرده اند. در این میان برخی ایرانیان نیز بوده اند که در قالب اندیشمند، پژوهشگر، نویسنده، خبرنگار و ... در زمینه مهدویت مطالبی را در کتب، دایره المعارف ها، نشریات و رسانه های مختلف غربی منتشر کرده اند و به واسطه تعلق این افراد به جامعه ایرانی، نظریات آنها مورد توجه و استناد دیگر نویسندگان قرار گرفته است. ما در این بخش برخی نظریات این طیف از صاحب نظران را به مخاطبان شبستان معرفی می کنیم. اما لازم به ذکر است که انتخاب این افراد از میان ده ها تن و با هدف پوشش دهی نظرات مختلف صورت گرفته و لزوما بیانگر جایگاه بالای علمی یا رسانه ای افراد منتخب و یا تایید و تکذیب آنها نیست. 1- موژان مؤمن: وقتی یک پزشک بهایی، معارف مهدویت شیعی را به غرب انتقال می دهد! موژان مومن، زاده ی ایران و بزرگ شده انگلستان است. دایره المعارف ویکیپدیا موژان مومن (Moojan Momen) را یک "دانشور و پژوهنده مستقل با زمینه تحقیقاتی مذهب شیعه و بهاییت" معرفی می کند که در رشته پزشکی و در دانشگاه کمبریج انگلستان تحصیل کرده و همکار انجمن سلطنتی آسیایی1 بریتانیاست2. او و همسر بریتانییش (Wendi Momen) هر دو بهایی بوده و علاوه بر امور عادی به تبلیغ بهاییت در انگلیس و دیگر کشورهای جهان می پردازند.3 نمونه ای از کتاب های موژان مومن در تبلیغ بهائیت مومن نقش پررنگی در دائره المعارف جهان مدرن اسلامی 4(Encyclopedia of the Modern Islamic World) که آکسفورد منتشر نموده، داشته است.5 علاوه بر آنکه مقالات بسیاری در معرفی موضوعات مرتبط با بهاییت از دایره المعارف ایرانیکا (Encyclopedia Iranica) نگاشته است. وی کتب مختلفی در ارتباط با بهاییت نوشته که به دلیل عدم ارتباط با این نوشتار از ذکر آنها خودداری می کنیم. اما کتابی با نام "مقدمه ای بر اسلام شیعی (تاریخچه و عقاید شیعه دوازده امامی)" 6(An Introduction to Shi'i Islam) که به عنوان منبعی قابل توجه در غرب برای شناخت شیعه مورد استفاده و استناد قرار می گیرد، دارد، نگاه موژان مومن را به مذهب تشیع به تصویر کشیده است.7 در این کتاب با اشاره به جاری بودن عقیده مهدویت در میان شیعیان در سالیان پس از رحلت رسول خدا (ص) (در جریاناتی همچون قیام مختار و یا رحلت امام موسی کاظم علیه السلام) در جریان معرفی امامان دوازده گانه شیعه ذیل نام امام عصر عجل الله تعالی فرجه چنین می نویسد: ابوالقاسم محمد ابن حسن ملقب به المهدی، المنتظر، الحجّه، بقیة الله است. پس از مرگ حسن العسکری (ع) بهم ریختگی عقیدتی زیادی در میان شیعیان بوجود آمد که در آن بعضی می گفتند العسکری پسری نداشته و بعضی دیگر هم می گفتند که داشته است. آنها که معتقد به داشتن فرزندی پسر از او بودند ستون اصلی شیعه اثنی عشری را تشکیل دادند. آنها معتقدند که محمد پسر حسن از انظار غایب شده است. مومن همچنین در بخشی از کتاب که به فرق مختلف شیعه می پردازد، عقیده به مهدویت را در انشعابات مختلف شیعه ساری و جاری می داند و بنای عقیدتی بسیاری از انشعابات شیعه – مانند ناووسیه، فطحیه، اسماعیلیه و نصیریه- را اعتقاد به "مهدی بودن" رهبر آن گروه می شمارد8. همچنین وی مهمترین علائم ظهور امام مهدی علیه السلام را چنین می شمارد؛ 9 • تقابل و جنگ مهدی علیه السلام با مسلمانانی که تنها در ظاهر مسلمانند ولی در واقع پایبندی به احکام و قوانین اسلامی ندارند. • وقوع دو مرگ سرخ (خونریزی) و مرگ سفید (بلا و مرض) پیش از ظهور مهدی علیه السلام که دو سوم مردم جهان را هلاک می کند. • ظهور دجال تک چشم، سفیانی و یمانی • وقوع جنگی بزرگ در سوریه و نابودی آن • وقوع مرگ و ترس در عراق و نیز ظهور آتش در آسمان سخنرانی موژان مومن در جمع بهائیان نکته قابل تأمل در مورد موژان مومن آن است که به دلایلی مختلف از جمله تسلط وی به زبان انگلیسی، حضور و فعالیت شدید او در کشورهای غربی، شناخته شدن وی و از سوی دیگر نبود منابع کافی از نویسندگان و عالمان شیعی که با متدولوژی کنونی منابع استنادی غربی نگاشته شده باشد، همه و همه باعث شده برداشت ها و نگاشته های موژان مومن به عنوان منبعی اصلی در مورد مذهب تشیع و عقیده به مهدویت مورد استناد غربیان قرار گیرد. به عنوان مثال اگر به کلیدواژه "Mahdi" در دایره المعارف تحت وب ویکی پدیا بنگریم، در می یابیم یکی از منابع اصلی این نوشتار آثار موژان مومن است. همچنان که کمتر کتابی در زمینه شیعه و مهدویت در سالیان اخیر توسط نویسنده ای غربی نگاشته شده و از کتاب ها و نوشته های مومن به عنوان منبع استفاده کرده است10. پی نوشت ها: 1. http://royalasiaticsociety.org/site/ 2. fa.wikipedia.org/wiki/موژان_مؤمن 3. www.momen.org 4. http://www.amazon.com/Oxford-Encyclopedia-Islamic-World-6-Volume/dp/0195305132 5. نسخه الکترونیکی این دایره المعارف در آدرس زیر قابل دسترسی است: www.oxfordislamicstudies.com/Public/book_oemiw.html 6. http://www.amazon.com/Introduction-Shi`i-Islam-History-Doctrines/dp/0300035314/ 7. برای تایید این موضوع جالب توجه است بدانیم این کتاب در میان کتب عرضه شده در سایت آمازون در موضوع شیعه، رتبه ششم فروش را داشته است. ر ک: http://www.amazon.com/gp/bestsellers/books/12536/ref=pd_zg_hrsr_b_1_4_last 8. نکته جالب آنست که خود بهائیت –که موژان مومن از پیروان و مبلغان آن است- معتقد به حقانیت اسلام و شیعه و نیز عقیده به مهدویت تا ظهور سید علیمحمد باب است و او را همان فرد وعده داده شده اسلام می شمارد. 9. جالب آنست که این موارد عینا در دائره المعارف ویکیپدیا ذیل واژه "Mahdi" به عنوان عقیده شیعیان منعکس شده است! 10. به عنوان نمونه ن ک:Shaul Mishal & Ori Goldberg, "Understanding Shiite Leadership: The Art of the Middle Ground in Iran and Lebanon", Cambridge University Press, 2014 منب منبع: پایگاه اطلاع رسانی طرید .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه