در کتاب «صفات الشیعه» از امام رضا(ع) و در بحار الانوار، از امام صادق(ع) نقل شده است: «هرکس از دنیا برود و مالی به جا گذارد مال ورثه است؛ و اگر دَین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد، بر عهده امام است». آیا این احادیث صحیح‌اند؟ اگر صحیح‌اند، دیونی که فرمودند آیا شامل حق الناس هم می‌شود؟ یا نماز و روزه و ... حق الله است؟ و اگر ادا می‌شود، طبق فرموده امامان، برزخ شفاعت ندارد، این دین چه زمانی توسط ائمه(ع) ادا می‌شود؟ و آیا در برزخ عذاب خواهد داشت؟

در منابع معتبر روایی؛ ائمه اطهار(ع) از رسول خدا(ص) نقل کرده‌اند: «هرکس از دنیا برود و مالی به جا گذارد، آن مال متعلق به ورثه خواهد بود، و اگر دَین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد، پرداخت آن بر عهده امام است».[1]با توجه به مجموع آیات و روایات باید گفت؛ مورد و موضوع این روایت مسائل مادی افرادی است که از دنیا رفته‌اند، و مشتمل بر دو حکم متفاوت است، ولی به نظر می‌رسد این دو حکم برای دو گروه متفاوت است:الف. «مال به جا مانده برای ورثه است». این حکم مربوط به افرادی است که اموالی به جا گذاشته‌اند و قرض و بدهکاری نیز ندارند، و یا اگر قرض دارند اموال آنها کفایت از دین و قرض آنها ‌کرده و بخشی از آن نیز اضافه آمده و به ورثه می‌رسد.ب. «اگر دین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد بر عهده امام است». این حکم مربوط به گروهی است که – بدون افراط و تفریط - قرض و بدهکاری به جا گذاشته و اموالی ندارند و یا اموال آنها کفایت از دین و قرض نمی‌کند.توضیح:این اصل مسلّم است که اگر کسی از دنیا برود و دینی به جا گذاشته باشد، ورثه پس از از ادای دین او می‌توانند در ترکه و مال الارث تصرف کنند و آن را میان خود تقسیم کنند؛ خدای تعالی در قرآن می‌فرماید: «خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم(میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد و اگر فرزندان شما، [دو دختر و] بیش از دو دختر باشند، دو سوم میراث از آنِ آنها است و اگر یکى باشد، نیمى [از میراث،] از آنِ او است. و براى هر یک از پدر و مادر او، یک ششم میراث است اگر [میت] فرزندى داشته باشد و اگر فرزندى نداشته باشد، و [تنها] پدر و مادر از او ارث برند، براى مادر او یک سوم است [و بقیه از آنِ پدر است] و اگر او برادرانى داشته باشد، مادرش یک ششم می‌برد [و پنج ششم باقیمانده، براى پدر است]. [همه اینها،] بعد از انجام وصیتى است که او کرده، و بعد از اداى دین است».[2]از سوی دیگر؛ اگر فردی برای حداقل مخارج و هزینه زندگی خود (نه برای اسراف و معصیت) وام و قرض بگیرد و اثبات شود که توان پرداخت آن‌را ندارد؛ وظیفه حاکم شرعی این است که (در صورت توان و وجود بودجه و بیت المال)، قرض و وام او را از بیت المال پرداخت کند؛ و فرقی ندارد که این قرض گیرنده در قید حیات باشد و یا از دنیا رفته باشد.[3]بنابراین، روایت در مورد مسائل مالی است و نحوه پرداخت آن در این دنیا است، اما مسائل غیر مالی و حق الناس و نیز نحوه جبران مسائل مالی در عالم برزخ در جای دیگری بررسی شده است.[4] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه