در قرآن آمده: « مگر اینکه از کفر به ایمان بگروند» چگونه می توان از کفر به ایمان گروید؟ آیا همین مسائل کلیشه ای یا همین ذکر من ایمان آورده ام، کافیست؟

در این گونه آیات منظور از گرایش از کفر به ایمان، ایمان حقیقی است که با ترک کفر و اعتقاد واقعی و راستین به مبانی اسلام و دین و پی بردن به باطل بودن و بی پایه بودن کفر حاصل می گردد . بنا بر این منظور آیه این است که رو آوردن با دل و جان و حقیقت خود به حقیقت ایمان و دوری از کفر و ترک لوازم آن موجب تغییر هویت و شخصیت انسان می گردد و به همین خاطر نوع برخورد و معامله و رفتار با او نیز دگرگون می گردد و با او مانند فرد مومن معتقد رفتار می گردد . برای آگاهی بیشتر توجه شما را به توضیحی در باره ایمان و خصوصیت و لوازم آن جلب می نماییم :اعتقاد یک امر قلبى بوده و عبارت است از: ایمان به خدا و رسول و ائمه(ع) و آنچه که به نام «مجموعه دین» و برنامه سعادت بشر در قرآن و روایات اسلامى آمده است. به طور کلّى ایمان سه شاخه دارد چنانکه در روایات آمده: 1- اعتقاد قلبى؛ 2- اقرار به زبان (یعنى گفتن شهادتین و اقرار به خدا و پیامبر و ائمه و آنچه بر پیامبر نازل شده)؛ 3- عمل به ارکان؛ یعنى، انجام واجبات و ترک محرّمات و بنابراین مؤمن کامل کسى است که هر سه جنبه را دارا باشد. ب) در مقام عمل (مثل خواندن نماز) فرضاً اگر انسان نمى داند پوشیدن لباس غصبى حرام است ویا اگر لباس غصبى باشد نماز باطل است؛ چنانچه نماز خواند و بعداً متوجه شد، آن نماز صحیح است. شروطى که براى لباس ومکان نمازگزار گفته شده، شرایط صحت است؛ یعنى، اگر کسى عمداً و از روى آگاهى آنها را رعایت نکند، نماز باطل مى شود. اما مستحبات دیگر (مثل نماز جماعت و ...) کمال نماز است که اگر کسى عمداً آنها را رعایت نکند، نمازش باطل نمى شود از دیدگاه قرآن «ایمان» عبارت است از علم و معرفت یقینى توأم با تسلیم و خضوع در برابر حق. در «یقین» چهار شرط هست و با آنها، ظن، شک و جهل، از قلمرو یقین خارج مى شود؛ چرا که در ظن و شک، جزم به ثبوت وجود ندارد، ولى یقین غیر قابل زوال است. قرآن کریم از ضرورتى که حاصل شرایط چهارگانه «یقین» است، با عباراتى از قبیل «لا رَیْبَ فِیهِ» و مانند آن یاد کرده است.مانند: بقره (2)، آیه 2؛ آل عمران (3)، آیه 9. در این خصوص نگا: معرفت شناسى در قرآن، ج 3 ص 255 و 256. از دیدگاه قرآن «یقین» داراى مراتبى است که به حسب آن «ایمان» نیز داراى مراتب مى گردد: علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین. «علم الیقین» در مرحله معرفت مفهومى و ذهنى است: مانند آنکه آدمى به جهنم و بهشت، در حد ادراک عقلى واقف گردد و خصایص آنها را در حد فهم مفهوم دریابد. «عین الیقین» یافتن حقایق خارجى و مشاهده همان معرفت مفهومى و ذهنى است؛ مثل آنکه وقتى ملحد را در قیامت به جهنم بردند، وى دیگر خود جهنم را مى بیند یا هنگامى که مؤمن را به بهشت بردند، او خود بهشت را مشاهده مى کند. «حق الیقین» آن است که انسان نه تنها شاهد حق باشد، بلکه عین شهود قرار گیرد و فانى از غیر و باقى بالله شود. از خود چیزى نداشته باشد و در معرفت الهى غرق شود.نگا: تکاثر (102)، آیه 5 و 6؛ حاقه (69)، آیه 51 و نیز: مراحل اخلاق در قرآن، ج 11 (تفسیر موضوعى)، ص 351 - 356. در قرآن کریم به بعضى از مقامات یا درجات مؤمنان، اشاره شده است: 1. مقام تسلیم ؛ یعنى، واگذارى تمام ساحت هاى وجودى خود، به اختیار خداوند.مانند: بقره (2)، آیه 128 و نگا: تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 1، ص 383 و 384. 2. مقام ابرار؛ یعنى، گذشتن از آن چیزى که به آن نیازمندیم و بخشیدن آن به دیگران.مطففین (83)، آیه 18 - 22 و نگا: المیزان، ج 1، 430. 3. مقام تقوا؛ یعنى، خوف از خدا و کناره گیرى از گناه، [ البته به شرط اینکه ]مقصود از آن ترس و این کناره گیرى خداوند باشد.تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 1، ص 205 - 219. 4. مقام اخلاص ؛ یعنى، انسان قلبش را مخصوص حق کند تا احدى جز مقلب القلوب در حرم دل او راه نیابد.لقمان (31)، آیه 32، بینه (98)، آیه 5؛ کهف (18)، آیه 110 و نگا: اوصاف الاشراف، ص 65؛ تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 11، ص 253 - 258. امّا نشانه ها و آثار این یقین و ایمان واقعى را باید در اعمال و کردار خویش جست و جو کنیم؛ چنان که حضرت على«علیه السلام» مى فرماید: «عقیده مؤمن در کردارش دیده مى شود». ما این آثار و نشانه ها را در دو قلمرو فردى و اجتماعى شمارش مى کنیم: یک. آثار فردى : 1. لذت معنوى و انبساط روحى، 2. تغییر نگرش به امور معنوى و مادى، 3. آرامش روحى، 4. رضامندى از حق و خود مقصرانگارى، 5. احساس عزّت و غلبه،در خصوص این پنج مورد نگا: کیش پارسایان، ص 37 - 45. 6. توکل بر خدا،انفال (8)، آیه 2. 7. محافظت بر اداى فرایض، به خصوص نماز،مومنون (23)، آیه 9. 8. عفت و پاک دامنى،همان، آیه 5. 9. خشوع در نماز،همان، آیه 2. 10. روى گردانى از امور لغو و بیهوده،همان، آیه 3. 11. افزایش ایمان، هنگام شنیدن آیات الهى.انفال (8)، آیه 2. دو. آثار اجتماعى: 1. تحکیم وحدت، 2. استقرار عدالت اجتماعى، 3. حسن مقابله با فساد و انحراف،در خصوص این سه مورد نگا: کیش پارسایان، ص 45 - 49. 4. تأمین نیازهاى مادى دیگران،توبه (9)، آیه 71؛ انفال (8)، آیه 3. 5. تواضع در برابر مردم،فرقان (25)، آیه 63. 6. پیشى گرفتن در امور خیر،مؤمنون (23)،آیه 59. 7. عدم طمع دوستى با کافران،مجادله (58)، آیه 22. 8. کوشش در امانت دارى،مؤمنون (23)، آیه 8. 9. وفاى به تعهدها و قرار دادها.همان. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه