تحصیل تفکر صحیح با چه روشهایی ممکن است؟( منظورم تفکری است که از هفتاد سال عبادت برتر است)

تفکر و اندیشیدن همیشه مقدمه درست انجام دادن و انجام گرفتن بوده که در کارهاى اساسى و زیر بنایى خود اصلى محسوب مى شده است. ارزش تدبر و تفکر تا آن جاست که رسول خدا(ص) فرمود: فکره ساعه خیر من عباده سنه؛ اندیشیدن یک ساعت برتر است از عبادت یک سال. تفکر در چیزهایى که قرآن به آن دعوت نموده مانند: الف) تفکر و اندیشه انسان در خویش که چگونه خلق شده است و خلقت او از چه دقایق و ظرافتى و از چه قوت وضعفى بر خوردار است. قرآن مى فرماید: افلم یتفکروا فى انفسهم؛ آیا آنان در وجود خویش اندیشه نمى کنند؟ ب) تفکر در کرات فضا و آسمان ها و خلقت گردش فاصله آنها و... که مسلم اندیشیدن در این امور دانش و فرهنگ انسان را بالابرده و رشد مى دهد و این امر را خداوند از صفات انسان هاى مؤمن مى شمارد. الذین یذکرون الله قیاماو قعودا و على جنوبهم و یتفکرون فى خلق السماوات والارض ربنا ما خلقت هذا باطلا...؛ مؤمنینى که در حال ایستاده و نشسته خدا را یاد مى کنند و حتى در زمانى که به پهلو دراز کشیده اند تفکر در آفرینش آسمان ها و زمین مى نمایند و بعد اذعان مى دارند و مى گویندبارالها! تو اینها را هرگز بیهوده نیافریده اى... ج) اندیشیدن در مورد گذشتگان (جوامع و افراد موفق و یا شکست خورده) خود درسى فراموش نشدنى و سازنده است. پرورگار به رسولش حکایت آنان را بیان مى کند و سپس امید ایجاد تفکر در شنوندگان ایجاد مى نماید:فاقصص القصص لعلهم یتفکرون؛ حکایت کن داستان و قضایاى گذشتگان را شاید به تفکر و اندیشه بنشینند نگاه کنید عاقبت دروغ گویان چگونه است؟ و در جاى دیگر مى گوید: فانظروا کیف کان عاقبه المکذبین و موارد بسیاردیگرى در قرآن آمده است که باید تفاسیر را در این زمینه مطالعه کرد. و در بعضى از روایات آمده است: اذا قدمت الفکر فى جمیع افعالک حسنت عواقبک؛ هر کارى را که قبل از انجام آن تفکر کنى نتایج زیبایى در پى خواهد داشت بایدگفت که در مواردى تفکر و اندیشه نهى شده است. زیرا ممکن است مشکلات و فسادهایى را در پى داشته باشد. از آن جمله است تفکر در مورد شهوت: من کثر فکره فى اللذات غلبت علیه؛ کسى که زیاد در شهوات و لذات بیندیشدمغلوب هواها و هوس ها خواهد شد و در جاى دیگر آمده است: «کسى که در معصیت و گناه تفکر کند به خودش واگذاشته مى شود و تأییدات الهى از اوگرفته خواهد شد». و هم چنین نهى در تفکر ذات حضرت حق جل و على شده است. زیرا انسان مادى نمى تواند درذات نا متناهى و نا محدود خالقش فکر کند و فکر در آن راه ندارد و به اشتباه و سیه بختى خواهد افتاد. جایگاه تقوی در تفکر صحیح : باید دانست که صرف آگاهی منطقی از روش تفکر, برای بهره مندی از تفکر صحیح کافی نیست . فاسق و کافر نیز مانند مؤمن می توانند از قواعد منطقی تفکر آگاه باشند ولی از تفکر صحیح بهره مند نیستند. مشکل آنان در کجا است ؟ انسان علاوه بر فطرت حق جو و عقل یک سلسله غرایز جسمانی نیز دارد مانند شهوت جنسی و شهوت مال و قدرت . و نیز دارای عواطفی مانند عشق و کینه و نفرت و دلباختگی و خشم و رفقت و دلسوزی و... است . هرگاه این غرایز و عواطف در حالت معتدل باشند عقل که همواره قادر به تفکر صحیح است و نیز فطرت که خوب و بد را می شناسد, (شمس / 7) می توانند انسان را نجات دهند و انسان ندای فطرت و حکم عقل را می شنود. اما هرگاه این غرایز و عواطف از حالت اعتدال خارج شوند و به افراط و تفریط کشیده شوند. برای توضیح بیشتر به چند نکته اشاره می شود: الف ) قرآن مجید می فرماید: ((ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب الذین یذکرون الله قیاماا و قعوداا و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السمتوات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار... ; همانا در آفرینش آسمان ها و زمین و جایگزین گشتن شب به جای روز و روز به جای شب برای خردمندان نشانه هایی از قدرت پروردگار مشهورد است . آن خردمندانی که خدای را در حال ایستاده و نشسته و بر پهلو یاد می کنند و در خلقت آسمان ها و زمین می اندیشند که ای خدای ما تو این ها را باطل و برخلاف حکمت نیافریده ای . تویی منزه از هر باطل و خطایی پس ما را از عذاب آتش نگهدار باش )) (آل عمران , آیه ئ 191 - 190). مشاهده می کنید که : 1- دعوت به مطالعه هستی و آفرینش شده است . 2- از آن قدرتی یاد کنید که چنین عظمتی را رقم زده است . 3- توجه به اینکه این همه عظمت بدون حکمت و هدف نبوده است . 4- حال که چنین است نجات خویش را از خدای سبحان تمنا کنید, البته آیات بسیار دیگری نیز در قرآن مجید آمده است که دعوت به مطالعه نشانه های قدرت پروردگار می نماید. ب ) حضرت علی (ع ) می فرماید: ((ولو فکأروا فی عظیم القدر± و جسیم النأعمه لو جعوا الی الطریق و خافوا عذاب الحریق و لکن القلوب علیله و البصائر مدخوله ; اگر در عظمت قدرت الهی می اندیشیدند و همچنین در فراوانی نعمت های حق تائمأل می کردند به راه راست برگشته و از عذاب سوزان می ترسیدند. ولی چه باید کرد که دل ها مریض و چشم ها معیوب گشته و از دیدن و درک کردن حقایق بازمانده اند!)). ملاحظه کنید که حضرت می فرماید: اگر در عظمت قدرت پروردگار می اندیشیدند به پیشگاهش سر خضوع فرود می آورند, و از عذاب دوزخ بر حذر می ماندند. ج ) در حدیثی است که خدای سبحان خطاب به حضرت موسی می فرماید: ای موسی نعمت های مرا برای مردم بیان کنید که در آن صورت مردم محبأت مرا در دل های خود خواهند گرفت . د ) بابا طاهر عریان در رباعی دلنشین خود می گوید: به صحرا بنگرم صحراته وینم =به دریا بنگرم دریاته وینم =به هر جا بنگرم کوه و در و دشت =نشان روی زیبای ته وینم = ه ) علامه طباطبای نیز می فرماید: جهان آیت حق است , بنابر این انسان باید به جایی برسد که همان گونه که وقتی به آیینه نگاه می کند محو در تصویر می شود و نظرش به خود آئینه جلب نمی شود. وقتی هم که کوه و در و دشت و درخت و سبزه و گل ها را دید یا پرندگان رنگارنگ یا حیوانات متنوع و ... را مشاهده نمود از آن همه کمال و زیبایی محو در جمال حق شود و خصوصیات آن اشیاص نظر او را جلب نکند, بلکه جهان را آینه ئ جمال حق ببیند. به هر حال تفاوت مردان خدا و افراد دیگر در همین است که آنها وقتی در آسمان سیر می کنند, یا در زمین سیاحت می کنند, یا در دریا شناورند, یا به زیر دریا می روند, همه جا خدا را می بینند و ذکر و شکر خدا بر زبانشان جاری است ولی دیگران با بی اعتنایی فقط به زیبایی و نظم طبیعت چشم دوخته و خدایی برایشان مطرح نیست . برخی وقتی کنار دریا می روند فقط امواج چشم آنها را خیره می سازد ولی گروهی از ورای امواج , اصل آن آب و ژرفای دریا را مشاهده می کنند. زهی خسارت که انسان از نعمت های خدا فقط لذت ببرد, ببوید و بنوشد و اشباع شود, اما هرگز به یاد منعم و آن کسی که لحظه به لحظه تدبیر آن همه نعمت و هستی را رقم زده نباشد.برای مطالعه بیشتر ر.ک : - علامه طباطبایی , تفسیر المیزان , ج 5, ص 273 - 292 (کلام فی طریق التفکر الذی یهدی الیه القرآن)، ذیل آیات 15 - 19 سوره مائده شهید مطهری , ده گفتار, گفتار دوم , ص 40 - 64 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه