در تحف العقول این حدیث به امام باقر(ع) نسبت داده شده است: «مَنْ عَلَّمَ بَابَ‏ هُدًى‏ فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ لَا یُنْقَصُ أُولَئِکَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَیْئاً وَ مَنْ عَلَّمَ بَابَ ضَلَالٍ کَانَ عَلَیْهِ مِثْلُ أَوْزَارِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ لَا یُنْقَصُ أُولَئِکَ مِنْ أَوْزَارِهِمْ شَیْئاً». معنای این حدیث چیست؟ و آیا از نظر سند صحیح است؟

در منابع حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده است: «هر کس مسیر هدایتی را به دیگران بیاموزد، مانند پاداش عمل‌کنندگان به آن به وی پاداش دهند، بدون این‌که از پاداش آنان نیز کم شود(یعنی هم عمل‌‏کنندگان پاداش کامل می‌‏گیرند و هم به اندازه تمام پاداش آنان، به فردی که این راه را به آنان آموخته پاداش تعلق می‌گیرد) و هر کس دیگران را در مسیر گمراهى قرار دهد، گناهش به اندازه تمام کسانى خواهد بود که در آن مسیر قرار می‌گیرند، بدون ‏آن‌که اندکى از بار گناه آنان نیز کم شود».[1] بر اساس نظر صاحب مرآة العقول[2] این روایت صحیح است. و منظور از «باب علم» در روایت، یعنی هر مسئله و موضوعی که به نحوی جنبه تعلیم آموزه‌های دینی داشته باشد. در این حدیث چند نکته وجود دارد که قابل توجه است: 1. برای تعلیم‌دهنده پاداشی مثل آموزنده و عمل‌کننده است، اگر چه زمینه و شرایط عمل برای تعلیم‌دهنده فراهم نشده باشد؛ برای این‌که وی سبب و باعث عمل شخص تعلیم‌دیده شده است. 2. برای تعلیم‌دهنده پاداشی مانند پاداش عمل‌کننده است، چه این‌که آن شخص در نظر داشته که این مطلب را از فلانی آموخته یا نه. 3. در پاداش آموزگاران فرقی نیست بین این‌که موضوع دینی را ابتدا به افرادی تعلیم داده باشند، یا این‌که این مسئله را به کسانی که از یادشان رفته یادآوری کرده و آنان را به رعایت این حکم تشویق کرده باشند. 4. در این مسئله نیز فرقی نیست ‌که موضوع هدایت یک مسئله علمی باشد، عبادی باشد، اخلاقی باشد و ... . 5. تمام موارد فوق دقیقاً در موضوع ضلالت و گمراهی هم صادق است؛ یعنی اگر کسی باعث گمراهی و انحراف کسی شده باشد، تمام عذاب و کیفر آن شخص برای فرد گمراه‌کننده هم وجود دارد.[3] گفتنی است که این حدیث در حقیقت، بیان دیگری از سخن رسول خدا(ص) است که فرمود: کسی که سنت نیکویی در اسلام بنا نهد و بعد از او به آن عمل شود، برای آن شخص اجر و پاداشی است مثل پاداش عمل‌کننده به آن، در حالی‌که از پاداش عمل‌کنندگان چیزی کاسته نخواهد شد. این‌گونه است وضعیت کسی که سنت بدی را در اسلام بنا نهد و بعد از او به آن عمل شود، که برای آن شخص جزا و کیفری است، مثل کیفر عمل‌کننده به آن، در حالی‌که از کیفر عمل‌کنندگان چیزی کاسته نخواهد شد.[4] بر این اساس، محتوای این حدیث هم در میان شیعیان و هم در میان اهل‌سنت مورد پذیرش است و در حقیقت بیان و تفسیری از آیه: «لِیَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ کامِلَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْم»؛[5] می‌باشد که معنایش آن است که گمرا‌ه‌کنندگان در روز قیامت، علاوه بر بار گناه خویش، بار گناه کسانى را که به نادانى گمراهشان کرده بودند، را نیز بر دوش خواهد کشید. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه