باسلام. چرا در یک آیه از قرآن فرموده اگر دو زن بگیرید نمیتوانید عدالت را بینشان برقرار کنید و در آیه ای دیگر دستور میدهد که تا ۴ زن هم میتوانید بگیرید؟ ممنون

در پاسخ توجه به مطالب ذیل مفید است : آیه ی مورد نظر شما آیه ی 3 سوره مبارکه نساء است که می فرماید: وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ ذلِکَ أَدْنى أَلاَّ تَعُولُوا 1- خداوند در همین آیه بعد از تجویز تعدد زوجات بلا فاصله دستور می دهد که اگر قادر به رعایت عدالت میان انها نیستید باید به یک همسر اکتفا کنید . بنا بر این در این آیه شرط جواز تعدد زوجات توانایی داشتن بر رعایت عدالت میان آنها است .2- خداوند در ایه 129 همین سوره خداوند می فرماید : و لَنْ تَسْتَطِیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَیْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمِیلُوا کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوها کَالْمُعَلَّقَةِ وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ کانَ غَفُوراً رَحِیماً 129- و هرگز نمى توانید (از نظر محبت قلبى) در میان زنان، عدالت کنید، هر چند کوشش نمائید، ولى به کلى تمایل خود را متوجه یک طرف نسازید که دیگرى را به صورت بلا تکلیف در آورید، و اگر راه اصلاح و پرهیزگارى پیش گیرید، خداوند آمرزنده و مهربان است.از جمله اى که در پایان آیه قبل آمده یعنی : َّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبیراً و در آن دستور به احسان و تقوى و پرهیزگارى داده شده ، یک نوع تهدید در مورد شوهران استفاده میشود، که آنها باید مراقب باشند کمترین انحرافى از مسیر عدالت در مورد همسران خود پیدا نکنند، اینجا است که این توهم پیش میاید که مراعات عدالت حتى در مورد محبت و علاقه قلبى امکان پذیر نیست، بنا بر این در برابر همسران متعدد چه باید کرد؟.آیه مورد بحث به این سؤال پاسخ مى گوید که عدالت از نظر محبت، در میان همسران امکان پذیر نیست، هر چند در این زمینه کوشش شود. (وَ لَنْ تَسْتَطِیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَیْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ).از جمله و لو حرصتم استفاده میشود که در میان مسلمانان، افرادى بودند که در این زمینه سخت کوشش مى کردند و شاید علت کوشش آنها دستور مطلق به عدالت در آیه 3 همین سوره بوده است، آنجا که میفرماید:فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً.بدیهى است یک قانون آسمانى نمیتواند بر خلاف فطرت باشد، و یا تکلیف به ما لا یطاق کند، و از آنجا که محبتهاى قلبى، عوامل مختلفى دارد که بعضا از اختیار انسان بیرون است، دستور به رعایت عدالت در مورد آن داده نشده است، ولى نسبت به اعمال و رفتار و رعایت حقوق در میان همسران که براى انسان، امکان پذیر است روى عدالت تاکید شده است.در عین حال براى اینکه مردان از این حکم، سوء استفاده نکنند بدنبال این جمله میفرماید: اکنون که نمیتوانید مساوات کامل را از نظر محبت، میان همسران خود، رعایت کنید لا اقل تمام تمایل قلبى خود را متوجه یکى از آنان نسازید، که دیگرى بصورت بلا تکلیف در آید و حقوق او نیز عملا ضایع شود. (فَلا تَمِیلُوا کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوها کَالْمُعَلَّقَةِ).3- بعضى از بى خبران از ضمیمه کردن آن آیه با آیه مورد بحث چنین نتیجه میگیرند که تعدد زوجاتمشروط به عدالت است، و عدالت هم ممکن نیست، بنا بر این تعدد زوجات در اسلام ممنوع است.امام صادق –ع- در حدیثی در باره تفاوت دو نوع عدالت در این دو آیه چنین می فرماید : منظور از عدالت در آیه سوم سوره نساء عدالت در نفقه (و رعایت حقوق همسرى و طرز رفتار و کردار) است و اما منظور از عدالت در آیه 129 (آیه مورد بحث) که امرى محال شمرده شده، عدالت در تمایلات قلبى است (بنا بر این تعدد زوجات با حفظ شرائط اسلامى نه ممنوع است و نه محال).معلوم است که اگر کلمه عدالت را در دو آیه به دو معنى تفسیر مى کنیم به خاطر قرینه روشنى است که در هر دو آیه وجود دارد، زیرا در ذیل آیه مورد بحث، صریحا مى گوید: تمام تمایل قلبى خود را متوجه به یک همسر نکنید، و به این ترتیب انتخاب دو همسر مجاز شمرده شده منتها به شرط اینکه عملا در باره یکى از آن دو ظلم نشود اگر چه از نظر تمایل قلبى نسبت به آنها تفاوت داشته باشد، و در آغاز آیه 3 همین سوره صریحا اجازه تعدد را نیز داده است . تفسیر نمونه، ج 4، ص: 15 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه