منظور از ×انظر الی طعامک × در سوره عبث چیست

آیه ای که اشاره نموده اید: آیه 24 از سوره مبارکه عبس است که می فرماید: «فَلْیَنظُرِ الْانسَانُ إِلىَ طَعَامِهِ»نزدیکترین اشیاء خارجى به انسان غذاى او است که با یک دگرگونى جزء بافت وجود او مى‌ شود، و اگر به او نرسد به زودى راه فنا را پیش مى ‌گیرد، و به همین دلیل قرآن از میان تمام موجودات روى مواد غذایى آن هم موادى که از طریق گیاهان و درختان، عائد انسان مى‌ شود تکیه کرده است.روشن است که منظور از" نگاه کردن" تماشاى ظاهرى نیست، بلکه نگاه به معنى دقت و اندیشه در ساختمان این مواد غذایى، و اجزاء حیاتبخش آن، و تاثیرات شگرفى که در وجود انسان دارد، و سپس اندیشه در خالق آنها است.و اینکه بعضى احتمال داده ‌اند مراد نگاه ظاهرى است، نگاهى که باعث تحریک غده‌ هاى بزاقى دهن، مى‌ شود، در نتیجه کمک به هضم غذا مى‌ کند بسیار بعید به نظر مى ‌رسد، زیرا آیه به قرینه آیات قبل و بعد اصلا در مقام بیان اینگونه مسائل نیست، منتها بعضى از دانشمندان غذاشناس که قرآن را تنها از زاویه محدود مسائل شخصى خود مى ‌نگرند طبیعى است چنین پندارى درباره آیه فوق داشته باشند.بعضى نیز معتقدند که منظور از نگاه کردن به مواد غذایى این است که انسان هنگامى که بر سر سفره مى ‌نشیند دقیقا بنگرد که آنها را از چه راهى تهیه کرده؟ حلال یا حرام؟ مشروع یا نامشروع؟ و به این ترتیب جنبه ‌هاى اخلاقى و تشریعى را مورد توجه قرار دهد.در بعضى از روایات که از معصومین نقل شده نیز آمده است که منظور از" طعام" در اینجا" علم و دانشى" است که غذاى روح انسان است، باید بنگرد که آن را از چه کسى گرفته؟ از جمله از امام باقر ع نقل شده که در تفسیر این آیه فرمود:" علمه الذى یاخذه عمن یاخذه"؟ نظیر همین معنى از امام صادق ع نیز نقل شده است .بدون شک معنى ظاهرى آیه همان غذاهاى جسمانى است که در آیات بعد مشروحا ذکر شده، ولى غذاى روح را نیز از طریق قیاس اولویت مى ‌توان استفاده کرد، چرا که انسان ترکیبى است از روح و جسم، همانگونه که جسم او نیاز به غذاى مادى دارد، روح او نیز محتاج به غذاى روحانى است.و جایى که انسان باید در غذاى جسمانیش دقیق شود، و سرچشمه آن را که باران حیاتبخش است طبق آیات بعد بشناسد باید در غذاى روحانى خود نیز دقت بخرج دهد که از طریق باران وحى بر سر زمین قلب پاک پیامبر ص نازل مى‌ گردد، و از آنجا در سینه ‌هاى معصومین ع ذخیره مى ‌شود و همچون چشمه‌ هاى جوشانى در صفحه قلوب جارى مى ‌گردد، و انواع میوه‌ هاى لذتبخش ایمان و تقوا و فضائل اخلاقى را پرورش مى ‌دهد.آرى انسان باید درست بنگرد که سرچشمه اصلى علم و دانش او که غذاى روحانى او است کجا است مبادا از سرچشمه آلوده‌ اى تغذیه شود و روح و جان او را بیمار کند یا به هلاکت افکند.و نیز از طریق قیاس اولویت مى‌ توان مساله" حلال و حرام" و مشروع و نامشروع را به وسیله" دلالت التزامى" از آیه استفاده کرد.این احتمال نیز وجود دارد که هم" طعام" در آیه شریفه معنى وسیع و گسترده دارد، و هم" نگاه کردن" و بنا بر این تفسیرهاى سه گانه فوق در آن جمع مى ‌گردد.در اینکه منظور از" انسان" در اینجا چه کسى است؟ ناگفته پیدا است که همه انسانها را شامل مى‌ شود، اعم از مؤمن و کافر، همه باید به این مواد غذایى و شگفتیها و اسرار نهفته در آنها بنگرند، تا افراد بى ‌ایمان راه حق را پیدا کنند و افراد مؤمن بر ایمانشان افزوده شود.و به راستى هر یک از مواد غذایى: میوه ها، دانه‌ هاى غذایى سبزیها، براى خود دنیاى شگفت انگیزى دارد که مدتها مى ‌توان روى آن مطالعه کرد، و درسهایى از آن آموخت که در تمام عمر به ما روشنایى و بینش مى‌ دهد.(ر.ک: تفسیر نمونه، ص۱۴۴-۱۴۷) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه