ویژگی های استاد اخلاق و عرفان چیست؟

در پاسخ چند نکته قابل توجه است : 1- شکى نیست در هر علم و رشته اى که انسان بخواهد با دقّت و ظرافت و تحقیق از خصوصیات و لطایف آن آگاهى یابد؛ ضرورى است که از استاد متخصص آن فن استفاده کند. این مطلب در خصوص رشته هایى که تجربیات استاد، در آن مدخلیت داشته باشد و یا مربوط به عوالم ماوراى طبیعت باشد، ضرورت مضاعف و بیشترى دارد. فردى که مى خواهد در صراط حقیقت و به سوى کمال انسانیّت و روحانیّت سلوک کند، باید از برنامه این مسیر آگاه باشد و با تمام دقت، منازل این راه را طى کند و در این خصوص باید همه شرایط و موانع و خصوصیات و جزئیات سلوک را رعایت کند. عارف واصل مرحوم شعرانى در این خصوص کلامى نغزدارد: «حق آن است که سالک احتیاج به استاد عارف دارد؛ چرا که مبتدى هنگامى که قصد تهذیب نفس از رذایل را داشته باشد، نمى داند چطور شروع در سلوک کند و چه چیزى شایسته است تا انجام دهد و از آنچه باید بپرهیزد، چگونه عمل کند و چه بسا براى او صفت رذیله عجب، حاصل شود و خود بدان ملتفت نباشد تا از آن بپرهیزد، و لذا محتاج معلمى است تا به او تنبه دهد و او را به راه تخلص از آن ارشاد کند.در این صورت سالک معنوى چند وظیفه و راهکار در پیش رو دارد:یکم. همه آنچه را که از جانب خداى متعال ابلاغ گردیده و به همان نحو که بیان شده است، یاد بگیرد و به آن علم و اطلاع کامل داشته باشد. بدون هیچ سهل انگارى و سستى، مجاهدت علمى را پیشه خویش سازد تا طریق الى الله را به خوبى و به شکل صحیح و جامع به همان صورت که از جانب خداى متعال ارائه شده است، بشناسد؛ چنان که امام صادق«علیه السلام» مى فرماید: «العامل على غیر بصیرة کالسائر على غیر الطریق لا یزیده سرعة السیر الا بعداً» اصول کافى، ج 1، باب «من عمل بغیر علم»، ج 1.«کسى که بدون بصیرت عمل مى کند، مانند کسى است که در غیر طریق افتاده و بیراهه مى رود و سرعت حرکت وى تنها دور شدن از هدف و مقصد رابیشتر مى کند». دوم.به آنچه که آموخته به دقت عمل کند و در این خصوص نیز هیچ تسامح و سستى نداشته باشد. بدون شک شرایط و مقدمات و کم و کیف هر عمل مطرح شده در آیات و روایات، در اثر گذارى آن بر نفس انسانى و کمک به ارتقاى او به مراتب بالاتر مؤثر است. از این رو ظرافت در عمل به آموخته ها و آموزه هاى وارد شده، امرى ضرورى و بایسته است. سوم : در مقام تحصیل علم بایسته سلوک معنوى و نیز در مقام عمل به آنها، با قدم حق و صدق پیش بیاید و هیچ تعصّب و تقلید نا به جا و سلیقه شخصى را در آنها دخالت ندهد. شکّى نیست سالک معنوى با سه شرط یاد شده، مشمول عنایات خاص الهى مى گردد و از انحراف و لغزش ها محفوظ مى ماند و در سلوک به سوى خدا از ارشاد و راهنمایى هاى ولایت و از انوار و توجهات باطنى آنان برخوردار مى شود. چنین سالکى در مکتب اهل بیت«علیهم السلام» بوده و از آنان جدا نخواهد بود و در طریقى که ایشان قدم برداشته اند، قرار خواهد گرفت، این طریق همان «صراط مستقیم» است و انحراف از آن، نتیجه اى جز خسران نخواهد داشت. نگا: مقالات، ج 1، ص 83 - 87.همچو آهن زآهنى بى رنگ شودر ریاضت آینه بى رنگ شو خویش را صافى کن از اوصاف خودتا ببینى ذات پاک صاف خود بینى اندر دل علوم انبیابى کتاب و بى معید و اوستا مثنوى معنوى، دفتر1.2-در صورتی که موفق به یافتن استاد اخلاق شدید، شایسته است بدانید، استاد اخلاق لازم است از ابعاد فراوانى برخوردار باشد که با اختصار به برخى از آنها اشاره مى شود:اول: نکاتی که مربوط به شخص او است نظیر: 1- برخوردار از آراستگى ظاهر باشد2- خودساخته و مهذب باشد؛3- وقار و ادب در وجودش نمودار باشد؛4- زهد و ساده زیستى را رعایت نماید؛5- بهره کافى از حکمت و معارف داشته باشد. دوم: نکاتی که مربوط به محتواى سخن او است نظیر:1- آموزنده و مفید باشد؛2- در انتخاب و گزینش خوش ذوق باشد؛3- نظم و تناسب در کلام را رعایت کند؛4- عباراتش بلیغ و رسا باشد؛5- تعبیراتش خوش آهنگ، نرم و دلنشین باشد؛6- استوار و توجیه پذیر باشد؛7- در مجموع جذّاب و گیرا باشد؛8- و در نهایت در انسان انگیزش ایجاد کند. 3- بزرگان عرفان و اخلاق معاصر ما هم چون حضرت آیت الله العظمی بهجت، حضرت آیت الله جوادی آملی و حضرت آیت الله حق شناس تأکید دارند که اگر شما به دستورات اسلام عمل کنید و محرمات را ترک کنید و واجبات را عمل کنید و با قرآن و دعا مأنوس باشید و کتاب های اخلاقی مناسب را بخوانید و سعی کنید عمل کنید. نیازی به استاد خاصی ندارید و اگر نیازی به استاد باشد خودش به سراغ شما می آید. این نکته را هم بدانید که راه کمال انسان دو مرحله دارد. مرحله اخلاق و مرحله عرفان و سلوک. نیاز به استاد به معنای خاص بیشتر مربوط به مرحله عرفان و سلوک است و در مرحله تهذیب اخلاقی انسان می تواند از کتاب ها و علمای دین و اخلاق استفاده کند و صفات و عادت های خود را اصلاح کند و خود را بسازد.4- برای مطالعه کتاب های اخلاقی زیر مناسب می باشند:- معراج السعاده، ملا احمد نراقی- خودشناسی برای خودسازی، مصباح یزدی- اخلاق در قرآن (3 جلد) مصباح یزدی- تهذیب نفس، ابراهیم امینی- کتاب های استاد محمد شجاعی- کتاب های شهید آیت الله دستغیب شیرازی- کتاب هایی که در مورد سرگذشت و شرح زندگانی بزرگان دین و انسان های برجسته می باشد مثل:الف. سرگذشت های ویژه از زندگی امام خمینیب. سلوک معنوی، شرح زندگی حضرت آیت الله بهاء الدینیج. فریادگر توحید، شرح زندگی حضرت آیت الله بهجتد. فضیلت های فراموش شده، شرح زندگی مرحوم تربتی- بحران هویت، محمد رضا شرفی- نیروی چهارم زندگی، محمد رضا شرفی- معجزه اراده، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان- اوج بلوغ، ع . ص- خودسازى 1- خودسازى یا تزکیه نفس، ابراهیم امینى2- خودسازى، شهید باهنر3- خودسازى، محمد یزدى4- جهاد با نفس، ج 3، حسین مظاهرى 5- نقطه های آغاز در اخلاق عملی ؛ آیت ا& مهدوی کنی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه