از آنجا که استثناء در هر قانون و قاعده ای ممکن است از کجا می دانیم که برهان نظم و علیت دارای استثناء نیست؟

2- آنچه که استثناء می پذیرد قوانین اعتباری است و قوانین تکوینی استثناء نمی پذیرند، مثلاً آتش همیشه در آنجاهایی که امکان سوزندگی وجود دارد، می سوزاند، البته ممکن است در همین پدیده های طبیعی، ظرفیت­ها و علل ناشناخته ای وجود داشته باشد که در بعضی از شرایط به گونه دیگر باشند و ما خیال کنیم که استثنایی رخ داده است، ولی در واقع آنچه که در قوانین طبیعی استثناء به نظر می­رسد، ناشی از درک ناقص ما از این قوانین و یا موضوعات آن­ها می­باشد.   قوانین عقلی نیز به طریق اولی استثناء بردار نیستند و الّا قانون عقلی نخواهند بود، به این معنی که همان عقلی که یک قانون را بر پایه بدیهیات تصوری و تصدیقی و مسلمات اولیه عقلی شناخته، با این عنوان آن را شناخته که بر تمام موارد موضوع خود صادق است، در این صورت، با فرض یکی از موارد زیر مجموعه آن قانون، که از آن قانون تبعیت نمی­کند، در واقع ما بی­اعتباری آن قانون را اثبات نموده­ایم. قانون علیت و معلولیت عمومی که مورد سؤال شماست، یکی از قوانین فلسفی است که جزء پایه‏ها و ارکان کلی قواعد و قوانین همه علوم است [1] و این قانون عبارت از اینست که هر حادثه‏ای که پیدا می‏شود، احتیاج به موجد و پدید آورنده‏ای دارد و به عبارت دیگر هر چیزی که هویت آن کار و حادثه باشد، آن چیز، کننده و پدید آورنده می‏خواهد. قانون علیت و معلولیت در مقابل فرض صدفه و اتفاق است، صدفه عبارت است از اینکه، فرض کنیم حادثه‏ای خود بخود بدون آنکه شیئی‏ از اشیاء دخالت داشته باشد، بوجود آید؛ یکی از ضروریات عقل امتناع صدفه و اتفاق است. [2] درباره مواردی که در علوم تجربی مانند فیزیک به عنوان نقض قانون فلسفی علیّت  مطرح می­شود، باید گفت: اثبات و یا نفی موضوعات در هر علمی، باید توسط ملاک­های همان علم صورت بگیرد و در فلسفه نیز همین گونه است و «قانون علیت ‏با شعب و متفرعاتی که دارد از قبیل قانون ضرورت علّی و معلولی و قانون سنخیت و بطلان دور و تسلسل و غیره از قوانین فلسفی خالص است و فقط با اصول فلسفی می‏توان در مقام نفی یا اثبات آن بر آمد و علوم نه می‏توانند این قوانین را رد کنند و نه اثبات و نه می‏توانند از آنها بی نیاز باشند و تنها کاری که فیزیک یا علم دیگر میتواند بکند اینست که این قانون را با متفرعات آن، بصورت اصول موضوعه بپذیرد و تا هر جا که میتواند از آن استفاده کند و هر جا که نمی‏تواند در باره آن سکوت اختیار کند.» [3] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه