نایبان عام امام زمان (عج) در عصر غیبت چه وظیفه‌ای دارند؟

برای پاسخ دادن به این سؤال، ابتدا باید به این مقدمه اشاره شود که هر چند نبوّت با پیامبری رسول گرامی صلی الله علیه و آله خاتمه یافته، ولی ختم نبوت، ختم راهنمایی الهی (وحی) است و نه ختم رهبری الهی (یعنی امامت)؛ چرا که امامت و نبوت، دو منصب و دو شأن هستند که احیاناً قابل تفکیک‌اند.[1] و چون اسلام آخرین و کامل‌ترین دین است، باید همیشه فردی برای هدایت و رهبری جامعه وجود داشته باشد. بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله، این منصب از سوی خداوند به امامان معصوم علیهم السلام واگذار شده است و چون آخرین امام علیه السلام مستور شده و غایب شده‌اند، برای اداره جامعه در دوره غیبت، نایبان عامی تعیین شده‌اند که عهده‌دار وظیفه رهبری جامعه در این دوره هستند؛ البته، معلوم است که برخی از کمالات و مقامات ائمه معصوم علیهم السلام قائم به نفس قدسی آنان است، مانند ولایت تکوینی و علم غیب و... این نوع مقامات، نه نیابت‌بردار است و نه نیاز به این است که در زمان غیبت، در این مناصب هم نیابتی باشد، امّا مناصب دیگر، از قبیل فتوا و بیان احکام الهی و منصب قضا و فصل خصومت و زعامت و رهبری جامعه و اداره امور مملکت اسلامی، قطعاً از وظایف نایب عام امام زمان علیه السلام به شمار می‌آید. بنابراین، می‌توان گفت، اساسی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی نایبان عام، جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام است، بدین معنا که چون نایب عام، قائم مقام امام است، پس خود به خود، همه رسالت‌ها و وظایف اجتماعی آنان به وی منتقل می‌شود. امام صادق علیه السلام در این مورد می فرماید: (علما، وارثان انبیایند. این وراثت، برای درهم و دینار نیست، بلکه علم را به ارث گذاشته‌اند. پس کسی که از آن علم بگیرد، بهره فراوانی نصیبش خواهد شد).[2] به صورت خلاصه می‌توان گفت که اهم وظایف نایبان عام، عبارت است از: 1. استخراج و استنباط احکام از منابع در این مورد قرآن کریم می‌فرماید: (وَ ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَة مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ؛[3] شایسته نیست مومنین همگی کوچ کنند. پس چرا از هر گروهی از آنان، طایفه‌ای کوچ نمی‌کند تا در دین آگاهی یابند و به هنگام بازگشت به قوم خود، آنان را بیم دهند، شاید بترسند و خودداری کنند.) بنابراین، نایبان عام، باید تفقّه در دین داشته باشند و مسائل اعتقادی، اخلاقی، فقهی، مشکلات جاری مردم،... را با رجوع به قرآن و سنّت و ادله عقلی، استباط کنند و امّت اسلامی را از قوانین بشری بی نیاز کنند. 2. حافظ دین بودن یکی از شرایط نایب عام، حافظ دین بودن است. بنابراین، وی باید دین را از تحریف منحرفان حفظ کند و با پاسخ دادن به شبهات، از نفوذ عقاید التقاطی و سست شدن احکام الهی، جلوگیری کند. 3. ولایت و رهبری چون دین اسلام، دین جهانی است و احکام آن اعم از اقتصادی، سیاسی، قضایی، و... تا روز قیامت ادامه دارد و لازم الاجرا است. این دوام احکام، نظامی را می‌طلبد که تحقّق اهداف و احکام اسلامی را در زمان غیبت کبری تضمین کند و مسلم است که تحقّق احکام اسلام جز از رهگذر حکومت اسلامی، امکان‌پذیر نخواهد بود و حکومت اسلامی، در صورتی اسلامی خواهد بود که حاکم و رهبر آن حکومت، از میان فقهای شایسته و واجد شرایط تعیین گردد. امام حسین علیه السلام می‌فرماید: (مجاری الامور و الاحکام علی أیدی العلماء بالله الامناء علی حلاله و حرامه؛[4] جریان امور و احکام، باید به دست علمای دانا به خدا و امنای بر حلال و حرام خدا باشد.) در غیبت کبری، خداوند حکیم، امّت اسلامی را به حال خود رها نکرده و آنان را بدون تکلیف نگذاشته است. این نایبان عام هستند که وظیفه اداره و سرپرستی امّت اسلامی را بر عهده دارند و باید به این کار ادامه دهند تا آن را به صاحب الامر علیه السلام تحویل دهند. .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه