برای تقویت مبانی ایمان و دین باوری، مباحث عقلی بهتر است یا راه های عرفانی؟

برای تقویت مبانی ایمان و دین باوری مباحث عقلی و عرفانی، هر کدام جای خود را دارد و هرکدام به همان مبنای خویش راه گشا در دین و دین باوری هستند. در باب تقویت ایمان و دین باوری، عقل و عرفان از قرآن جدائی ندارند. مباحث عقلی پایه های دین را از راه استدلال عقلی محکم می کند، عرفان از راه تزکیه نفس، دین باوری را محکم می کند. قرآن کریم به هر دو مدد می دهد. فلسفه اسلامی (مباحث عقلی) در حد خود با عرفان هم سوئی دارد. همسوئی آن ها سبب شده که با قرآن و روایات نیز در بعد معرفیّ دیني همسو باشد. چنان که می بینیم که فلسفه اسلامی با حفظ اصالت عقلانی اش، نسبت به شریعت و عرفان راه گشائی دارد. اگر کسی این امر را به درستی بفهمد، زمینه های بسیاری برای ایمان، دینداری و فهم دینی برای آن باز خواهد شد. بیان دیگر، هر کدام این ها نسبت به آموزه های دینی، راه دینداری را به ما معرفی می کنند، چنان که در سنت معقول داریم که عقل عرفان را و عرفان عقل را پشت بانی کرده و این دو، پشتبانی دین بوده و قرآن از هر دو حمایت می کنند. و هر کدام این ها به تنهائی از همدیگر مدد می گیرد و شریعت را مدد می رسانند و در فهم دین پشتبان هم می باشند. نکته قابل توجه این که، با این که مباحث عقلی و عرفان هر کدام در فهم دین و باورهای آن راهی برای آموزه هاي دینی و دین باوری می باشند؟ ولی استفاده کردن از این راه ها برای افراد متفاوتند، یعنی همه یکسان نمی توانند از آن بهره گیرند. بعضی افراد نسبت به علوم عقلی و مباحث استدلالی بیشتر توجه داشته و از آن می توانند بهتر بهره گیرند برخی دیگر، نسبت به عرفان و شهود که راه تزکیه نفس است، متمایل داشته بهره گیریشان نسبت به مباحث عقلی بهتر است. ممکن است برای بعضی ها راه عقل زیان آور بوده و جنبه عرفان بهتر باشد، و هم چنین، ممکن است بر عکس باشد. فلذا، در عین این که مباحث عقلی با عرفان همسوئی دارد و ضد همدیگر نمی باشند، ولی راه های فهم دین و آموزه های دینی از این طریق برای هر کس و همگان یکسان نبوده و متفاوت است . از آن نمونه: محی الدین عربی که چهره معروفی در عرفان است می گوید: «من با اخبار کشف و شهود (عرفان) ایمان را تقویت کرده و باور دینی ام بیشتر رشد کرد» امّا، ملاصدرا که برهان و مباحث عقلی را با عرفان در آمیخته و از آن به حکمت متعالیه یاد می کنند، می گوید: «راه معرفت دینی، گاهی به وحی و رسالت است که از آن به نبوّت یاد می شود. گاهی با کشف و شهود و حکمت است که از آن به عرفان و فلسفه نام گذاری شده است. اگر کسی بدوام فیض خاصّه الهی برسد؛ بهترین راه همان حکمت و سیر و سلوک (عرفان) است که کشف ولایت می باشد. این راه نه تنها از قرآن جدائی ندارد، بلکه مؤید آن نیز می باشد.» بنابر این، برای تقویت مبانی ایمان و دین باوری ساحت عقلی و عرفانی هر کدام جایگاه خودش را دارد. مباحث عقلی و استدلالی از طریق دلیل و برهان های عقلی پایه هاي دین و ایمان را محکم کرده و مبانی دین و ایمان را تقویت می کند. عرفان از راه تزکیه نفس و سیر و سلوک إلی الله، بر همان مبنا و اندیشه اهل معرفت انسان را به سوی خداوند و حقیقت راهنمائی می کنند. چنان که اشاره شد که هر کدام این راه ها برای افراد متفاوت اند و هر فرد نسبت به همان برداشت و سلیقه خود از آن بهره می گیرد، استفاده از این راه ها برای همگان مساوی و یکسان نمی باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه