ازدواج امیرمؤمنان(علیه السلام) کی و کجا صورت گرفت؛ ویژگی های برجسته این ازدواج چه بود و زندگی آنان چگونه شکل گرفت؟

امیرمؤمنان(علیه السلام) پس از پایان جنگ بدر، در رمضان سال دوم هجرت[ شیخ طوسی مدعی است عقد در ماه شوال و پس از بازگشت حضرت علی(علیه السلام) از جنگ بدر بوده است(طوسی، الأمالی، ص 43)؛ البته با لحاظ روزهای آغازین شوال، این اختلاف جزئی است زیرا جنگ بدر در 17 رمضان صورت پذیرفت و پس ازپیروزی آنان به مدینه بازگشتند.]، با فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در مدینه عقد کرد و در اول یا ششم ذی الحجه همان سال ازدواج نمود و ایشان را به خانه برد[ تاریخ الخمیس، ج1، ص 411؛ الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج1، ص 217. بنا بر روایت امام صادق(علیه السلام): عقد علی و فاطمه(علیهما السلام) در ماه رمضان، و ازدواج آنها در ذی حجّه سال دوم هجری بوده است (کشف الغمة، ج 1، ص 364). البته ابن شهر آشوب مدعی است «روز اول ذی حجه عقد فاطمه(سلام الله علیها) و روز سه شنبه ششم همان ماه، ازدواج حضرت بوده است». (المناقب، ج3، ص357). ]؛ درباره محورهای مورد پرسش پیرامون این ازدواج، نکات ذیل بیان می شود: 1. پیشتر اشراف قریش از فاطمه(سلام الله علیها) خواستگاری کردند اما پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) همه را رد کرد؛ عبدالرحمن بن عوف، ابوبکر و عمر از خواستگارانی بودند که تمامی از سوی پیغمبر جواب رد شنیدند[ المستدرک علی الصحیحین، ج2، ص 167؛ الریاض النضره، ج3، ص 142.]. کسانی به علی(علیه السلام) گفتند[ در برخی روایات آمده که سعد بن معاذ یا ام ایمن یا گروهی از انصار از علی(علیه السلام) درخواست کردند که به خواستگاری فاطمه(سلام الله علیها) برود (کفایة الطالب، ص 304) هیچ ایرادی ندارد که همگان وقتی منزلت و خویشاوندی نزدیک علی(علیه السلام) را با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می دیدند به او چنین پیشنهادی داده باشند. علاوه بر این شایستگی حضرت هم بر آنان پوشیده نبود. (الصحیح من سیرة الامام علی(علیه السلام)، ج3، ص 11).] که چرا از فاطمه(سلام الله علیها) خواستگاری نمی کنی؟ پس علی(علیه السلام) فاطمه را از پیغمبر خواستگاری کرد و حضرت نیز پذیرفت.[ کفایة الطالب، ص 304؛ الریاض النضره، ج3، ص 142.]ابن روزبهان خنجی (متوفی927 ق) دانشمند شافعی مذهب می نویسد: «چون حضرت فاطمه را وقت تزویج رسید؛ اکابر صحابه او را خطبه می کردند از حضرت پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و او قبول نمی فرمود؛ اصحاب با حضرت علی(علیه السلام) گفتند: تو خطبه کن شاید به تو دهد راضی شود. آن حضرت فرمود: اکابر صحابه خطبه کردند و قبول نفرمود؛ بعد از آن به نزد آن حضرت رفت و گفت: السّلام علیک یا رسول اللّه. آن حضرت فرمود: و علیک السّلام. چه حاجت داری؟ گفت آمده ام که فاطمه را خطبه کنم؛ و در روایتی است که آن حضرت فرمود: آمده ای که فاطمه را خطبه کنی؟ فرمود بلی. بعد از آن فاطمه(سلام الله علیها) را به صداق پانصد درهم بدان حضرت داد و تسلیم او نمود».[ الخنجی، وسیلة الخادم إلی المخدوم، ص 141.]2. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تأکید داشت که اگر علی آفریده نمی شد برای فاطمه(سلام الله علیها) همتایی نبود[ کشف الغمه، ج2، ص 98.]؛ حضرت بارها تصریح می فرمود که فاطمه(سلام الله علیها) را به دستور آسمانی به همسری علی درآورده است[ ذخائر العقبی، ص 27 – 30.] و در پاسخ به خواستگاران مردود، فرمود: «به خدا قسم، من نه شما را رد کردم و نه علی را همسر فاطمه؛ بلکه خداوند شما را رد کرد و فاطمه را به همسری علی در آورد».[ الریاض النضره، ج3، ص 142؛ تاریخ الخمیس، ج1، ص 361؛ کنز العمال، ج15، ص 199.]3. این ازدواج الهی با معیار فضیلت های نفسانی و اخلاقی و نه بر اساس معیار مال و ثـروت شکل گرفت؛ بدیهی بـود که برخی به سعایت سخن گوینـد و در پی فتنه ای باشند.خوارزمی روایت می کند: «رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روز چهارم زفاف فاطمه(سلام الله علیها) به دخترش گفت: دخترم، حالت چگونه است؟ شوهرت را چگونه دیدی؟ فاطمه(سلام الله علیها) پاسخ داد: پدر، او بهترین همسر است؛ اما زنان قریش نزد من آمدند و خطاب به من گفتند: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) تو را به همسری فقیری داد که مالی ندارد! پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: دخترم، نه پدرت فقیر است و نه شوهرت. سپس فضائل و مناقب علی(علیه السلام) را برای فاطمه(سلام الله علیها) برشمرد»[ خوارمی، المناقب، ص 205 – 256.].در روایت دیگر ابن ابی الحدید شافعی معتزلی این سخن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را نقل می کند که فرمود: «آیا خشنود نیستی که تو را به همسری نخستین و قدیمی ترین مسلمان امت خود در آوردم که علمش از همه فزون تر، خرد و بردباری اش از همگان بیشتر است؟ فاطمه گفت: آری خشنود شدم یا رسول الله»[ شرح نهج البلاغه، ج13، ص 226.]. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه