آیا این عبارت، حدیثی از پیامبر(ص) است، یا سخنی از شبلی؟«من سأل عن التوحید فهو جاهل، و من أجاب عنه فهو مشرک، و من عرف التوحید فهو ملحد، و من لم یعرفه فهو کافر»؛ هر کس از توحید بپرسد جاهل است و هر کس درباره توحید پاسخ دهد مشرک است و هر کس [توحید را] بشناسد ملحد است و هر کس [آن‌را] نشناسد کافر است.برخی از بزرگان مانند علامه طباطبائی و شیخ جواد کربلایی این جملات را حدیث پنداشته‌اند. آیا این حدیث با رویکرد امیر المؤمنین(ع) ناهمخوان نیست که حتی در بحبوحه جنگ به پرسش‌های مرتبط با توحید پاسخ می‌دهد؟!

با جست‌وجویی که در منابع روایی در دسترس صورت گرفت، این عبارت را به عنوان روایتی از پیامبر اسلام(ص) و یا دیگر معصومان(ع) نیافتیم و برخی محققان آن را به برخی از اهل عرفان نسبت می‌دهند.[1]بنابراین سخن بزرگانی که این جملات را حدیث دانسته‌اند،[2] قابل پذیرش نیست.البته، این بدان معنا نیست که این سخن به هیچ وجه قابل پذیرش نباشد، زیرا برخی اهل معرفت این جملات را به گونه‌‌ای تفسیر و تأویل نموده‌اند که می‌‌تواند پذیرفتنی باشد؛ به عنوان نمونه، برخی آن را اینگونه شرح کرده‌اند:حقیقت توحید قابل دسترسی نیست، جایی که پیامبر(ص) می‌فرماید: خدایا من به حقیقت معرفت تو نرسیدم. بنابر این پرسش از چنین حقیقت دست‌نیافتنی ناشی از جهل انسان است و بر همین اساس هر کس که ادعای معرفت کامل را در زمینه توحید کند، گویا نشانی از شرک دارد؛ زیرا شناخت حقیقت توحید، مخصوص خود خداوند است، اما در طرف مقابل، هرکس که هیچ معرفت و شناختی نسبت به توحید نداشته باشد او کافر است.[3]علامه طباطبائی نیز در تأیید این مطلب که توحید اطلاقى (وحدت اطلاقى حقیقت وجود) برتر و بالاتر از آن است که به وصف درآید و مورد توصیف قرار گیرد، استشهاد به همین عبارت کرده و البته گویا آن‌را حدیث تصور نموده است. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه