آیا امتحان و ابتلا با بلا و مصیبت فرق دارد؟ توضیح دهید.

الف ) از نظر لغت :امتحان : مصدر باب افتعال، از ریشه « محن »؛امتحن الشیء، :آن جیز را آزمایش کرد، امتحنه :اورا آزمایش کرد.ابتلا: مصدر باب افتعال ، از ریشه« بلی» ؛ابتلی الشی ء ،:آن چیز راشناخت، ابتلاه: او را آزمایش کرد .بلاء : مصدر مجرد ،آزمایش ( به واسطه خیر و یا شر)، غم مصیبت :مصدر میمی از ریشه « صاب»، اصابت المصیبه فلانا : به فلانی مصیبت رسید، غم وامر ناگوار.(المنجد )این بررسی نشان می دهد که از حیث لغت ؛ امتحان وابتلاء به یک معنای واحد، یعنی: آزمایش کردن؛وبلاءدر معنای آزمایش وغم؛ و کلمه مصیبت ، نیز، درمعنای غم به کار می روند. ب) ازنظر اصطلاح:گاهی این کلمات در یک معنا ی متحد ، وگاهی در معانی متعدد ، به کار می رود.ابتلاء وبلاء هردو از یک ماده وریشه است،و از جهتی به امتحان؛ابتلاء، واز جهت دیگری به آن، بلاء گویند ؛امتحان، ابتلاء است به این دلیل که در اثر آن ، شخص، آزمایش می شود.ونیز بلاء است چون ، دراثر آن ، فرد، دچار سختی و مشقت می شود،و به غم واندوه مبتلا شود.با لحاظ این دو حیث است که هم بلاء وهم ابتلاء در مورد تکلیف استعمال شده است .یعنی تکلیف را بدان علت بلاء گویند که بر بدن گران است (و آنرا فرسوده میکند) وبدین جهت به ان ابتلا گفته شده که ازمایش و امتحان است (قاموس).اکنون نمونه های قرآنی را نیز، ملاحظه می کنیم:«وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّیِّئاتِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» اعراف:168. آیه صریح است در اینکه امتحان هم با نعمت و هم با نقمت عملی میشود، نظیر آن آیه «وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُونَ» انبیاء: 35 است و همچنین آیه ى «فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ» فجر: 15.پس؛ نعمت و بلا هر دو امتحان است. نمیشود گفت: صاحب نعمت در نزد خدا عزیز و شخص مبتلا در پیش خدا خوار است، باید دید در مقابل نعمت و بلا، چه عملى و چه صبرى و یا شکرى و عبرتى از وى دیده میشود.وَ لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً» انفال: 17 طبرسى در ذیل آیه 49 بقره میگوید: بلاء در خیر و شرّ هر دو بکار میرود و ابلاء فقط در انعام، على هذا مراد از ابلاء در آیه فوق امتحان نیکوست.گاهی مصیبت نشان دهنده لطف خداوند به انسان است چرا که می خواهد با این وسیله انسان را ظرفیت حلم و بردباری انسان را افزایش دهد و گاهی نعمت علامت عذاب الهی است چون بار گناه و وبال انسان را افزایش میدهد و سقوط انسان شکننده تر خواهد بود.بلا زمینه ابتلا را فراهم می کند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه