آیا از دیدگاه قرآن دانشمندان کافر بی خردند؟

دکتر سها با استناد به آیه زیر ادعا می کند که از نظر قرآن کافران از حیوان پست تر هستند و عقل ندارند، پس دانشمندان کافر نیز بدون عقل هستند[ نقد قرآن، صص 43-44.]، و این توهین به دانشمندان مخترع است.(((إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللّهِ الَّذِینَ کَفَرُوا فَهُمْ لاَیُؤْمِنُونَ)))[ انفال (8)، آیه 55.]؛«به یقین، بدترین جنبندگان نزد خدا کسانی هستند که کفر ورزیدند و آنان ایمان نمی آورند».?در این باره باید دانست؛ میان کافران لجاجت پیشه و حق ستیز با دانشمندان کوشا و حق پذیر تفاوت است و اگر برخی دانشمندان در میان مشرکان و کافران هستند چه بسا شرایط آگاهی نسبت به حق را پیدا نکرده اند اما اگر شرایط فراهم شود حق پذیرند. آن چه نکوهش شده حق ستیزی و لجاجت پیشگی کافران می باشد. ازاین رو در آیه 22 سوره انفال بیان شده است که بدترین جنبندگان کسانی هستند که از ابزارهای شناخت بهره نمی برند و خردورزی نمی کنند و در این آیه می فرماید: بدترین جنبندگان کسانی هستند که کفر می ورزند. از این دو آیه روشن می شود که اگر انسان از عقل خود استفاده کند، خداشناس می شود و ایمان می آورد؛ و مشکل اصلی کافران عدم تعقل آنان است.بر این اساس می توان در یک تقسیم بندی انسان ها را به دو گروه مهم تقسیم کرد:1. در ظاهر انسان باشند و در باطن و صفات نیز انسان باشند.2. در ظاهر انسان باشند در باطن و صفات، حیوان باشند و حتی گاهی از حیوانات بدتر شده باشند به گونه ای که اگر حیوان چند شکار را می درد انسان های درنده خو، هزاران نفر را می کشند.بنا بر آنچه گفته شد؛ عامل اصلی عذاب کافران و علت اصلی بدبختی آنها این است که اهل خردورزی و درک حقایق نیستند و اهل گوش دادن به سخنان پیامبران و پیروی از آنها نیز نیستند. در حالی که اگر انسانی اهل خردورزی باشد و اهل اعتماد به وحی الهی و شنیدن سخنان رهبران الهی و پیروی از آنان باشد به راه سعادت و نجات رهنمون می شود.از دیدگاه قرآن، عقل و خردورزی ارزش فوق العاده ای دارد و عامل نجات از عذاب است. در احادیث اسلامی نیز بر این مطلب تأکید فراوان شده است و دانشوران و نویسندگان اسلامی نیز به این حقیقت توجه داده اند، به طوری که اولین باب از کتاب معروف شیعه، یعنی کافی، درباره عقل و جهل است.جمع بندی و نتیجه گیریدر مورد ادعای دکتر سها، با توجه به آیات و نکات تفسیری که بیان شد روشن گردید که:1. آیات فوق در مورد کافران لجوج است که بدون تفکر، با حق و دلایل عقلی و نقلی آن مخالفت می کنند و آیات فوق ربطی به دانشمندان حق جو، حق طلب و متفکر ندارد که چه بسا در مورد حقانیت اسلام پژوهش کنند و منصفانه دلایل را مطالعه کنند و در بسیاری از موارد مسلمان می شوند.2. آیات فوق کافران لجوج را از آن جهت سرزنش می کند که از عقل خود استفاده نمی کنند و بدون فکر عقایدی را برمی گزینند و طبق آن عمل می کنند و خود را گرفتار آتش دوزخ می کنند. این سرزنش مطابق منطق و خردمندانه و دلسوزانه است و اصولاً هر کس از عقل خود بهره مند نشود و به بیراهه برود مستحق سرزنش است.3.عقل تجربی که منشأ علوم تجربی است با عقل نظری که به وسیله آن استدلال و برهان آورده می شود و عقاید ما را شکل می دهد تفاوت دارد. برخی دانشمندان علوم تجربی ممکن است عقل تجربی خود را به کار اندازند ولی از عقل نظری و برهانی خود استفاده نکنند.در این صورت از یک جهت سزاوار تشویق هستند و از یک جهت سزاوار سرزنش و این دو منافاتی با همدیگر ندارد.پس اگر قرآن کافری را از جهت خردورزی نکردن در عقاید  زندگی سرزنش کرد، مستلزم سرزنش او از جهت علوم تجربی یا نفی عقل تجربی او نیست.از مطالب فوق روشن شد که ادعاها و پیش فرض های دکتر سها در مورد رویکرد قرآن و پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) به علوم تجربی نادرست است و با آیات و احادیث سازگار نیست. بلکه از طرفی قرآن به علوم تجربی رویکرد مثبت دارد و آنها را تشویق می کند و با اشارات علمی متعدد حسّ کنجکاوی بشر را در مورد طبیعت بر می انگیزد.[ «أَفَلاَ یَنظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ»؛ «و آیا به شتر نظر نمی کنند که چگونه آفریده شد؟!»؛ (غاشیه (88)، آیه 17).] که همین مطلب موجب رشد علوم تجربی (مثل نجوم، پزشکی، و...) در بین مسلمانان در تمدن اسلامی شد. و از طرف دیگر برخی نکات علمی در قرآن بیان شده است که در حد شگفتی یا اعجاز علمی است و یا نظریه پردازی های علمی است که هنوز در علوم کشف نشده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه