چه جور دعا بکنیم چه از خدا بخواهیم چه وقت دعا کنیم و چرا اصلا دعا کنیم.

پرسشگر محترم؛ ارتباط شما گویای اعتمادیست که به این نهاد دارید و این باعث خوشحالی ماست. امیدواریم پاسخ گوی مناسبی برای این حس اعتماد شما باشیم.«دعا»دعا خواندن معبود است. دعا دست نیاز به سوی بی نیاز است. دعا ارتباط انسان زمینی با آسمان است. دعا در یک جمله ارتباط عبد با مولای خویش است.هر وقتی بنده با پروردگار خویش به راز و نیاز بنشیند این آیه را باید در مقابل دیده گانش قرار دهد«ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»(غافر/60).یک مطلبی عمیقی را آیه شریفه اشاره می کند و آن این که هر که خدا را بخواند، اجابت می کند خدا او را. مسئله دقیقاً در همین فراض است. ما انسانها در راز و نیاز خدا را نمی خوانیم. بلکه غیر را می خوانیم و دل در جایی دیگر می دهیم. چرا که هنگامی خدا را می توانیم بخوانیم که همه ی اثرات را از او، همه ی توجهات مان به او و تمام قدرت عالم را از او بدانیم. این حالت در ما دیر شکل می گیرد. هنگامی رنگ و بویی از این واقعیت در ما به وجود می آید که از همه قطع امید کرده باشیم و به اضطرار بی افتیم و هیچ دستگیری را برای خود نبینیم«أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء؛ کسى که دعاى مضطرّ را اجابت مى کند و گرفتارى را برطرف مى سازد»(نمل/62).در این اضطراها است که خداوند را از سویدای دل می خوانیم و این یک دعای واقعی و حقیقی خواهد بود. در این هنگام است که لباس اجابت را دعای ما خواهد پوشید.جمعى به امام صادق- علیه السلام- گفتند: چرا ما خدا را مى خوانیم ولى دعایمان مستجاب نمى شود؟ فرمود: «براى این که کسى را مى خوانید که نمى شناسیدش»( ترجمه المیزان/ ج 17/ ص 520). به نظر می رسد چون در فرد مضطر تمام غفلت ها و اسباب کنار می رود و او خدا را با قلب خود می بیند و درک می کند دعای او به اجابت می رسد. «چرا دعا»دعا برای افزایش استعداد آدمی و رشد آن بسیار مفید است. چرا که دعا نیز خود یک عبادت محسوب می شود. دعا به انسان ارج و قُرب می دهد. دعا عامل توجه ی خدا به انسان است«قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُم؛ بگو: «پروردگارم براى شما ارجى قائل نیست اگر دعاى شما نباشد»(فرقان/77).«یعبؤا»از ماده «عبا» (بر وزن عبد) به معنى سنگینى است. بنابراین جمله «لا یعبأ» یعنى وزنى قائل نیست، و به تعبیر دیگر اعتنایى نمى کند.آری آن چه به انسان وزن و ارزش و قیمت در پیشگاه خدا مى دهد همان توجه به پروردگار است. دعا حس نیاز و توجه به خدا را به نمایش می گذارد.(تفسیر نمونه/ج 15/ ص 172و173).امام صادق - علیه السلام- در این رابطه فرمودند:«شما را به دعا سفارش مى کنم. شما جز با مثل دعا به خدا نزدیک نخواهید شد...».(آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز/ ص 122).«چه بخواهیم»از خدا هر چه دل تنگت می خواهد بخواه. در حدیث قدسى آمده است:«اى موسى هر چه نیاز دارى حتى علف گوسفندان و نمک خمیرت را از من بخواه».( آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز/ ص 122). اما باید توجه داشت از خدا باید خودش را نیز گاهی بخواهیم. آری بخوانیم که خدایا رزق و روزی ما کن، ارتباط و توجه به خودت را.باید این را آویزه ی گوش کرد که در سختی و آسایش، در فراز و نشیب، نعمت و نقمت باید خدا را خواند.بهترین هنگامه برای دعا سحر، طلوع و غروب آفتاب، هنگام بارش باران است.در روایت است که پروردگار عالم در هر شب جمعه، از اوّل شب تا طلوع فجر، ندا مى کند به بندگان خود از فوق عرش که: آیا نیست بنده مؤمنى که بخواند مرا در این وقت و حاجتى از من خواهد، خواه حاجت دنیا و خواه حاجت آخرت، که تا من حاجت او را بر آرم و مطلب او را روا کنم؟ و آیا نیست بنده مؤمنى که در این وقت از گناهان خود، توبه کند و به من بازگشت نماید، تا من بیامرزم او را و توبه او را قبول کنم؟ آیا نیست بنده مؤمنى که معاش او تنگ باشد و از من بخواهد وسعت معاش را، تا من اجابت کنم او را؟ و آیا نیست صاحب بیماری که از من سؤال کند صحّت خود را، تا من او را صحّت بخشم و عافیت کرامت فرمایم؟ و یا محبوس باشد تا او را خلاصى دهم، یا ظلم کسى به او رسیده باشد، تا او را از ظلم ظالم نجات دهم؟ و از جمله اوقات دعا، اوّل وقت زوال جمعه است و آخر روز جمعه و در هنگام غروب، که نصف قرص غایب و نصف ظاهر باشد.(مصباح الشریعة/ترجمه عبد الرزاق گیلانى/ ص148).البته مکان های مقدس مانند مساجد و در کنار حرم امامان- علیهم السلام- دعا را در معرض اجابت قرار می دهد.«شرایط اجابت»اجابت دعا نیز دارای شرایطی است. به طور نمونه دعا نباید با حکمت الهی ناسازگار باشد. خداوند این عالم را بر اساس حکمت خلق نموده است و دارای حساب و کتاب است. از این رو اگر دعا بگونه ای باشد که بخواهد به برنامه الهی خلل ایجاد کند روی اجابت را نخواهد دید. اما در این صورت نیز خداوند متعال خواسته ی این فرد را در قالب دیگر از جمله رفع بلاء، اعطای صبر و افزایش مقام معنوی جبران خواهد نمود. آری این درگاه درگاه ناامیدی نیست و هیچ کس دست خالی بر نمی گردد.در برخی مواقع نیز برخی دعاها هنگامه ی اجابت آن نرسیده است، زیرا به مطلحت فرد نیست که الان برآورده شود. چه بسا در زمان های بعدی به لباس اجابت مزین شود.اگر چه آیه به طور کلی می فرماید« ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم». از آنجا که ائمه –علیهم السلام- مفسران قرآن هستند، شرایطی را برای آن ذکر کرده اند. در این میان دو روایت را نقل می کنیم. الف. کسى نزد حضرت علی – علیه السلام- آمد و از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت با این که خداوند فرموده دعا کنید من اجابت مى کنم، چرا ما دعا مى کنیم و به اجابت نمى رسد؟! اما در پاسخ فرمود:«قلب و فکر شما در هشت چیز خیانت کرده (لذا دعایتان مستجاب نمى شود):1- شما خدا را شناخته اید اما حق او را ادا نکرده اید، بهمین دلیل شناخت شما سودى بحالتان نداشته!.2- شما به فرستاده او ایمان آورده اید، سپس با سنتش به مخالفت برخاسته اید، ثمره ایمان شما کجا است؟3- کتاب او را خوانده اید ولى به آن عمل نکرده اید، گفتید شنیدیم و اطاعت کردیم سپس به مخالفت برخاستید!4- شما مى گوئید از مجازات و کیفر خدا مى ترسید، اما همواره کارهایى مى کنید که شما را به آن نزدیک مى سازد ...5- مى گوئید به پاداش الهى علاقه دارید، اما همواره کارى انجام مى دهید که شما را از آن دور مى سازد ...6- نعمت خدا را مى خورید و حق شکر او را ادا نمى کنید7- به شما دستور داده دشمن شیطان باشید (و شما طرح دوستى با او مى ریزید) ادعاى دشمنى با شیطان دارید اما عملا با او مخالفت نمى کنید.8- شما عیوب مردم را نصب العین خود ساخته و عیوب خود را پشت سر افکنده اید ... با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد؟ در حالى که خودتان درهاى آن را بسته اید؟ تقوا پیشه کنید، اعمال خویش را اصلاح نمائید امر به معروف و نهى از منکر کنید تا دعاى شما به اجابت برسد».(تفسیر نمونه/ ج 1/ص644).ب- از امام صادق- علیه السلام- سؤال شد آیا خداوند نمى فرماید دعا کنید تا براى شما اجابت کنم؟ در حالى که افراد مضطرى را مى بینیم که دعا مى کنند و به اجابت نمى رسد، و مظلومانى را مى بینیم که از خدا پیروزى بر دشمن مى طلبند ولى آنها را یارى نمى کند.امام فرمود: «واى بر تو! هیچ کس او را نمى خواند مگر اینکه اجابت مى کند، اما ظالم دعاى او مردود است تا توبه کند، و اما صاحب حق هنگامى که دعا کند اجابت مى فرماید و بلا را از او برطرف مى سازد به طورى که گاه خود او نمى داند، و یا آن را به صورت ثواب فراوانى براى روز نیازش به آن (روز قیامت) ذخیره مى کند، و هر گاه چیزى را که بندگان تقاضا کنند مصلحت آنها نباشد خوددارى مى فرماید».( تفسیر نمونه/ ج 20/ ص 153).«نتیجه»دعا از آنجا که عبادت است بر جان آدمی اثر می گذارد. خداوند به وسیله ی دعا است که به انسان توجه می کند« یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُم؛ پروردگارم براى شما ارجى قائل نیست اگر دعاى شما نباشد»(فرقان/77). هنگامی دعا به اجابت می رسد که انسان خدا را حقیقتاً بخواند. برخی کارها و اعمال انسان نیز البته برای اجابت دعا مانع تراشی می کند. رفع این اعمال هم در رشد انسان موثر است و نیز در اجابت خواسته تأثیر گذار. فراموش نشود دعا به هیچ وجهی بی تأثیر نیست.حدیث پایانی:امام صادق- علیه السلام- فرمود:«زیاد دعا کنید زیرا دعا کلید بخشش خداوند و وسیله رسیدن به هر حاجت است، نعمت ها و رحمت هایى نزد پروردگار است که جز با دعا نمى توان به آن رسید! و بدان هر در را که بکوبى عاقبت گشوده خواهد شد».(تفسیر نمونه/ ج 1/ ص 639). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه