به چه کسانی خوارج می گویند؟

از دل جنگ صفّین, دسته اى برآمدند که در تاریخ به خوارج یا حروریّه شهرت یافتند. اینان پس از جریان حکمیّت سربرآوردند و در اعتراض به امام على(ع) گفتند: «حکّمت الرجال فى دین الله والله تعالى یقول, ان الحکم الا للّه.») استیعاب), ج217/3) تو در دین خدا مردان را داور نهادى, درحالى که خداوند مى گوید: تنها حکم از آن خداست.جمع ناسازگاران, خرده گیران و فتنه انگیزان افزون شد و در میان مسلمانان تفرقه و فتنه افکندند و چیزى نگذشت که پرچم مخالفت برافراشتند و به هنگام بازگشت از صفّین در حروراء ماندند و به خون ریزى و راهزنى پرداختند. هر چند امام(ع) با آنان به گفت وگو نشست، حق را برایشان بیان کرد, و نیز عده زیادى را بازگرداند و به سوى خود کشید; امّا گروهى دیگر ثابت قدم به نهروان رفتند و عبداللّه بن خبّاب بن ارتّ را کشتند. بدین سبب گفته اند: آنان نظر عبداللّه را درباره امام على(ع) پرسیدند, او گفت: على امیرالمؤمنین و امام المسلمین است. از این پاسخ به خشم آمده, او و همسرش را, که باردار بود, به وضع فجیعی به قتل رساندند. همچنین در طول راه به هر کسى بر مى خوردند, رأى او را درباره حکمیّت سؤال مى کردند, اگر با آنها موافق نبود, او را مى کشتند. (اخبار الطوال206).بدین سبب امام در سال 38 ق به سوى آنان لشکر کشید. بیشترشان از جمله ذوالثدیه که رهبرى آنان را به عهده داشت, کشته شدند. (طبقات ج3/24).بدون شک بهترین بیان را امیرالمؤمنین علی علیه السلام درمورد خوارج دارند ایشان خوارج را اینگونه معرفی می فرماید: «جُفاهٌ طَغامٌ وَعَبیدٌ اَقْزامٌ، جُمِعوُا مِنْ کُلِّ اَوْبٍ وَ تُلُقِّطوُا مِنْ کًلِّ شَوْبٍ، مِمَّنْ یَنْبَغی اَنْ یُفَقَّهَ وَیُؤَدَّبَ وَیُعَلَّمَ وَ یُدَرَّبَ وَ یُولَّی عَلَْیْهِ وَ یؤْخَذَ عَلّی یَدَیْهِ، لَیْسوا مِنَ الْمُهاجِرینَ وَالْاَنْصارِ وَلامِنَ الَّذینَ تَبَوَّؤُاالدّارَ وَالایمانَ(نهج البلاغه صبحی صالح ، خطبه 238) مردمی خشن، فاقد اندیشة عالی و احساسات لطیف؛ مردمی پست، برده صفت، اوباش که از هر گوشه ای جمع شده اند و از هر ناحیه ای فراهم آمده اند. اینها کسانی هستند که باید اول تعلیمات ببینند. آداب اسلامی به آنها تعلیم داده شود، در فرهنگ و ثقافت اسلامی خبرویّت پیدا کنند. باید بر اینها قیّم حکومت کند و مچ دستشان گرفته شود نه اینکه آزاد بگردند و شمشیرها را در دست نگه دارند و راجع به ماهیت اسلام اظهار نظر کنند. اینها نه از مهاجرین اند که از خانه های خود به خاطر اسلام مهاجرت کردند و نه از انصار که مهاجرین را در جوار خود پذیرفتند».پیدایش طبقة جاهل مسلک مقدس مآب که خوارج جزئی از آنها بودند، برای اسلام گران تمام شد. اینها اسلام را به سوی رهبانیت و انزوا کشاندند، بازار تظاهر و ریا را رایج کردند. اینها چون آن هنر را نداشتند که شمشیر پولادین بر روی صاحبان قدرت بکشند، شمشیر زبان را بر روی صاحبان فضیلت کشیدند؛ بازار تکفیر و نسبت بی دینی به هر صاحب فضیلت را رایج ساختند. به هر حال یکی از بارزترین ممیّزات خوارج جهالت و نادانی شان بود. از مظاهر جهالتشان، عدم تفکیک میان ظاهر؛ یعنی خط و جلد قرآن و معنی قرآن بود. لذا فریب نیرنگ سادة معاویه و عمروعاص را خوردند. در این مردم جهالت و عبادت توأم بود. حضرت علی علیه السلام می خواست با جهالت آنها بجنگد. اما چگونه ممکن بود جنبة زهد و تقوا و عبادت اینها را از جنبة جهالتشان تفکیک کرد، بلکه عبادتشان عین جهالت بود. عبادت توأم با جهالت از نظر علی علیه السلام ـ که اسلام شناس درجة اول است ـ ارزشی نداشت. لهذا آنها را کوبید و وجهة زهد و تقوا و عبادتشان نتوانست سپری در مقابل علی علیه السلام قرار گیرد. خطر جهالت این گونه افراد و جمعیتها بیشتر از این ناحیه است که ابزار و آلت دست زیرکها قرار می گیرند و سد راه مصالح عالیة اسلامی واقع می شوند. چقدر عالی و لطیف حضرت علی علیه السلام این وضع را بیان می کند، می فرماید: ثُمَّ اَنْتُمْ شِرارُ النّاسِ وَمَنْ رَمی بِهِ الشَّیْطانُ مَرامِیَهُ وَضَرَبَ بِهِ تیهَهُ؛نهج البلاغه, خطبة 125: همانا بدترین مردم هستید. شما تیرهایی هستید در دست شیطان که از وجود پلید شما برای زدن نشانة خود استفاده می کند و به وسیلة شما مردم را در حیرت و تردید و گمراهی می افکند». (مجموعه آثار شهید مطهری ج14 ـ جاذبه و دافعه علی(ع( صفحه322). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه