فلسفه خلقت چیست؟

قرآن مجید اولا خلقت را دارای هدف می داند و در آیات زیادی تفکر بیهودگی خلقت را رد می کند. [1] و در آیات اهداف بلندی را برای خلقت بیان می کند. از جمله: 1- عبادت: "و ما خلقت الجن و الانس لیعبدون" یعنی: "من جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند." [2] 2- علم و آگاهی: "الله الذی خلق سبع سموات و من الارض مثلهن یتنزل الامر بینهن لتعلموا ان الله علی کل شیء قدیر. یعنی: او همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آنها را، فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می آید تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست و اینکه او بر همه چیز احاطه دارد." [3] 3- آزمایش: "الذی خلق الموت و الحیوة لیبلوکم ایکم احسن عملا" یعنی: آن کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدامیک از شما بهتر عمل می کنید" [4] دانشمندان در تفسیر این آیات گفته اند بعضی از این اهداف اصلی و بعضی دیگر اهداف فرعی هستند. در اینجا "عبادت" هدف اصلی و "علم و آگاهی" و "آزمایش" اهداف فرعی و در طول هدف اصلی هستند. البته باید توجه داشت که منظور از "عبادت" تنها انجام بعضی از مراسم مذهبی مانند نماز، روزه و حج نیست بلکه "عبادت" یعنی حرکت در مسیر تکامل تا رسیدن به مرحله انسان کامل که انسان الهی و دارای همه معیارهای قرآنی می باشد. اما اینکه پرسیده اید چرا من مهر عصمت ندارم تا خیالم راحت باشد؟ در جواب شما باید بگوئیم انسان های معصوم نظیر پیامبران و ائمه (ع) نیز خیالشان راحت نیست زیرا عصمت باعث سلب اختیار نمی شود. بلکه معصوم به خاطر تاییدات الهی و اعمال پاک خویش به درجه ای رسیده است که در عین داشتن قدرت و اختیار به سراغ گناه نمی رود و این حالتی است که از درون انسان بر اثر آگاهی ها و مبادی فطری و طبیعی می جوشد، بی آنکه جبر و اختیاری در کار باشد. مانند یک پزشک آگاه که هیچ گاه یک ماده سمی را نمی خورد با اینکه قدرت بر اینکار را دارد. از این گذشته به همان نسبت که معصومین امتیاز دارند و مشمول مواهب الهی هستند، مسئولیت نیز سنگین تر است و یک ترک اولای آنها معادل یک گناه بزرگ افراد عادی است. بله خداوند مقام عصمت را به پیامبران و امامان داده است، ولی باید به خاطر داشته باشیم که خداوند این امتیاز را به خاطر مسئولیت سنگین رهبری به آنها داده است و این امتیازی است که بهره و سود آن عاید همگان می شود، و این عین عدالت است. درست مانند امتیاز خاصی که خداوند به پرده های ظریف و بسیار حساس چشم داده است ولی تمام بدن از آن بهره می برند. و این معصومین علیهم السلام هستند که احتیاجات ضروری مردم جهان را که همانا هدایت به سوی راه و رسم صحیح زندگی است،  برآورده می کنند و این دنیا است که به آنها نیاز دارد همانند مسافران یک هواپیما که به هدایت یک خلبان ماهر نیازمند هستند و همه مسافران باید گوش به فرمان خلبان باشند تا بتوانند به سلامت در آسمان پرواز کرده و در فرودگاه فرود آیند. با این حال آیا صحیح است که بگوئیم مسافران بازیچه دست خلبان هستند؟ اگر مسافران از خلبان اطاعت نکنند و هر کس بخواهد خودش هدایت هواپیما را بدست بگیرد چه وضعی پیش خواهد آمد؟ و از طرف دیگر آنچه که از وسائل ارتباطی و هدایتی و کنترلی هواپیما در اختیار خلبان است که در اختیار دیگران نیست به خاطر مسئولیت سنگین خلبان در هدایت هواپیما است و نفع اش به همه سرنشینان هواپیما می رسد. امیدوارم که با این مثال ساده نقش ائمه معصومین و قدرت عصمت در هدایت جامعه روشن شده باشد. البته باید توجه داشته باشیم که پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین علیهم السلام علاوه بر نقش و مسئولیت بزرگی که در هدایت و رشد جامعه دارند، نقش بسزائی در خلقت عالم دارند زیرا این بزرگواران "علت غایی" خلقت هستند. قبلا گفتیم که هدف از خلقت تکامل انسان است، تکامل انسان به سوی کمال برتر و وجود برتر که خداوند متعال است و نتیجه این تکامل، انسان کامل است. یعنی انسانی که در تمام ابعاد خدا گونه شده است، اساسا کل خلقت برای رسیدن به چنین هدفی است و اگر این هدف و غایت نبود خداوند این عالم را خلق نمی کرد همانند باغبانی که باغ بزرگی را احداث می کند به امید و هدف رسیدن به میوه های با ارزش، گاهی میوه آنقدر با ارزش است که اگر حتی یک دانه از آن در درجه کمال به دست باغبان برسد، تمام زحمات باغبان را جبران می کند. در عالم خلقت نیز هدف پروردگار و خالق یکتا رسیدن به میوه تکامل خلقت "انسان کامل" است حتی اگر یک نفر (وجود مقدس پیامبر اکرم (ص)) باشد تا چه رسد به اینکه چهارده معصوم (چهارده نور پاک) باشند. البته این چهارده نور پاک به آن درجه اعلای کمال رسیده اند ولی اینطور نیست که سایر انسان ها در درجه صفر و زیر صفر باشند، انسانهای زیادی داریم که در این عالم خلقت رشد زیادی کرده اند و درجات زیادی از کمال را پیموده اند ولی به درجه اعلای آن انسان کامل نرسیده اند. برخی از فلاسفه و دانشمندان بالاتر از این را گفته اند و آن اینکه انسان کامل (پیامبر و ائمه معصومین (ع)) نه تنها در سلسله غایی خلقت عالم قرار دارند که در سلسله علل فاعلی هم قرار دارند. یعنی بدون وجود آنان خلقت دیگر موجودات امکان ندارد زیرا بر طبق قاعده فلسفی "وجوب سنخیت بین علت و معلول" که در جای خود در فلسفه ثابت شده است، باید بین خداوند متعال که واحد است از تمام جهات، و مخلوق های عالم که متکثر و مختلف می باشند سنخیت باشد، و چنین سنخیتی نیست و امکان ندارد مگر با عنایت به وجود واسطه و آن نفس انسان کامل است که دارای دو لبه و دو جنبه است تا از یک جنبه با جهت وحدت ذات باری تعالی سنخیت داشته باشد و از طرف دیگر با موجودات و مخلوقات متکثره، و به عبارت دیگر که در روایات به آن تعبیر شده است واسطه فیض بین خالق و مخلوقات باشد. و تجلی این واسطه (انسان کامل) و مصداق عینی و کامل آن، نفس مقدس پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) است. [5] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه