ما انسان ها چه برتري نسبت به شيطان داريم؟

انسان يک مرکب دو بعدي است که يک بعد او مادي و بعد ديگرش غير مادي است. إِذْ قَالَ رَبُّک لِلْمَلَائِکةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ ـ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ؛ و هنگامي که خداوند به فرشتگان گفت که من بشر را از گل مي آفرينم پس آنگاه که او را به خلقت کامل بياراستم و از روح خود در او دميدم به او سجده کنيد. بعد مادي انسان منشأ طبيعت و تمايلات حيواني اوست و بعد الهي او منشأ فطرت و تمايلات فوق حيواني اوست. همين بعد است که به انسان مقامي مي دهد که فرشتگان به خاطر آن مقام مأمور به سجده بر انسان مي شوند. همان طور که در آيه 72 سوره ص ياد شده است. خداوند در جريان تکميل آخرين مرحله از مراحل وجودي انسان فرمود: نفخت فيه من روحي. روح انسان را به خودش نسبت مي دهد و اين نسبت، شدت اتصال و ارتباط انسان با خداوند و نيز شرافت انسان را مي رساند و نيز در ادامه بيان همين جريان، خطاب به ملائکه فرمود: فقعوا له ساجدين يعني همه ملائکه بدون استثناء به او سجده کردند و ابليس که در بين ملائکه بود به او سجده نکرد و خداوند از ابليس درباره علت عدم سجده اش به آدم چنين سئوال مي نمايد: اي ابليس چه چيز تو را منع کرد از اينکه به چيزي که با دست هاي خودم آن را آفريدم سجده کني. کلمه با دستان خود آن را خلق کردم، حکايت از اهميت انسان وخلقت او مي کند. بنابراين انسان داراي بعدي حيواني است که در آن بعد با حيوانات مشترک است و آثار و کمالات حيوانات و به طريق اولي گياهان و جمادات را از خود نشان مي دهد و نيز داراي بعدي فوق حيواني يا انساني است که انسانيت او و کمالات ويژه اش به اين بعد بستگي دارد. فعاليت اين بعد و غلبه آن بر جنبه حيواني در زندگي بشر است که او را بر ساير موجودات برتري و شرافت داده است. اگر قائل به برتري انسان نسبت به ساير موجودات باشيم و او را اشرف مخلوقات بدانيم که چنين نيز هست، بدين معناست که در انسان کمال يا کمالاتي وجود دارد که در ساير موجودات نيست و گرنه ا برتري و شرافت او معنا نداشت. يکي از همين موجودات که انسان بر او برتري دارد جن است که شياطين هم از جنس آن هستند. يکي از کمالاتي که در انسان بوده و در ديگر موجودات نيست و البته از کمالات ويژه انسان محسوب مي شود، دارا بودن نيروي عقل و فکر است که با آن حقايق وجود را مي شناسد و پيشرفت هاي مادي و معنوي را تحصيل مي کند. ديگر از کمالات او آن است که انسان موجودي مختار و آزاد است و قادر است مسير و هدف خود را انتخاب کند و به سوي آن حرکت نمايد. و نيز با برخورداري از روح يا نفخه الهي، قدرت علمي و تربيت پذيري نامحدودي دارد تا جايي که مي تواند اسماء و صفات خداوند را در خود ايجاد و مستقر کند و مراتب کمال و تقرب به خدا را يکي پس از ديگري طي کند و آینه و مظهر کامل صفات خداوند شود. اين همان مقام خليفه الهي است که انسان براي وصول به آن خلق شده و تنها مخصوص به اوست و شياطين و فرشتگان از آن بهره اي ندارند. خداوند در قرآن کريم مي فرمايد: وَلَقَدْ کرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً ما فرزندان آدم را بسيار گرامي داشتيم و آنها را به مرکب برّ و بحر سوار کرديم و از هر غذاي لذيذ و پاکيزه آنها را روزي داديم و بر بسياري از مخلوقات خود برتري و فضيلت کامل بخشيديم. علامه طباطبائي ذيل آيه مذکور مي فرمايد: مقصود از تکريم، اختصاص دادن به عنايت و شرافت دادن به خصوصيتی است که در ديگران نباشد و با همين خصوصيت است که معناي تکريم با تفضيل فرق پيدا مي کند، چون تکريم معنايي است نفسي و در تکريم کاري به غير نيست، بلکه تنها شخص مورد تکريم مورد نظر است که داراي شرافت و کرامتي بشود؛ به خلاف تفضيل که منظور از آن اين است که شخص مورد تفضيل از ديگران برتري يابد، در حالي که او با ديگران در اصل آن عطيه شرکت دارد. حال که معناي تکريم و تفضيل روشن شد مي گوييم: انسان در ميان سايرموجودات عالم خصوصيتي دارد که در ديگران نيست و آن داشتن نعمت عقل است و معناي تفضيل انسان بر ساير موجودات اين است که در غير عقل از ساير خصوصيات و صفات هم انسان بر ديگران برتري داشته و هر کمالي که در ساير موجودات هست حد اعلاي آن در انسان وجود دارد. به سبب همين برتري ها در وجود انسان است که مي بينيم از ميان اجنه پيامبري بر انگيخته نشده و آنها موظف به پيروي از پيامبران ما هستند. بنابراين به دلايل فوق مي فهميم که انسان هم بر حيوان و هم بر فرشته و هم بر اجنه و شياطين برتري کامل از لحاظ خلقت دارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه