حضرت علی علیه السلام چه القابی داشتند؟ آیا این درست است که القابی چون امیر المومنین تنها به ایشان اختصاص دارد؟

حضرت علی ع القاب متعددی داشتند که امیر المومنین یکی از آن هاست و نه تنها این لقب بلکه اغلب القاب ایشان، اختصاص به خود حضرت دارد. گرچه برخی سعی کرده اند این القاب را نیز همچون دیگر حقوق آن حضرت غصب کنند و برای خود منتسب کنند. القابی چون صدیق اکبر و فاروق اعظم و امیر المومنین و ابوتراب و حیدرکرار و... می شود که در ادامه به برخی از آن ها و علت ملقب شدن حضرت به آن ها اشاره می کنیم: 1- صدیق اکبر： ابن ماجه در سنن خود که یکی از صحاح سته معتبر در نزد اهل سنت است، با سند صحیح می گوید： 《عَنْ عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّه قَالَ： قَالَ عَلِی(ع)ٌّ： أَنَا عَبْدُ اللَّهِ وَأَخُو رَسُولِهِ(ص)َ وَأَنَا الصِّدِّیقُ الْأَکبَرُ لَا یقُولُهَا بَعْدِی إِلَّا کذَّابٌ صَلَّیتُ قَبْلَ النَّاسِ بِسَبْعِ سِنِینَ》 عباد بن عبد الله گوید: علی(ع) فرمود: من بنده ی خدا، برادر رسول خدا(ص) و صدیق اکبر هستم، پس از من جز دروغگو، خود را «صدیق» نخواهد خواند، من هفت سال قبل از دیگران نماز می خواندم.( سنن ابن ماجة، ج۱، ص۴۴) 2- فاروق أعظم： متّقی هندی از علمای اهل تسنن، روایتی را از حذیفه بن یمان نقل می کند، که رسول اکرم(ص) در جمع مسلمانان فرمودند： 《هذا(علی) فاروقُ هذه الأمّةِ یفرقُ بینَ الحقِّ و الباطلِ》علی(ع)فاروق اعظم است.یعنی تمییز دهنده ی بین حق و باطل! (کنز العمال متقی هندی، ج۱۱، ص۶۱۶) 3- یعسوب الدین: ابن ابی الحدید معتزلی روایتی از حضرت رسول خدا(ص) نقل می کند؛ که می فرماید： 《یا علی(ع!) أنت یعسوب الدین و أنت یعسوب المومنین》 ای علی! تو رئیس مؤمنین و سید اهل ایمان هستی. (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی، ج۱۹، ص۱۰۴) 4- سیف الله： امام علی(علیه السلام) فرمود： 《أنا سیفُ اللهِ علی أَعدائِه》من شمشیر خدا، علیه دشمنان خداوند هستم. (مناقب آل أبی طالب ابن شهر آشوب، ج۳، ص۲۰۰) 5- خاصف النعل： یکی از القاب امام علی (ع)، «خاصف النعل» می باشد. که به معنای ترمیم کننده ی کفش است. که این لقب را، طبق روایتی که از حضرت رسول خدا(ص) در شأن امام علی (ع) نقل شده، گرفته شده است. ابن حجر عسقلانی روایتی از عبدالرحمن بن بشیر نقل می کند که؛ ما در خدمت پیامبر(ص) نشسته بودیم، که آن حضرت(ص) فرمود： 《همانا مردی بنابر تأویل قرآن با شما خواهد جنگید، آن گونه که من بنابر تنزیل قرآن با شما جنگیدم.》  ابوبکر عرض کرد: ای رسول خدا(ص) این شخصی که فرمودید، من هستم؟! حضرت(ص) فرمود： خیر، تو نیستی! عمر گفت: ای رسول خدا (ص)، من هستم؟! حضرت(ص) فرمود：تو هم نیستی! این مرد کسی است که الان درون حجره ای کفش را اصلاح می کند. «..ولکن هو خاصفُ النعل..» پس ما از خدمت رسول خدا(ص)رفتیم، دیدیم علی(ع) درون حجره ای، مشغول ترمیم و اصلاح کفش رسول خدا(ص) است، پس او را به این فرمایش رسول خدا(ص) بشارت دادیم. (الإصابه فی تمییز الصحابه ابن حجر عسقلانی، ج۴، ص ۲۴۵) 6- بوتراب： این کنیه توسط پیامبر اسلام(ص) قبل از ازدواج امام علی(ع)با فاطمه زهرا(س)، به او اعطا شده است. به نقلی با استناد به روایتی از عمار بن یاسر، علت انتصاب این کنیه به امام علی(ع) را این گونه یاد کرده اند که در غزوه ذوالعشیره علی(ع) در نخلستان بنی مدلج به خواب رفته بود، پیامبر(ص) بدانجا آمد، و مشاهده کرد که ردای حضرت افتاده و گرد و خاک تمام سر و صورت مبارک را فرا گرفته است. پس پیامبر(ص) در حالی که خاک ها را پاک می کرد،به او می گفت： «ای ابوتراب برخیز» واو را بیدار کرد و چگونگی شهادتش را برای او پیش بینی کرد. شیخ صدوق آورده است که از ابن عباس سوال شد که چرا پیامبر(ص) علی بن ابیطالب (ع)را به این کنیه مفتخر کرد؟ وی جواب داد： چون علی صاحب زمین و حجت خدا بر اهلش می باشد و به واسطه او زمین باقی می ماند و بخاطر وی زمین آرام می گیرد و از پیامبر(ص) شنیدم که فرمود：روزی که قیامت بر پا شود و کافر ببینید، که چقدر اجر و ثواب و کرامت برای شیعیان علی آماده کرده است، گوید که ای کاش من خاک بودم [از شیعیان علی(ع) بودم] و همین قسمت کلام خداوند متعال است که فرماید: 《یَقولُ الکافرُ یا لَیتَنی کنت تُراباً》 آنوقت که شخص کافر بگوید: ای کاش خاک بودم! (إعلام الوری طبرسی، ج۱، ص۳۲۵) 7- أبا قَضم： «قَضم» به معنای خوردن با اطراف دندان ها است. که این کنیه درباره علی(ع) نقل شده که وقتی قریش ایشان را می دیدند، می گفتند：«احذروا الحطم، احذروا القُضَم؛ أی الذی یَقْضِم الناس فیهلکهم» از قضم بپرهیزید، از کسی که مردم(کفار) را هلاک می کند. این تعبیر قریش، به خاطر شجاعت و رشادت حضرت علی(ع) در جنگ ها می باشد، که به امر الهی و به فرمان رسول خدا(ص) در برابر کافران و مشرکان، با شدّت برخورد می کرد.(البدایه و النهایه ابن کثیر، ج ۴، ص۷۷) 8- حیدر کرّار： در برخی روایات یکی از نام های امام علی(ع) «حیدر» معرفی شده است. یکی از آن روایات، روایتی است که داستان جنگ خیبر را نقل می کند. بر اساس این روایت، امام علی(ع) هنگام مواجهه با مرحب (پهلوان یهودیان خیبر) خود را به نام «حیدر» معرفی می کند. البته ذکر چنین لقبی برای حضرتشان اختصاص به این مورد ندارد؛ در موارد دیگری نیز تصریح به این نام شده است. به نظر می رسد «حیدر» یکی از نام های تقریباً مشهور امام علی(ع) است. شاهد این مدعا این است که بسیاری از فرهنگ نویسان زبان عربی نیز تصریح می کنند که «حیدر» یا «حیدره» یکی از نام های امام علی(ع) است. 9- لقب حیدر： در زبان عربی حیدر به معنای «شیر»(نماد شجاعت و شکست ناپذیری) است. البته با این توضیح که از ویژگی های زبان عربی آن است که برای یک چیز به لحاظ ویژگی های مختلف نام های متعدد قرار می دهد. در مورد علت نام گذاری شیر به حیدر دو نظریه مطرح کرده اند؛ یک این که شیر را به جهت داشتن مقام فرمانروایی و سلطنت «حیدر» می گویند. دلیل دیگر نامیدن شیر به حیدر؛ این است دارای گردنی کلفت و دست (ساعد و بازوی) قوی است. به همین جهت به جوانی که دارای بدنی پر و محکم و قدرتی سترک باشد جوان حادر می گویند. 10 - صفت کرار： «کرار» به معنای کسی است که در هنگام جنگ، پی در پی و بسیار حمله کند. این وصف و لقب یکی از القابی است که پیامبر اکرم(ص) به امام علی(ع) داده است. خلاصه داستان به این صورت است که پیامبر اکرم(ص) پس از این که چند فرمانده برای گشایش قلعه خیبر تعیین نمودند و همه آنها بدون این که موفقیتی به دست آورند عقب نشینی کردند، فرمودند: «فردا مردی همانند خودم را به سوی ایشان [یهود خیبر] می فرستم که هم او؛ خدا و رسولش را دوست می دارد، و هم خدا و رسولش او را دوست می دارند. او حمله کننده ای بی گریز (کرار غیر فرار) است، و باز نگردد تا آن که خدا فتح و پیروزی را به وی ارزانی دارد».  پیامبر اسلام(ص) پیش از اعزام، نوید فتح و پیروزی داد، پس یاران آن حضرت(ص) در پی این کلام [برای آن که انتخاب شوند] گردن کشیدند، و چون فردا شد، رسول خدا(ص) علی(ع) را فراخوانده و به سوی یهودیان خیبر فرستاد، پس علی(ع) را بدین فضیلت برگزید و او را «حیدر کرّار» «حمله کننده ای بی گریز» نامید. (مناقب آل أبی طالب(ع) ابن شهرآشوب، ج۳، ص۱۱ و تحف العقول ابن شعبه حرانی، ص۳۴۱) 9- امیرالمومنین：  طبق روایتی از امام صادق(ع) که فرمود：خداوند تنها امام علی(ع) را به لقب امیرالمومنین(ع) نامیده است. نه قبل از او کسی به این لقب نامیده شده و نه پس از او. و در روایتی از رسول خدا(ص) که فرمود： ای مردم، خداوند مرا به عنوان رسول و فرستاده اش به سوی شما برانگیخت، و به من فرمان داده که علی را به عنوان امیر بر شما بگمارم، پس هر کس که من پیامبر اویم علی(ع) امیر اوست. امیر بودن علی(ع) از ناحیه خداوند است. خداوند به من فرمان داده که این خبر را به شما اعلام کنم تا او را اطاعت و هر گاه شما را فرمان داد، گوش دهید. آگاه باشید! هیچکدام از شما بر علی(ع)، امیر نیست نه در زمان حیات من و نه پس از مرگ من. خداوند علی(ع) را امیر شما قرار داد و او را امیرالمومنین نامیده است و پیش از او و پس از او هیچکس را امیرالمومنین ننامیده و نخواهد نامید.(اصول کافی کلینی، ج۱، ص ۴۱۱ و بحارالانوار مجلسی، ج۲۴، ص ۲۱۱) 10- غضنفر： غضنفر به معنای غلظت، ضخامت و درشتی است. شیر را به دلیل هیکل درشت و شجاعتش غضنفر می گویند و مجازاً به انسان هایی که شجاع و دارای بدن و جثه ای قوی و نیرومند باشند، غضنفر گفته می شود. از جمله توصیفاتی که برای حضرت علی(ع) بیان شده است، غضنفر است که این لقب هم از نظر جسمی وهم از نظرروحی با آن حضرت(ع) کاملا سازگار است. از نظر روحی کاملا مشخص است که آن حضرت(ع) بسیار شجاع و قدرتمند و نترس بودند و هرگز به دشمنان پشت نکرده بوده اند. همان طوری که یکی از لقب های دیگر حضرت(ع) اسدالله است، که آن هم به همین معناست. اما از طرفی، در میان روایات معصومین(ع) کلمه غضنفر در میان القاب آن حضرت(ع) ذکر نشده است. البته در تاریخ آمده است که؛ وقتی اشعار حسان بن ثابت انصاری درباره کشته شدن عمروبن عبدود به قبیله بنی عامر رسید، جوانی از آنان در جواب گفت: شما مردم مدینه نباید کشتن عمرو را به خود نسبت دهید و آن را هنر خودتان بدانید؛ زیرا او را شیری کشته است. «فلم تقتلوا عمرو بباسکم، ولکنه الکفوء الهزبر الغضنفر» در مناقب ابن شهرآشوب از ابن طوطی چند بیت شعر درباره لیلة المبیت و فضیلت و شجاعت حضرت علی(ع) نقل کرده و در آن از لقب لیث غضنفر برای آن حضرت استفاده کرده است: (فصال علی بالحسام علیهم، کما صال فی العریس لیث غضنفر!) (الصحاح فی اللغة جوهری، ج۲، ص۲۰ و مناقب آل ابیطالب(ع)ابن شهرآشوب،ج۱،ص۲۹۷و مناقب آل ابیطالب(ع)ابن شهرآشوب،ج۲،ص۳۳۴) .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه