اخلاق کریمه امام رضا (علیه‌السلام) دربرخورد با دیگران چگونه بوده است؟

اخلاق کریمه امام رضا (علیه‌السلام) دربرخورد با دیگران  نوع برخورد و معاشرت پسندیده امام به گونه‌ای بود که بدون استثناء، در دل‌های مردم نفوذ فراوان داشت(1).  همواره متبسّم و خوش‌رو بود و در معاشرت نیکو سرآمد و مثال زدنی بود؛ ابراهیم بن عباس می‌گفت:  «امام رضا (علیه‌السلام) با سخن هرگز به هیچ کس جفا نکرد و کلام کسی را نبرید تا مگر شخص از گفتن باز ایستد. و حاجتی را که می‌توانست‌برآورده سازد رد نمی‌کرد. پاهایش را دراز نمی‌کرد و هرگز روبه‌روی کسی که نشسته بود، تکیه نمی‌داد و هیچ کس از غلامان و خادمان خود را دشنام نمی‌داد. هرگز آب دهان بر زمین نمی‌افکند و در خنده‌اش قهقهه نمی‌زد بلکه تبسم می‌نمود.»(2)  با زیر دستان و خادمان خود با مهربانی و ملایمت برخورد می‌کرد، چون تنها می‌شد همه آنان را جمع می‌کرد، بزرگ و کوچک، و با آنان سخن می‌گفت. او به آنان انس می‌گرفت و آنان با او. در تنهایی، هنگامی که برای‌امام غذا می‌آوردند آن حضرت خادمان و حتی دربان و نگهبان را بر سر سفره‌اش می‌نشاند و با آنها غذا می‌خورد.  مردی از اهالی بلخ می‌گفت:  در سفر خراسان با امام رضا علیه السلام همراه بودم، روزی سفره گسترده بودند و امام همه‌ی خدمتگزاران و غلامان حتی سیاهان را بر آن سفره نشاند تا همراه او غذا بخورند. من به امام عرض کردم:فدایتان شوم.بهتر است اینان بر سفره‌یی جداگانه بنشینند.فرمود: ساکت‌باش،پروردگار همه یکی است،پدر و مادر همه یکی است،و پاداش هم باعمال است.(3)  به آمد و شد مومنان با یکدیگر، تاکید داشت و می‌فرمود«سخی از غذای مردم می‌خورد تا مردم هم در سر سفره او حاضر شوند و از غذاهای او بخورند، و لیکن بخیل برای اینکه مردم از طعام او نخورند از خوردن طعام دیگران خودداری میکند»(4)  مهمان را دوست می‌داشت و بر اکرام او پای می‌فشرد؛ شبی امام میهمان داشت،در میان صحبت چراغ نقصی پیدا کرد،میهمان امام دست پیش آورد تا چراغ را درست کند،امام نگذاشت و خود این کار را انجام داد و فرمود:ما گروهی هستیم که میهمانان خود را بکار نمی‌گیریم.(5)  تواضع و فروتنی امام مثال زدنی بود ؛ یک بار شخصی که امام را نمی‌شناخت در حمام از امام خواست تا او را کیسه بکشد،امام علیه السلام پذیرفت و مشغول شد،دیگران امام را بدان شخص معرفی کردند،و او با شرمندگی به عذرخواهی پرداخت ولی امام بی توجه به عذر خواهی او همچنان او را کیسه می‌کشید و او را دلداری می‌داد که طوری نشده است.(6)    حقوق دیگران رعایت حقوق مردم و توجه به حق رنج کشیدگان یک اصل قطعی و غیر قابل خدشه در زندگی اجتماعی امام بود، توجه به دادن دسترنج زحمت کش و تعیین مزد پیش از انجام کار، یکی از نمونه‌های دغدغه‌مندی امام است ؛ به این ماجرا که سلیمان جعفری آن را گزارش می‌کند، بنگرید:  برای برخی کارها خدمت امام بودم، چون کارم انجام شد خواستم مرخص شوم،امام فرمود:امشب نزد ما بمان.  همراه امام به خانه‌ی او رفتم،هنگام غروب بود،غلامان حضرت مشغول بنائی بودند امام در میان آنها غریبه‌یی دید،پرسید:این کیست؟عرض کردند:به ما کمک می‌کند و به او چیزی خواهیم داد.  فرمود:مزدش را تعیین کرده‌اید؟  گفتند:نه!هر چه بدهیم می‌پذیرد.  امام بر آشفت و خشمگین شد.  من به حضرت عرض کردم:فدایتان شوم خود را ناراحت نکنید. ..  فرمود:من بارها به اینها گفته‌ام که هیچکس را برای کاری نیاورید مگر آنکه قبلا مزدش را تعیین کنید و قرار داد ببندید.کسی که بدون قرار داد و تعیین مزد کاری انجام دهد اگر سه برابر مزدش را بدهی باز گمان می‌کند مزدش را کم داده‌یی،ولی اگر قرار داد ببندی و به مقدار معین شده بپردازی از تو خشنود خواهد بود که طبق قرار عمل کرده‌یی،و در اینصورت اگر بیش از مقدار تعیین شده چیزی به او بدهی هر چند کم و ناچیز باشد می‌فهمد که بیشتر پرداخته‌یی و سپاسگزار خواهد بود.(7)   پی نوشت ها 1) سیراعلام النبلاء، ج 1، ص 121. 2) کشف الغمه، ج‌2، ص 316. 3) کافی ج 8 ص 230 . 4) کافی، ج‌4، ص 41. 5) کافی ج 6 ص 283 . 6) مناقب ج 4 ص 362 . 7) کافی ج 5 ص 288 . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه