چرا در قرآن نام تعداد کمى از پیامبران آمده است؟ و بیشتر پیامبرانى که در قرآن نام برده شده از منطقه خاورمیانه هستند؟

نخست باید دانست یکى از مهمترین وظایف پیامبران به ویژه پیامبران اولى العزم، هدایت و داورى میان مردمى است که به دلیل شکل گیرى نظام اجتماعى و تزاحم منافع با همدیگر اختلاف پیدا کرده بودند زیرا انسان ها در ابتدا به صورت گروه هاى کوچک و به طور اشتراکى زندگى مى کردند. اما رفته رفته با پیدایش آتش و فلز و گسترش امکانات، برخى بر برخى سلطه پیدا کردند و بسیارى از هدایت الهى دور شدند و آن یکپارچگى اولیه را از دست دادند. این بحران ها بیشتر در سرزمین هاى با تمدن کهن که به طور عموم در منطقه خاورمیانه بودند شکل گرفت. از این رو بیشتر پیامبران و به ویژه پیامبران اولى العزم در این مناطق مبعوث شدند. چنان که در قرآن مجید نیز مى خوانیم:«کانَ النّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلاَّ الَّذِینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّناتُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللّهُ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ »[ بقره 2، آیه 213.]؛ «مردم، امتى یگانه بودند؛ پس خداوند پیامبران را نوید آور و بیم دهنده برانگیخت و با آنان، کتاب [خود ]را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داورى کند. و جز کسانى که [کتاب ]به آنان داده شد - پس از آن که دلایل روشن براى آنان آمد - به خاطر ستم [و حسدى ]که میانشان بود [هیچ کس ]در آن اختلاف نکرد. پس خداوند آنان را که ایمان آورده بودند، به توفیق خویش، به حقیقت آنچه که در آن اختلاف داشتند هدایت کرد و خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت مى کند».براى توضیح بیشتر نظر شما را به مطالب زیر جلب مى کنیم:یکى از لوازم نبوت عامه این است که هیچ مردمى بدون راهنما نیستند و ممکن نیست خداوند ملتى را بدون راهنما، رها کند زیرا خدا مربى و مدبر انسان است و انسان مسافرى است که عوالمى را پشت سر گذاشته و عوالمى پیش روى دارد انسان بدون راهنمایى وحى نمى داند از چه عوالمى آمده است و به کدام عوالم مى رود قرآن کریم در این مورد مى فرماید هیچ امتى بدون بیم دهنده نخواهد بود «إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاّ خَلا فِیها نَذِیرٌ »[ فاطر 35، آیه 24.].انفکاک بشریت و نبوت ممکن نیست یا خود پیغمبر در یک جامعه معین به سر مى برد و یا نماینده و جانشین او و یا کتاب و تعالیمش.درباره این که آیا در غرب پیامبرى ظهور کرده است یا نه؟ باید گفت ممکن است در آن مناطق، جمعیتى نبوده و یا اگر بوده ما دلیلى نداریم که خداوند براى آنها انبیایى نفرستاده است چون انبیایى که آمار و نامشان در قرآن و جوامع روایى هست معدود هستند و نام همگى را در دسترس نداریم. خداى سبحان مى فرماید:«مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنا عَلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَیْکَ »[ غافر 40، آیه 78.]؛ «ما پیش از تو رسولانى فرستادیم سرگذشت گروهى از آنان را براى تو باز گفته و گروهى را براى تو بازگو نکرده ایم».لذا شاید در غرب نیز انبیایى بوده اند که در قرآن قصه آنان نیامده است و علت عدم ذکر نام و قصه به جهت بیان سرگذشت پیامبران بزرگ و تمدن ساز بوده، به طورى که نیازى به طرح داستان دیگر پیامبران نبوده است. آنان در قرآن چه بسا، عدم حضور احتمالى پیامبران و با جانشینان آنان در برخى مناطق بیشتر در اثر موانعى بوده که دشمنان و زورمداران، در راه گسترش دعوت انبیاء بوجود آورده بودند. لذا گناه محرومیت بسیارى از مردم از هدایت انبیاء بگردن کسانى است که جلو گسترش دعوت ایشان را گرفته اند.[ مصباح یزدى، آموزش عقاید، ج 2.]البته در این صورت به طور قطع مى توان گفت؛ خداوند متعال در دنیا هیچ گروه و امتى را عذاب نخواهد کرد مگر اینکه پیام وحى براى آنان قابل دسترسى باشد. چنان که در قرآن مجید مى خوانیم:«وَ ما کانَ رَبُّکَ مُهْلِکَ الْقُرى حَتّى یَبْعَثَ فِی أُمِّها رَسُولاً یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِنا وَ ما کُنّا مُهْلِکِی الْقُرى إِلاّ وَ أَهْلُها ظالِمُونَ »[ قصص 28، آیه 59.]؛ «و پروردگار تو [هرگز] ویرانگر شهرها نبوده است تا [پیشتر] در مرکز آنها پیامبرى برانگیزد که آیات ما را بر ایشان بخواند، و ما شهرها را - تا مردمشان ستمگر نباشند - ویران کننده نبوده ایم».و همچنین اگر به جهت سلطه سران شرک و کفر از وحى الهى محروم باشند از مستضعفان به شمار خواهند آمد و در قیامت، مشمول رحمت الهى قرار خواهند گرفت. چنان که در قرآن مجید مى خوانیم:«إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلاً »[ نساء 4، آیه 98.]؛ «مگر آن مردان و زنان و کودکان فرودستى که چاره جویى نتوانند و راهى نیابند».اهمیت استراتژیک خاورمیانهعلت اینکه بیشتر پیامبرانى که در قرآن نام آنها آمده از منطقه خاورمیانه مى باشد این است که خاورمیانه محل تلاقى سه قاره بزرگ آسیا، اروپا و آفریقا و مشتمل بر قلمروها و آبراه هایى است که در زمره پراهمیت ترین مناطق ژئواستراتژیک جهان مى باشد. اهمیت استراتژیک و نظامى خاورمیانه به لحاظ مجاورت با دو اقیانوس اطلس و هند و وجود دریاهایى مانند دریاى مدیترانه، دریاى احمر، دریاى خزر، دریاى سیاه و همچنین خلیج فارس، از دیرباز مورد توجه کانون هاى قدرت جهانى بوده است. علاوه بر این که وجود کانال ها و تنگه هاى استراتژیکى چون کانال سوئز (محل اتصال دریاهاى مدیترانه و سرخ در مصر)، تنگه هرمز (محل اتصال خلیج فارس و دریاى عمان)، تنگه هاى بسفر و داردانل (در شمال غرب ترکیه)، تنگه باب المندب (دریاى سرخ به خلیج عدن در جنوب غربى عربستان)، تنگه جبل الطارق (اتصال دریاى مدیترانه با اقیانوس اطلس)، نقش برجسته خاورمیانه را دو چندان کرده است. به همین جهت خاورمیانه از نخستین خاستگاه هاى تمدن جهان بوده است. بسیارى از باورها و آیین هاى جهان از اینجا برخواسته اند و زادگاه ادیان مهمى چون یهودیت، مسیحیت و اسلام شده است و اماکن متبرکه این سه دین نیز در این منطقه قرار دارد. نام پیامبرانتعداد پیامبران الهى بنا بر قول مشهور، یکصد و بیست و چهارهزار نفر است ولى نام هاى تعداد کمى از آنان در قرآن آمده است. زیرا بیشتر پیامبران، صاحب شریعت مستقل نبوده اند؛ بلکه دعوت کننده به شریعت پیامبر اولى العزم دیگر بوده اند و بسیارى از پیامبران، بر یک شهر یا روستا و یا حتى برخى بر یک خانواده مبعوث بوده اند و برخى از آنها مبعوث بر کسى نبوده اند و مأمور به تبلیغ نبوت خود به کسى نبوده اند[ کافى، ج 1، ص 245.] گرچه مورد اخیر را برخى نپذیرفته اند.اسامى پیامبرانى که در قرآن آمده است عبارتند از: آدم، نوح، ادریس، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، الیسع، ذوالکفل، الیاس، یونس، اسحاق، یعقوب، یوسف، شعیب، موسى، هارون، داوود، سلیمان، ایوب، زکریا، یحیى، اسماعیل صادق الوعد، عیسى و محمد صلى الله علیه و آله.برخى هم پیامبریشان محل بحث است که عبارتند از: ذى القرنین، عمران پدر مریم و عُزیر.برخى آیات هم اوصاف پیامبرانى را ذکر کرده و اسم آن پیامبر نیامده مثل آیه 243 و 246 بقره که به ترتیب در مورد حزقیل و اشموئیل است و یا آیه 259 بقره که در مورد ارمیا یا عُزیر مى باشد. همچنین آیه 65 که در مورد خضر مى باشد اگر چه پیامبرى جناب خضر محل بحث است.[ المیزان، ج 2، ص 140.]در روایات نیز نام برخى انبیاء آمده است همچون شعیا؛ حیقوق یا حبقوق، دانیال، جرجیس و حنظله و خالد.[ ر.ک: بحارالانوار، ج 12 و 14 ؛ مفاتیح الجنان، دعاى عمل ام داود.] .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه