می خواستم بدانم چکار کنم که به جایی برسم که به هرجایی برسم حتی با سختی و پشتکار خودم ولی نتیجه آن مثلا به جاه و مقامی رسیدن یا پول دار شدن یا عزیز شدن در بین مردم یا از نظر معنوی رشد کردن و غیره را همه را از لطف خداوند ببینیم و نه از خودمان تا منجر به غرور و خود برتر بینی و حسادت و غیره نشود لطفا به طور کامل شرح دهید و راهکار عملی و عبادی را به طور مفصل شرح دهید.

این هدف و مقام و منزلتی که شما در پی آن هستید، همان مقام و جایگاه و آرمان و خواسته ی وارستگان و تقواپیشگان است. در حقیقت هر انسان مؤمن و متقی خواستار رسیدن به چنین مقامی است. مقامی که جز خدا دیگر چیزی نبیند و تنها خداوند را منشأ اثر در عالم ببیند. هرچند رسیدن به چنین مقامی آسان نیست اما شدنی است. باید بنده بود بنده حقیقی تا هم چنین مقاماتی را چشید و هم از آفاتش مصون ماند. از جمله اموری که باورها و اعتقادات انسان را رشد داده و بنده ای حقیقی از او می سازد را می توان چنین بیان کرد:1. فعالیّت علمی:- افزایش شناخت وآگاهی نسبت به دین و اعتقادات: رشد و تعالی عملی اعتقادات و باورهای دینی، محصول شناخت صحیح و آگاهانه از معارف و حقایق دینی است. هر چه انسان بتواند مطالعات دینی خود را بالا برده و با برهان و استدلال عقلی، اصول دین را برای خود اثبات نماید، به همان میزان احتمال انحراف او در عمل کاهش خواهد یافت. لذا لازم است انسان قبل از ورود به وادی عمل و طی مسیر، شناخت جامع و کاملی از راه داشته باشد تا موانع بر سر راه را به راحتی پشت سر گذاشته و به مقصود برسد. از این رو توصیه می شود که اولا یک برنامه مطالعاتی برای خود تنظیم نموده و سعی کنید در حوزه های ذیل مطالعه و سطح آگاهی خود را افزایش دهید:اعتقادی و اندیشه ای, اخلاق اسلامی, زندگی, سیاسی و اجتماعی, تاریخ و تمدن اسلامی, متون دینی ( که در پایان، کتب قابل استفاده در این زمینه را به عنوان نمونه معرفی خواهیم کرد).ثانیا در صورتی که در مورد عقاید دچار شک و شبهه شُدید، در شک باقی نمانید؛ بلکه سعی کنید از طریق تحقیق ، مطالعه، مراجعه به متخصص دینی و یا ارتباط با ما آن را برطرف نمایید. - تقویت محبت الهی در دل:اگر انسان بتواند لذت متعالی یعنی لذت محبت الهی را بچشد، انگیزه او برای بدست آوردن لذت‌های معنوی که همان رسیدن به اعتقاد و ایمان کامل می باشد، تقویت می‌شود. عواملی از قبیل تفکر در نعمت های الهی، تأمل و تدبر در آیات الهی، درد دل با خدا، شرکت در مراسم مناجات و ادعیه و دقت در معانی آنها، خواندن داستان اولیاء الله، خاطرات شهداء، داشتن حضور قلب در عبادت و... ، در تقویت محبت الهی و ایمان مؤثرند. 2. فعالیّت عملی: افزایش و ارتقاء یافتن بینش و باورهای دینی در گرو عمل به دستورات و فرامین الهی است. امام باقر (ع) می فرمایند: (من عمل بما یعلم علّمه الله ما لم یعلم – کسی که به علم و دانایی اش عمل کند، خداوند آنچه را که نمی داند به او می آموزد. بحارالانوار ج 75 ص 189). در نتیجه انجام وظایف بندگی، راه اصلی در رسیدن به مقصود و افزایش سطح آگاهی و اعتقادات دینی است. البته توجه به این نکته ضروری است که عمل به وظایف نباید شما را از تفکر و مطالعه در معارف و اعتقادات باز دارد و یکی را بر دیگری ترجیج دهید. چرا که خداوند عالم را با اسباب اداره کرده و عمل به وظایف و مطالعه و تفکر پیرامون اعتقادات دو سبب از اسباب تقویت باورهای دینی است که در طول یکدیگر قرار دارند. - مبارزه با ریشه های گناه:شناسایی ریشه گناه و از بین بردن آن خطر انحراف را شدیداً کاهش داده و زمینه ارتقاء بینش و اعتقادات را فراهم می کند. بذر معارف و باورهای دینی در زمینی به خوبی رشد و نموّ می یابد که خالی از هرگونه ناپاکی و میکروب باشد. شرط رسیدن به ایمان کامل و افزایش بینش و باور دینی در وجود انسان، پاکی روح و نفس آدمی از گناه و معصیت است. هر چه انسان از خطا و لغزش دورتر باشد، بذر معارف در وجودش سریعتر به ریشه خواهد نشست و ساقه اعتقاداتش تنومندتر خواهد شد و در نتیجه میوه ای شیرین تر و آبدارتری از این درخت خواهد چید.برای پاکسازی از گناه، ریشه ای ترین کار مبارزه با خواستگاه و زمینه های نفسانی آن( مانند حب دنیا، حب جاه، تکبّر، حسادت، غرور و...) است. برای مثال آدم حسود ، همیشه در معرض غیبت، تهمت ، آسیب رساندن به محسود و انواعی از گناهان است و آدم بخیل توان انجام واجبات مالی و کمک رسانی به دیگران را ندارد، این شخص اگر بخواهد گناه نکند ، اساسی ترین راه این است که با خیر خواهی که ضد حسد است و تحصیل سخاوت که ضد بخل است، ریشه گناه را از دل خود بیرون نماید و خویش را از خطر شرک و خود خواهی برهاند. ( در این زمینه می توانید به کتاب معراج السعاده و کتاب اخلاق مرحوم شبّر مراجعه نمایید در این دو کتاب روش‌های جالبی برای از بین بردن رذایل اخلاقی ذکر شده است).- مبارزه با عادت هایی که مانع رشد انسان و عمل هستند:برخی عادتها در انسان مانع حرکت او در جاده ایمان تلقی می شوند (هر چند ممکن است حرام نباشند). به عنوان مثال کسی که به پرخوری ، پرخوابی و پر گویی عادت نموده است ، قادر نخواهد بود به انجام وظایف واجب و مستحب خود اقدام کند . عادتهای مذموم در برخی موارد حتّی زمینه انجام گناه و تخلف از بندگی حق تعالی را در انسان فراهم می کنند و باعث تضعیف ایمان در او می شوند.- مبارزه مستقیم با خود گناه و ترک و جبران آنها:علاوه بر مبارزه با زمینه های گناه، مبارزه مستقیم با گناه و ترک و جبران آن از طریق توبه، در تقویت ایمان و رهایی از ظلمت نقش بسزایی دارد. - انجام وظایف واجب شرعی : همانطور که گفتیم یکی از مراحل بسیار مهم و سرنوشت ساز در تقویت ایمان ، انجام وظایف واجب و اطاعت از فرامین خداوند است . این مرحله که در عرفان اسلامی از آن به قرب فرایض تعبیر می کنند، در نهایت به حصول ملکه تقوی و بهره مندی از آثار و ارزشهای ناشی از آن، می انجامد. و همین ملکه می‌تواند انسان را از انجام بسیاری از گناهان و انحرافات باز دارد.- انجام نوافل و مستحبات: نهایی ترین مرحله در جاده ایمان و کسب باورهای ناب که به محبت و عشق الهی می انجامد، مرحله انجام مستحبات و نوافل است ، مرحله ای که عرفا از آن تحت عنوان قرب نوافل و راه عشق تعبیر می کنند. قرب نوافل، پایانی ترین مقصد دین و موثر ترین راه نزدیکی انسان به خدای و کسب مقام ولایت و خلافت الهی است. - توجه به نیازهای طبیعی و سعی در ارضای صحیح آنها قبل از اینکه به انحراف کشیده ‌شوند:به عنوان نمونه یکی از نیازهای طبیعی انسان نیاز جنسی است که توجه نکردن و ارضا نکردن آن به نحوصحیح، ممکن است زمینه انحراف را فراهم کند. از این‌رو، بهتر است انسان در صورت نیاز و داشتن توان، بدون هیچ درنگی با انتخاب فردی مناسب و با ایمان این سنت حسنه را به جای آورد.اسلام با در نظر گرفتن نیازهاى واقعى و طبیعى انسان از یک سو و با عنایت به مصالح فرد و اجتماع از سوی دیگر, ازدواج را به عنوان بهترین راه و مناسب ترین شیوه برگزید. اسلام, آدمى را از تنهایى و تجرد نهى مى کند و براى تأمین و ارضاى غریزه جنسى او, ازدواج را راه کار عملى مى داند و حتى در مواردى که خطر انحراف و فساد وجود دارد, ازدواج را بر او واجب و ضرورى مى داند. در اهمیت ازدواج که پیامبر اسلام(ص) فرمود:«من تزوّج احرز نصف دینه»: کسى که ازدواج کند نیمى از دین خود را حفظ کرده است(اصول کافى, ج5, ص328, حدیث2) و نیز فرمود: «النکاح سنتى فمن رغب عن سنتى فلیس منى»( بحارالانوار, ج103, ص220) ازدواج سنت من است, پس هرکس از سنت من روى گردان شود از من نیست.) وقتى که غریزه جنسى از راه صحیح و شرعى ارضا شود و روح پر اضطراب انسان اعتدال و آرامش یابد, حقایق هستی را بهتر درک مى کند و به سوى دین و سعادت و درک مفاهیم والای دینی, گام هاى بزرگ ترى برمى دارد.- پرهیز از مجالست و همنشینى با اهل دنیا و دور از معنویت: از جمله عواملی دیگری که می تواند به حفظ و ارتقاء ایمان وعقاید دینی کمک کند؛ پرهیز از دوستان منحرف و ناباب است. رسول اکرم(ص) می فرمایند: «به خاطر برخورد با اهل دنیا قلبم زنگار گرفته و مکدر مى شود و براى جبران آن روزى هفتاد مرتبه استغفار مى کنم». خداوند نیز در سوره «نجم آیه 29»مى فرماید: «فاعرض عن من تولى عن ذکرنا و لم یرد الا الحیوه الدنیا ــــــــ پس از کسانى که از یاد ما روى گرداندند و جز زندگى دنیا را نخواستند اعراض کن و روى بگردان». از امام سجاد نیز(ع) روایت شده است: «النهى عن مصاحبة خمسة و محادثتهم و مرافقتهم فى طریق و هم الکذاب والفاسق والبخیل والاحمق والقاطع لرحمه؛ حضرت از همراهى و سخن گفتن و رفیق بودن با پنج کس را نهى فرموده: کذاب، گناهکار، بخیل، احمق و کسى که قطع رحم کرده است».- حضور در مجالس ذکر اهل بیت, سخنرانی, درس اخلاق و مراسم مذهبی و استمداد از حضرات معصومین (ع) می تواند به صفای باطن شما برای درک صحیح اعتقادات کمک نماید.- محاسبه نفس: از جمله عوامل بسیار مهمی که می تواند در جلوگیری از انحراف و در نتیجه ارتقاء ایمان، نقش موثری ایفا کند محاسبه نفس است. اگر بتوانید درهر روز، چند دقیقه وقت گذاشته و اعمال و کردار خود را مورد بازنگری قرار دهید؛ متوجه خواهید شد که کجای کارید. در این صورت اگر ببینید که از جاده اصلی منحرف شده اید، زودتر می توانید به مسیر اصلی بازگشت کنید. - یاد مرگ:یکى دیگر از کارهایی که در ارتقاء باورها بسیار مؤثر است و همچنین انسان را از گناه و معاصی دور می کند، تفکر در مرگ می باشد. اگر انسان با این واقعیت انس بگیرد و مردن را باور دل سازد نقشى سازنده و بالا برنده دارد. قال امیرالمؤمنین على(ع): «اذکروا هادم اللذات و منغص الشهوات و داعى الشتات؛ یاد کنید (مرگ را) درهم کوبنده لذات را و تیره و تلخ کننده شهوات را و دعوت کننده جدایى ها را»، (الغرر والدرر، باب الموت، به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت پرور، ج 2، ص 159).یاد مرگ دل را از تعلق به شهوات جدا مى سازد و انسان را از گناه و فکر گناه باز مى دارد آنچه که بسیار مهم است این است که اولاً این فکر موقتی نباشد بلکه در ایام خاصی استمرار داشته باشد ثانیا در مکان خلوتى باشد مخصوصا اگر آن مکان خلوت خود محیط قبرستان باشد به هر گونه که این فکر در مرگ، با جان عجین شود و باور دل گردد بسیار مطلوب است. یکى از کیفیت هاى فکر در مرگ را یکى از بزرگان چنین مى فرمود: تمام خاطرات تلخ و شیرین گذشته را در حد امکان مثل یک فیلم از ذهن بگذراند و به خود بباوراند که همه اینها گذشت و چند روز باقى مانده عمر هم مى گذرد لحظات جان دادن، وقتى که خویشان و نزدیکان را رها مى سازد و از تمام تلخ و شیرینى ها وداع مى کند و... همه و همه را به خوبى تأمل کند تا دل بلرزند و چشم بگرید.- پرهیز از لقمه حرام: از جمله عوامل بسیار مهمی که باعث هلاکت و بدبخت شدن انسان می‌شود، لقمه حرام است.کم نبودند کسانی که ابتدا خوب بودند، ولی به خاطر لقمة حرام به دره ّهای شقاوت و فضاحت پرت شدند. لذا لازم است به این مساله توجه نموده و غافل نشویم.  برای لقمه حرام در روایات آثارمتعددی بیان شده است از جمله: عدم استجابت دعاها، عدم قبولی نماز، پذیرفته نشدن اعمال صالح، عدم استشمام بوی بهشت، تضعیف ایمان و اعتقادات، اخراج از صیانت الهی، کاهش رزق حلال، خروج از ولایت پیامبر (ص) و اهل بیت او (ع)، حسرت در روز قیامت، لعن ملائکه، کوردلی. در مقابل لقمه حلال هر چند رنگین نباشد، موجب نورانیت دل و استجابت دعا و آمرزش و حفاظت الهی می گردد، ( میزان الحکمه، ج 2 ، ص480)- تامل و تفکر در مورد عاقبت مجرمان، مفسدان و مکذبان: برای این که انگیزه انسان در مسیر دینداری تقویت شده و از انحراف دوری نماید، مناسب است که در مورد عاقبت مجرمان، گناهکاران و کافران اندیشه نموده و عبرت گیرد. وقتی انسان در عاقبت مجرمان و گنهکاران اندیشه می کند، پرده های غفلت تدریجا از جلوی چشمش کنار می روند و انسان از عاقبت کارهای خود درصورتی که گناهکارباشد آگاهی می یابد و همین مساله عاملی برای دوری از انحراف و تقویت ایمان و اعتقادات می شود. « راه معالجه تکبّر و غرور » هرچند با رعایت مطالب بالا کبر و غرور از وجودتان رخت خواهد بست اما برای اطلاعات بیشتر خوب است که بدانید برای معالجه کبر و غرور دو راه وجود دارد: یکی معالجه نظری و دیگری معالجه عملی؛ حضرت علی (علیه السلام) برای معالجه می‌فرمایند: اگر با مقام و قدرتی که داری دچار تکبّر یا خود بزرگ بینی شدی به بزرگی حکومت پروردگار که برتر از حکومت تو است بنگر، که تو را از آن سرکشی نجات می‌دهد و تند روی تو را فرو می‌نشاند و عقل و اندیشه‌ات را به جایگاه اصلی باز می‌گرداند. (نهج البلاغه ، نامه 53). حضرت اشاره دارند هر چقدر تو بزرگ و پر منزلت باشی خداوند از تو بزرگتر و منزلتش از تو بیشتر است و تو در برابر آن خوار و ذلیلی، به اندازه‌ای که به تصور نیاید . شپشی خواب و آرام را از تو می‌گیرد، حرکت موش و سوسکی تو را از جا می‌کند، لحظه‌ای گرسنگی تو را از پای در می‌آورد و در شب تاریک از سایه خود می‌ترسی تو را چه به کبر و غرور؟ ! حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «فرزند آدم را با فخر فروشی چه کار؟ او که در آغاز نطفه‌ای گندیده و در پایان مرداری بدبو است، نه می‌تواند روزی خویش را فراهم کند و نه مرگ را از خود دور کند.» ( نهج البلاغه ، حکمت 126) انسان با معرفت، شناخت جایگاه خویش، نقص و کمبودهای واقعی‌اش تکبّر را از یاد خواهد برد . علاوه بر معالجه نظری که از طریق علم و و معرفت است؛ معالجه عملی نیز نیاز است و آن، این است که از کارها و اعمالی که از نشانه‌های کبر برشمردیم دست کشیده و خلاف آن را انجام دهد و به خاطر خدا شکستگی و فروتنی داشته و به اعمالی که متواضعین به آن متصف هستند عمل شود تا کبر آرام آرام از دل رخت بربندد و جای خود را به تواضع و فروتنی بدهد در اینجا چند نمونه از کتب اعتقادی و اخلاقی که در بالا بردن سطح آگاهی شما مؤثر می باشد را برای مطالعه و تحقیق بیشتر معرفی می کنیم:الف- کتب اخلاقی- نردبان آسمان (دروس اخلاق حضرت آیت الله بهاءالدینى)، تدوین و ویرایش: اکبر اسدى- سلوک معنوى، تدوین و ویرایش: آقاى اکبر اسدى- خودشناسى براى خودسازى، محمد تقى مصباح یزدى- گناهان کبیره، شهید دستغیب - نامه ها و برنامه ها، حسن زاده آملى - نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى، مهدوى کنى. - ترجمه المراقبات، مرحوم ملکى تبریزى - گام هاى آغازین در اخلاق عملى، مهدوى کنى - معراج السعاده، احمد نراقى - منازل الاخره، شیخ عباس قمى - تقوا، شهید عبدالحسین دستغیب.ب- کتب اعتقادی- جهان بینى اسلامى، شهید مطهرى - 50 درس اصول عقاید برای جوانان، آیت الله مکارم شیرازی - نبوت ، حجه السلام والمسلمین قرائتی- شیعه در اسلام، علامه طباطبائی - آموزش عقاید، آیت الله مصباح - مجموعه آثار شهید مطهری(ره)از جلد 1 تا 4. ( بهتر است ابتدا ج 4 بعد جلد 3 و جلد 2 و جلد 1 مطالعه شود. )- سیمای عقاید شیعه، آیت الله سبحانی- 665 پرسش و پاسخ در محضر علامه طباطبائی- دورة چند جلدی معارف قرآن، آیت الله مصباح ما نیز از خداوند خواستاریم تا شما را در مسیر بندگی خویش یاری نماید. تا در تمام مراحل زندگی، از بندگان حقیقی او و عاری از هرگونه رذیله اخلاقی و منور به نور اخلاق الهی باشید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه