معناى سکولاریسم {T سکولاریسم  (Secularism)از  (Secularis)به معناى «نامقدس»، «غیرروحانى»، «ناسوتى» گرفته شده، و در برابر  (Ecclesiasticalism)و  (Sacramentalism)به معناى «روحانى گروى»، «مینوگروى» و «قدسى گرایى» استعمال مى شود.

معناى سکولاریسم
سکولاریسم  (Secularism)از  (Secularis)به معناى «نامقدس»، «غیرروحانى»، «ناسوتى» گرفته شده، و در برابر  (Ecclesiasticalism)و  (Sacramentalism)به معناى «روحانى گروى»، «مینوگروى» و «قدسى گرایى» استعمال مى شود. در زبان فارسى کلمات و عبارات زیر را به عنوان معادل یا تعریف سکولاریسم به کار برده اند: «دنیا گروى»، «این جهانى گروى»، «جدا انگارى دین و دنیا»، «عرفى گروى»، «جدا انگارى دین از سیاست»، «نادینى گروى»، «علمى و عقلانى شدن تدبیر اجتماع» عبدالکریم سروش: مدارا و مدیریت، ص 424، تهران: موسسه فرهنگى صراط، چاپ اول، 1376.، «کنار گذاشتن آگاهانه دین از صحنه معیشت و سیاست» همان، ص 432.، «غیر دینى شدن حکومت» همان.، «علمى بودن یا علمى شدن» همان، ص 435..

تعابیر فوق از مشکلات چندى رنج مى برد، از جمله:
1) ابهام در برخى از تعابیر مانند دنیاگروى یا عرفى گروى که دقیقاً وجوه، جنبه ها و حدود آن روشن نیست.
2) توجه به برخى از ابعاد و لوازم سکولاریسم، مانند: جداانگارى دین از سیاست، عرفى گروى.
3) عاطفى و تبلیغاتى بودن به جاى حکایت از بطن معنا. از این سنخ است تعابیرى چون «علمى بودن یا علمى شدن».
4. خلط بین سکولاریسم و سیانتیسم مانند: «علم گرایى».
5) خلط بین سکولاریسم و سکولاریزاسیون )Secularization(؛ به عنوان مثال «کنارگذاشتن آگاهانه دین از صحنه معیشت و سیاست» چیزى جز فرایند سکولاریزه کردن سیاست (سکولاریزاسیون) نیست.
در فرهنگ هاى مفصل و معتبر انگلیسى نیز معانى نسبتاً متفاوتى از واژه «سکولاریسم» داده شده است، از جمله در فرهنگ «وبستر» به معناى «بى تفاوتى در برابر دین، یا نفى مذهب و آموزه هاى دینى» آمده
1. روحیه و گرایش سکولار، به ویژه آن نظام و فلسفه سیاسى و اجتماعى که هر گونه ایمان و پرستش دینى را طرد و نفى مى کند.
2. اعتقاد به اینکه تعلیم و تربیت عمومى و دیگر عرصه هاى سیاست مدنى باید فارغ از آموزه هاى دینى و ملاحظات مذهبى انجام پذیرد. 
در ادبیات رایج کنونى، به ویژه در نگاشته هاى فارسى معمولاً معناى دوم مورد توجه است و یا با آن قرابت بیشترى دارد، در این نوشتار نیز این قرابت ملاحظه گردیده و از معناى نخست فاصله گرفته ایم. در عین حال براى فهم بهتر این اصطلاح توجه به چند نکته لازم است.
سکولاریسم داراى دو جنبه اساسى است:
1) مبدأ نخستین و منشأ هدایت و برنامه ریزى در همه امور مربوط به زیست اجتماعى بشر را خواست و خرد ابزارى و پسند عرف بشرى قرار مى دهد و دخالت هر عامل فرابشرى و قدسى را در این زمینه نفى مى کند. (دین زدایى و عرف گرایى).
2) در تنظیم مناسبات و کار ویژه هاى اجتماعى هیچ غایت اخروى و فرا این جهانى را ملحوظ نمى دارد. (آخرت گریزى و دنیاگرایى).
بنابراین مى توان گفت سکولاریسم طرز تفکرى است که مى گوید: همه امور مربوط به شئون سیاسى و اجتماعى و حیات دنیوى انسان، باید تنها متکى به خواست و اندیشه بشرى سامان یابد و هیچ عامل فرابشرى مانند خدا، دین و وحى حق دخالت در امور این جهان را ندارند.
از طرف دیگر مسائل سیاسى، اجتماعى، و امثال آن کاملاًباید از غایات اخروى و فرادنیوى فاصله گیرد. بنابراین کار دنیا صرفاً متکى به پسند و عرف بشرى و معطوف به منافع این جهانى تنظیم مى شود؛ نه هدایت هاى آسمانى در آن دخیل مى باشد و نه غایات آخرت گرایانه. بنابراین سکولاریسم به قطع رابطه خدا و انسان در حیات اجتماعى و ایجاد تمدنى دنیاپرستانه و آخرت گریزانه فتوا مى دهد.

بنیادهاى مسیحى سکولاریسم
سکولاریسم زاییده و پرورش یافته علل و عوامل متعددى است. بذر نخستین این گرایش را در اندیشه هاى مسیحى و بستر رشد و بارورى آن را در جهان غرب مى توان جستجو نمود. به عبارت دیگر سکولاریسم مسیحى زاد و غرب پرورد است.
استاد علامه جعفرى مى گوید: «برخى از اندیشمندان برآنند که نمى توان تمایز بین حکومت و دین را ناشى از مسیحیت دانست، لیکن مسئولیت عمده بر دوش مسیحیت مى باشد» شرح و تفسیر نهج البلاغه، ج 25..
مجموعه عوامل تأثیرگذار در پیدایش این پدیده و راز همزیستى مسیحیت با سکولاریسم و جامعه مسیحى با سکولاریزاسیون را در سه گروه مى توان دسته بندى کرد: عقاید و مشکلات کلامى مسیحیت بر خوانندگان محترم پوشیده نیست که آنچه در این باره گفته مى آید مربوط به مسیحیت تحریف شده کنونى است ؛ نه آیین اصیل و الهى حضرت عیساى پیامبر(ع).، سلوک و رفتار ارباب کلیسا، عوامل خارجى (برون مسیحى و فراکلیسایى).

یک. مشکلات کلامى مسیحیت
پاره اى از این مشکلات عبارت است از:
1-1. عقاید خردستیز
1-2. خداانگارى مسیح
1-3. قرار دادن عقاید منسوخ بشرى در جایگاه عقاید دینى
1-4. عدم وثاقت متون مقدس
1-5. انسان شناسى پرومته اى و پلیدانگارانه
1-6. ایجاد تعارض بین دانش و رستگارى
1-7. خلأ تشریع
1-8. آیین دو پادشاهى
1-9. معصوم انگارى پاپ جهت آگاهى بیشتر بنگرید: حمیدرضا شاکرین، سکولاریسم، ج 1، صص 35 - 41، تهران: کانون اندیشه جوان، چاپ چهارم، 1384.
دو. سیره ارباب کلیسا
پاره اى از مشکلات این بخش عبارت است از:
2-1. جزمگرایى و خشونت
2-2. فساد اخلاقى
2-3. نزاع بر سر قدرت همان، صص 41 - 44.

سه. عوامل خارجى
از جمله این عوامل اند:
3-1. جنگ هاى صلیبى
3-2. پیدایش بوژوازى
3-3. اکتشافات و اختراعات علمى همان، صص 44 - 46.
نتیجه آنکه دین و سکولاریسم میانه خوبى با یکدیگر ندارند؛ اما وجود پاره اى از مشکلات در ادیانى چون مسیحیت کنونى یکى از عوامل زمینه ساز براى سکولاریسم بوده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه