با سلام ضروریات دین کدامند؟ لطفا به طور کامل بیان کنید.

ضروریات دین به احکام و عقایدی می گویند که جزء دین بودنشان اثبات شده و از جمله واضحات و بدیهیات دین باشند؛ به گونه ای که عادتاً بر هیچ مسلمانی پوشیده نباشد و حتی بعضی از غیر مسلمانان هم جزء دین بودن آن را بدانند. انکار ضروریات دین، مستلزم انکار رسالت پیامبر است؛ به شرطی که منکر بداند که این امر ضروری است و شبهه ای هم در کار نباشد.[1] گردآوری و شمارش ضروریات دین اگر غیر ممکن نباشد؛ امر آسانی نخواهد بود. فقهای ما نیز متعرض شمارش همه ضروریات دین نشده اند. زیرا همان گونه که ذکر شد؛ گستره ضروریات دین، تمام احکام و عقاید را در بر می گیرد. بررسی کردن تمام این موارد و تعیین ضروریات دین، دشوار است. در بحث ضروریات دین، مهم آن است که ملاک ضروری دین روشن شود؛ تا بتوان به کمک آن، مصادیق ضروری را شناخت. گذشته از این، در اعتقاد به اسلام، لازم نیست به تک تک ضروریات، شناخت داشته باشیم و معتقد شویم. آنچه مهم است؛ آن است که فرد مسلمان منکر ضروری دین نشود. مسلمان به تدریج ضروریات دین را خواهد شناخت. انسان مسلمان باید اجمالاً به هر چه در دین اسلام هست؛ معتقد باشد. برخی از علما در کتب خود به گوشه ای از ضروریات دین اشاره کرده اند. از جمله علامه مجلسی در کتاب حق الیقین و شیخ صدوق در اعتقادات کتاب الهدایه. علامه مجلسی نوشته است: «بدان که علمای خاصه و عامه [به طور] مجمل گفته اند که انکار ضروری دین اسلام، موجب کفر است و حصری نکرده اند آن ها را. و متفرقاً در ابواب فقه گاهی می گویند: که فلان چیز ضروری دین اسلام است. پس لازم است که در این مقام بعضی مذکور شود. بدان که ضروری دین، امری را گویند که وضوحش در آن دین به مرتبه ای رسیده باشد که هر که در آن دین داخل باشد؛ داند. مگر نادری که تازه به دین در آمده باشد یا در بلاد بعیده از بلاد اسلام نشو و نما کرده باشد. مثل واجب بودن پنج نماز در شب و روز و عدد رکعات هر یک از آن ها و مشتمل بودن این ها بر رکوع و سجود، بلکه بر تکبیرة الاحرام و بر قیام و قرائت فی الجمله، بنابر قول اظهر، هر چند در بعضی از صور خفائی داشته باشد. و مشروط بودن نماز در طهارت فی الجمله و واجب بودن غسل جنابت و حیض، بلکه نفاس، و ناقض بودن بول و غائط و ریح وضو را بنابر اظهر. و واجب بودن یا راجح بودن غسل اموات، و کفن کردن و نماز بر ایشان و پنهان کردن ایشان، مجملاً و واجب بودن زکات فی الجمله، و روزه ماه رمضان، و ناقض بودن اکل و شرب معتاد، و جماع کردن در قُبل زن روزه دار، و واجب بودن حج بیت الله الحرام و مشتمل بودن آن بر طواف، بلکه سعی میان صفا و مروه فی الجمله و احرام و وقوف عرفات و وقوف مشعر، بلکه ذبح قربانی و سر تراشیدن و رمی جمرات کردن، همه مجملاً اعم از وجوب و استحباب، بنابر احتمال ظاهری و وجوب جهاد فی الجمله بنابر احتمالی، و رجحان جماعت در نمازها فی الجمله و رجحان تصدق بر مساکین فی الجمله و فضیلت علم و اهل علم و فضیلت راستگویی که ضرر نرساند و بدی دروغی که نافع نباشد و حرام بودن زنا و لواط بلکه بوسیدن زن و پسر مردم از روی شهوت، بنابر اظهر، و حرام بودن شراب انگور، نه بوزه و شراب هایی که از غیرانگور می گیرند، حرمت آنها ضروری دین اسلام نیست. زیرا که سنّیان بعضی حلال می دانند. اما دور نیست که ضروری دین شیعه باشد.  حرمت خوردن گوشت خوک و میته و خون فی الجمله و حرمت نکاح مادران و خواهران و دختران و دخترهای برادر و خواهر و خاله ها و عمه ها، بلکه مادر زن و جمع میان دو خواهر، بنابر اظهر. و حرمت سود قرض فی الجمله بنابر احتمالی. و حرمت ظلم و خوردن مال مردم بی جهت شرعی. و حرمت کشتن مسلمانان به غیر حق. و مرجوح بودن دشنام و فحش بی جهت با مسلمانان. و زدن و تعذیب کردن ایشان بی سببی، بلکه بهتان و غیبت ایشان بنابر احتمال. و رجحان سلام و جواب آن بنابر احتمالی اقوی، و راجح بودن نیکی به پدر و مادر و مرجوح بودن عقوق ایشان، بلکه راجح بودن مطلق صله رحم بنابر احتمالی و حکم میراث فی الجمله و آنکه وارث احق است به مال میّت از غیر وارث. بلکه عمل به وصیت فی الجمله بنابر احتمالی و آن که تصدق و خیرات به میت نفع می بخشد بنابر اظهر. و آن که روزه مجملاً رجحان دارد و آن که نکاح باعث حلّیت وطی می شود و طلاق باعث تفریق می شود و آن که بدن را از نامحرم باید پوشانید فی الجمله و مرجوحیت نظر به عورات اجانب و مرجوحیت وطی حیوانات و آن که عقد بیع و صلح و اجاره و صلح فی الجمله باعث انتقال می شود بنابر اظهر. و آن که ذبح حیوانات فی الجمله باعث حلّیت می شود و حرمت دزدی و راهزنی مسلمانان و حقیّت قرآن و مُنزَل بودن آن از جانب خداوند، بلکه معجزه بودن آن بنابر اظهر و مودّت اهل بیت رسالت و تعظیم ایشان و لهذا خوارج و نواصب کافرند و غیر این ها ... از اموری که متواتر و معلوم باشد نزد عامه مسلمانان.»[2] حال در این جا باید بگوییم: مسئله امامت و عصمت امامان از ضروریات و مسلّمات شیعه است. پس ضروریات دین بر دو قسم است: یک قسم نزد همه مسلمانان یا اکثر قریب به اتفاق آنان، ضروری است؛ مثل واجب بودن نماز و قسم دیگر از ضروریات مذهب است؛ مثل جایز بودن جمع بین نماز ظهر و عصر، و همانند پاک نشدن پوست میته با دبّاغی. این امور و شبیه آن را از ضروریات مذهب به شمار می آورند و کسی که با علم به ضروری بودن، آن را انکار کند؛ از مذهب خارج می شود. همان طور که اگر ضروری دین را بدون شبهه انکار کند؛ از اسلام خارج می شود. این نسبت به احکام ضروری است. اما در مورد اعتقاداتی که شناخت و اعتقاد به آن بر هر مکلف واجب است؛ برخی از اصول دین است؛ مانند توحید و نبوت خاصه. و برخی از اصول مذهب است؛ مثل اعتقاد به امامت بعد از پیامبر. در اعتقادات واجب است که هر مکلّفی به آن معتقد باشد؛ الاّ این که عدم اعتقاد به عقاید قسم اول، شخص را از اسلام خارج می کند و در قسم دوم شخص را از اسلام خارج نمی کند؛ بلکه تنها از مذهب خارج می شود.[3] برای مطالعه بیشتر به مطالب زیر مراجعه شود:  ضروریات دین (1) ضروریات دین (2)   پی نوشت ها:                        .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه