دفتر ۳۲ پرسش ها و پاسخ ها «احکام بانوان»

  پرسش  ها و پاسخ ها ـ دفتر سى و دوم احکام ویژه بانوان ( مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام) نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها معاونت مطالعات راهبردى ـ اداره مشاوره و پاسخ سرشناسه : حسینى، مجتبى، 1345 - عنوان و نام پدیدآور : احکام ویژه بانوان (مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام) / مؤلف مجتبى حسینى؛ تنظیم و نظارت نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، معاونت مطالعات راهبردى- اداره مشاوره و پاسخ. مشخصات نشر : قم: نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، 1388. مشخصات ظاهرى : 192 ص. فروست : مجموعه پرسش ها و پاسخ هاى دانشجویى، دفتر سى و دوم (احکام ؛ 9). شابک : 000/23 ریال: 8-219-531-964-978 وضعیت فهرست نویسى : فیپا موضوع : زنان -- وضع حقوقى و قوانین (فقه) -- پرسش ها و پاسخ ها موضوع : فقه جعفرى -- رساله عملیه -- پرسش ها و پاسخ ها موضوع : فتواهاى شیعه -- قرن 14 شناسه افزوده: نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها. معاونت مطالعات راهبردى. اداره مشاوره و پاسخ. شناسه افزوده: نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها. دفتر نشر معارف رده بندى کنگره: 1388 7الف45ح/189 BP رده بندى دیویى: 297/36 شماره کتابشناسى ملى : 1853430 پرسش ها و پاسخ ها: دفتر سى و دوم ـ احکام ویژه بانوان (مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام ) تنظیم و نظارت: ··· نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها معاونت مطالعات راهبردى ـ اداره مشاوره و پاسخ مؤلف: ··· سیدمجتبى حسینى تایپ و صفحه آرایى: ··· طالب بخشایش ناشر: ··· دفتر نشر معارف نوبت چاپ: ··· چهارم، بهار 89 تیراژ: ··· 000/10 جلد قیمت: ··· 2300 تومان شابک: ··· 8-219-531-964-978 «کلیه حقوق براى ناشر محفوظ است» مراکز پخش: قم: معاونت مطالعات راهبردى نهاد، تلفن 2904440 قم: مؤسسه فرهنگى و اطلاع رسانى طلوع طاها، تلفن 7748345 قم: خیابان شهدا، کوچه 32، پلاک 3، تلفن و نمابر: 7744616 فروشگاه 1 قم: خ شهدا، روبه روى دفتر رهبرى، تلفن7735451 نمابر 7742757 فروشگاه 2 تهران: خ انقلاب، چهار راه کالج، جنب بانک ملت، پ 715، تلفن 88911212 نمابر 88809386 نشانى اینترنت: www.nashremaaref.ir - پست الکترونیک: info@porseman.org فهرست اجمالى فهرست تفصیلى ··· 7 مقدمه ··· 25 فصل اول - بلوغ دختران و نشانه هاى آن··· 29 فصل دوم ـ دوره عادت و قاعدگى (پریود)··· 43 فصل سوم ـ مبتدئه، مضطربه و ناسیه··· 65 فصل چهارم ـ غسل حیض··· 69 فصل پنجم ـ باردارى و یائسگى··· 85 فصل ششم ـ نماز حائض··· 91 فصل هفتم ـ روزه حائض··· 103 فصل هشتم ـ محرمات حائض··· 111 فصل نهم ـ اسامى متبرکه··· 119 فصل دهم ـ استحاضه··· 131 فصل یازدهم ـ وضو و غسل استحاضه··· 151 فصل دوازدهم ـ احکام نفاس و باردارى··· 155 فصل سیزدهم ـ نماز و روزه مستحاضه··· 161 فصل چهاردهم ـ دانستنى ها··· 181 کلیدواژه ها ··· 185 کتابنامه ··· 191 فهرست تفصیلى مقدمه··· 25 فصل اول - بلوغ دختران و نشانه هاى آن پرسش 1 . سن تکلیف دختر، بر مبناى سال شمسى چقدر است؟··· 29 پرسش 2 . نشانه بلوغ دختر را بیان کنید؟··· 29 پرسش 3 . اگر دختر پیش از بلوغ، خونى با نشانه هاى حیض ببیند، آیا حیض محسوب مى شود؟··· 30 پرسش 4 . اگر دختر پیش از بلوغ خون ببیند، حکم آن چیست؟··· 31 پرسش 5 . آیا دیدن خون حیض در دخترى که نمى داند نه سال او تمام شده یا نه (مثلاً تاریخ ولادتش را فراموش کرده است)، مى تواند نشانه بلوغ باشد؟··· 31 پرسش 6 . دخترى که براى اولین بار خون مى بیند، وظیفه اش چیست؟··· 31 پرسش 7 . درباره خون حیض توضیح دهید.··· 32 پرسش 8 . شرایط خون حیض چیست؟··· 33 پرسش 9 . صفات و نشانه هاى خون حیض چیست؟··· 34 پرسش 10 . آیا ممکن است خونى، بعضى از نشانه هاى حیض را نداشته باشد؛ ولى با وجود آن خون حیض محسوب شود؟ عکس آن چطور؟··· 35 پرسش 11 . ملاک حداقل سه روز در حیض چیست؟ آیا شب هم جزء محاسبه قرار مى گیرد؟··· 35 پرسش 12 . خانمى ساعت یک بعد از ظهر روز یک شنبه خون مشاهده مى کند، با توجه به اینکه حداقل خون حیض سه روز است؛ چه روزى سه روزش کامل مى شود؟··· 36 پرسش 13 . اگر زن چند روز با فاصله خون ببیند، آیا حیض محسوب مى شود؟··· 36 پرسش 14 . آیا پى درپى بودن سه روز خون براى خانمى که عادت ماهانه دارد، شرط است؟··· 37 پرسش 15 . در خون حیض شرط است که زن سه روز اول را خون ببیند، اگر خانمى روز اول را به مدت مثلاً یک ساعت خون ببیند، سپس قطع شود و روزهاى دیگر هم به این شکل مشاهده کند؛ آیا حیض محسوب مى شود؟··· 37 پرسش 16 . اگر خون اندکى از سه روز کمتر باشد، تکلیف چیست؟··· 38 پرسش 17 . اگر یک یا دو روز خون ببینیم و پاک شویم و دوباره خون مشاهده کنیم، تکلیفمان چیست؟··· 38 پرسش 18 . ابتداى خون حیض چه زمانى است؟ آیا زمانى که خون داخل رحم است یا زمانى که خون از محل خارج شود؟··· 39 پرسش 19 . اگر زن در ایام عادت با خوردن قرص، تنها یک یا دو روز از ایام عادت خود را خون دید، آیا حیض محسوب مى شود؟··· 39 پرسش 20 . اگر بین خون حیض و استحاضه شک پیدا شود، وظیفه چیست؟··· 40 پرسش 21 . اگر خانمى چه قبل از ازدواج و چه بعد از آن، هیچ وقت خون حیض نبیند تکلیفش چیست؟··· 40 پرسش 22 . اگر زنى بیش از سه روز خون ببیند و در کمتر از ده روز پاک شود؛ چنانچه بین خون زخم و حیض شک داشته باشد، تکلیفش چیست؟··· 40 پرسش 23 . اگر زن کمى خون در لباس خود مشاهده کند و نداند از رحمش ترشح کرده (که مثلاً خون حیض باشد) و یا خون زخم است، تکلیفش چیست؟··· 42 فصل دوم - دوره عادت و قاعدگى (پریود) پرسش 24 . معیار تحقق عادت ماهانه چیست؟··· 43 پرسش 25 . در چه صورت عادت ماهانه زن به هم مى خورد؟··· 43 پرسش 26 . زنى به هیچ وجه عادت معینى ندارد، گاهى هفت روز و گاهى پنج روز و مانند آن خون مى بیند، تکلیفش چیست؟··· 44 پرسش 27 . عادت وقتیه و عددیه چیست؟··· 44 پرسش 28 . زنى که از خون پاک نمى شود؛ اگر دو ماه پشت سر هم در وقت معین خونى با نشانه هاى حیض ببیند آیا عادت وقتیه پیدا مى کند؟··· 44 پرسش 29 . اگر خون از ده روز بیشتر شود، وظیفه چیست؟··· 45 پرسش 30 . خانمى که ماهى یک مرتبه خون مى دیده، اگر در ماه دو مرتبه خون ببنید، آیا هر دو حیض محسوب مى شود؟··· 45 پرسش 31 . زنى که عادت عددیه دارد؛ با تمام شدن عادت خود، یک یا چند روز دیگر نیز لک ببیند و بعد پاک شود، آیا آن چند روز حیض محسوب مى شود؟··· 46 پرسش 32 . خانمى که عادتش شش روز است، پس از پاک شدن غسل کرده است روز هشتم لکه اى خون (با نشانه هاى حیض) مشاهده کرده و پاک شده است؛ آیا باید دوباره غسل کند؟··· 46 پرسش 33 . زنى که عادتش در ماه هفت روز است؛ ولى همیشه پس از پاک شدن روز هشتم یا روز نهم، فقط لکه اى خون (با نشانه هاى حیض) مشاهده مى کند، چه تکلیفى دارد؟··· 47 پرسش 34 . گفته مى شود: ترشحات زرد رنگ بعد از ایام عادت خون نیست؛ بلکه سلول هاى مرده جدار داخلى رحم است که خارج مى شود. حکم این ترشحات چیست؟··· 48 پرسش 35 . اگر زن چند روز پیش از عادت خود خون ببیند، آیا علاوه بر روزهاى عادت، این چند روز نیز حیض محسوب مى شود؟··· 48 پرسش 36 . اگر زن چند روز پشت سر هم با نشانه هاى حیض خون ببیند و پاک شود و سپس با همان نشانه ها خون ببیند، کدام حیض محسوب مى شود؟··· 49 پرسش 37 . زنى که عادت (وقتیه عددیه) دارد، اگر حداقل سه روز یا بیشتر خون ببیند، آن گاه چند روز پاک شود و دوباره تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیف او چیست؟ (خون ها در روزهاى عادت نیست)··· 50 پرسش 38 . زنى که عادت (وقتیه عددیه) دارد، اگر حداقل سه روز یا بیشتر خون ببیند، آن گاه چند روز پاک شود و دوباره تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیف او چیست؟ (خون اول در ایام عادت است)··· 52 پرسش 39 . زنى که عادت (وقتیه عددیه) دارد، اگر حداقل سه روز یا بیشتر خون ببیند، آن گاه چند روز پاک شود و دوباره تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیف او چیست؟ (خون دوم در ایام عادت است)··· 53 پرسش 40 . خانمى که عادتش (وقتیه و عددیه) مثلاً شش روز است، اگر در یک ماه به این مقدار خون ببیند آن گاه دو روز پاک شود و دوباره خون ببیند، تکلیفش چیست؟··· 54 پرسش 41 . خانمى که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر در خارج از وقت خونى با نشانه هاى حیض ببیند، تکلیفش چیست؟··· 54 پرسش 42 . عادت عددیه چیست؟··· 55 پرسش 43 . زنى که از خون پاک نمى شود، اگر دو ماه پشت سر هم و به یک اندازه خون با نشانه هاى حیض ببیند، آیا عادت عددیه پیدا مى کند؟··· 55 پرسش 44 . اگر زنى که تنها عادت عددیه دارد و در کمتر از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟··· 56 پرسش 45 . زنى که عادت عددیه دارد، اگر بیش از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟··· 56 پرسش 46 . زنى که عادت ماهانه او مثلاً هفت روز است، اگر در یک ماه کمتر از هفت روز خون ببیند و سپس پاک شود، آیا باید غسل کند، یا باید صبر نماید؟··· 58 پرسش 47 . عادت وقتیه چیست؟··· 58 پرسش 48 . زنى که از خون پاک نمى شود، اگر دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون با نشانه هاى حیض ببیند ولى شماره هاى آن به یک اندازه نباشد، آیا عادت وقتیه براى او محقق مى شود؟··· 59 پرسش 49 . اگر زنى که عادت وقتیه دارد در کمتر از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟··· 60 پرسش 50 . زنى که عادت وقتیه دارد، اگر بیش از ده روز خون یک جور ببیند، تکلیفش چیست؟··· 60 فصل سوم - مبتدئه، مضطربه و ناسیه پرسش 51 . مبتدئه به چه زنى گفته مى شود؟··· 65 پرسش 52 . مضطربه به چه زنى گفته مى شود؟··· 65 پرسش 53 . اگر زن مضطربه بیشتر از ده روز با رنگ هاى مختلف (سرخ، سیاه و زرد) خون ببیند، تکلیف چیست؟··· 65 پرسش 54 . اگر زن مضطربه کمتر از ده روز خون ببیند، تکلیف چیست؟··· 66 پرسش 55 . اگر زن مضطربه بیشتر از ده روز خون ببیند و همه اش یک جور باشد، تکلیف چیست؟··· 66 فصل چهارم - غسل حیض پرسش 56 . تعداد غسل هاى واجب زن چند تا است؟··· 69 پرسش 57 . کیفیت غسل حیض را بیان کنید.··· 69 پرسش 58 . آیا در غسل ترتیبى، مراجع بزرگوار تقلید ترتیب بین اعضا را واجب مى دانند؟··· 70 پرسش 59 . وظیفه زنى که از خون حیض پاک شده، چیست؟··· 70 پرسش 60 . اگر زن از خون حیض پاک شود؛ ولى احتمال مى دهد که در باطن، خون وجود داشته باشد؛ آیا مى تواند غسل کند و عباداتش را به جا آورد؟··· 70 پرسش 61 . زنى که عادتش کمتر از ده روز است؛ ولى مى داند که خون از ده روز مى گذرد، تکلیفش چیست؟··· 71 پرسش 62 . زنى که عادتش (عددیه) کمتر از ده روز است؛ ولى احتمال مى دهد خون از ده روز بگذرد، تکلیفش چیست؟··· 71 پرسش 63 . اگر زن حائض از خون پاک شود؛ ولى مطمئن باشد که دوباره پیش از ده روز خون مى بیند، تکلیفش چیست؟··· 74 پرسش 64 . با چه غسلهایى مى توان نماز خواند؟··· 74 پرسش 65 . آیا در غسل، شستن موهاى بلند بدن (مانند موهاى سر خانم ها) واجب است؟··· 75 پرسش 66 . آیا مى شود غسل حیض را قبل از وقت نماز انجام داد؟··· 75 پرسش 67 . اگر زن حائض پاک شود ولى آب گرم در دسترس نباشد تکلیف چیست؟··· 76 پرسش 68 . اگر زن پس از غسل حیض، بفهمد جایى از بدن را نشسته یا مانعى مانند لاک، ریمل و مانند آن در بدنش بوده، تکلیفش چیست؟··· 76 پرسش 69 . به قصد غسل حیض به حمام رفتم؛ ولى وقتى که بیرون آمدم شک کردم غسل را انجام داده ام یا نه، تکلیفم چیست؟··· 77 پرسش 70 . اگر زن بعد از غسل حیض یا جنابت، شک کند که غسل را درست به جا آورده یا نه، تکلیفش چیست؟··· 78 پرسش 71 . آیا کسى که غسل حیض و جنابت بر ذمه او هست، مى تواند به نیت هر دو یک غسل انجام دهد؟··· 78 پرسش 72 . اگر زن براى انجام غسل خاصى (مانند جنابت، حیض و یا غسل جمعه) نیت کند و آن را به جا آورد، آیا از سایر غسل ها کفایت مى کند؟··· 78 پرسش 73 . اگر در اثناى غسل حیض، حدث اصغر (بول، باد معده و...) خارج شود، آیا غسل صحیح است؟··· 79 پرسش 74 . آیا با غسل حیض احتیاطى، مى شود نماز خواند؟··· 80 پرسش 75 . اگر زن در مسافرت (مثلاً قطار و اتوبوس از حیض پاک شود و دسترسى به آب نداشته باشد)، تکلیف نمازش چیست؟··· 81 پرسش 76 . آیا مى توان غسل جنابت را در حال حیض انجام داد؟··· 81 پرسش 77 . اگر زن در حال حیض جنب شود، آیا باید غسل جنابت کند یا اینکه مى تواند تا زمان پاک شدن به تأخیر بیندازد؟··· 81 پرسش 78 . آیا با غسل حیض مى توان نماز خواند، یا باید وضو هم گرفت؟··· 82 پرسش 79 . زن هنگام پاک شدن، پیش از غسل وضو بگیرد یا بعد از آن؟··· 82 پرسش 80 . زن اگر غسل حیض انجام دهد ولى وضو نگیرد، آیا مى تواند به مسجد برود و یا سوره سجده دار تلاوت کند؟··· 83 پرسش 81 . آیا وضو گرفتن در ایام عادت صحیح است و همان ارزش وضوى در زمان عادى را دارد؟··· 83 پرسش 82 . آیا کسى که حائض است، مى تواند غسل جمعه به جا آورد؟··· 83 پرسش 83 . تکلیف زنى که غسل حیض را فراموش کرده و مدتى با این حالت نماز خوانده، چیست؟··· 84 پرسش 84 . اگر زن حائض از غسل حیض و وضو عاجز شود، تکلیفش چیست؟··· 84 فصل پنجم - باردارى و یائسگى پرسش 85 . آیا زنى که بچه شیر مى دهد مانند سایرین خون حیض مى بیند؟··· 85 پرسش 86 . آیا زن باردار نیز ممکن است خون حیض ببیند؟··· 85 پرسش 87 . برخى خانم ها در ایام باردارى دچار خونریزى مى شوند و نمى دانند، حیض است یا خون دیگر، تکلیف چیست؟··· 86 پرسش 88 . برخى خانم ها داروى جلوگیرى از باردارى استفاده مى کنند و لکه هایى از خون مى بینند، حکم این لکه ها چیست؟··· 86 پرسش 89 . زنى عادت ماهانه او مثلاً هفت روز بوده؛ ولى به علت گذاشتن دستگاه جلوگیرى از باردارى این ماه از ده روز بیشتر خون مشاهده مى کند، چه مقدار از آن خون حیض محسوب مى شود؟··· 87 پرسش 90 . زنى عادت ماهانه او مثلاً هفت روز بوده؛ ولى به علت گذاشتن دستگاه جلوگیرى از باردارى هر بار از ده روز بیشتر خون مشاهده مى کند، چه مقدار از آن خون حیض محسوب مى شود؟··· 87 پرسش 91 . حکم زن یائسه براى قرار دادن حیض چیست؟··· 87 پرسش 92 . پنجاه و شصت سال قمرى معادل چند سال شمسى است؟··· 89 پرسش 93 . اگر زن بعد از سن یائسگى خونى با نشانه هاى حیض ببیند، آیا حیض محسوب مى شود؟··· 89 پرسش 94 . اگر زن در سن یائسگى خود شک کند، حکم خون هایى که مى بیند، چیست؟··· 90 پرسش 95 . خانمى در سیده بودن خود شک دارد، تکلیفش چیست؟··· 90 پرسش 96 . کسى که تنها از مادر سید است، در چه سنى یائسه مى شود؟··· 90 فصل ششم - نماز حائض پرسش 97 . انجام چه عباداتى براى زن حائض حرام است؟··· 91 پرسش 98. چرا قضاى نمازهایى که در زمان حیض از زن فوت شده، واجب نیست؛ ولى قضاى روزهها واجب است؟··· 91 پرسش 99 . آیا زن به محض دیدن خون باید عبادات را ترک کند، یا باید تا مدت سه روز صبر کند؟··· 92 پرسش 100 . اگر زن با مشاهده خون یقین پیدا کند که تا سه روز و یا بیشتر ادامه پیدا مى کند، آیا باید عبادتش را ترک کند؟··· 94 پرسش 101 . اگر زن در آخر وقت از حیض پاک شود و وقت براى غسل نداشته باشد، آیا خواندن نماز واجب است؟··· 96 پرسش 102 . اگر زن به اعتقاد اینکه حیض است، نماز و روزه هاى خود را نخواند و بعد بفهمد که حیض نبوده، تکلیف عبادات او چیست؟··· 97 پرسش 103 . اگر وقت نماز داخل شود آنگاه زن قبل از خواندن نماز حائض شود، تکلیفش چیست؟··· 97 پرسش 104 . اگر زن در اثناى نماز شک کند که حیض شده یا نه، تکلیفش چیست؟··· 98 پرسش 105 . اگر زن احتمال بدهد که وسط یا پایان وقت حائض مى شود، آیا باید نماز را اول وقت بخواند؟··· 98 پرسش 106 . آیا زن حائض مى تواند به انگیزه یاد دادن نماز به فرزند خود، نماز صورى بخواند؟··· 99 پرسش 107 . اگر زن در گرفتگى خورشید و ماه حائض باشد، آیا پس از پاک شدن، باید نماز آیات را قضا کند؟··· 99 پرسش 108 . آیا زنان مى توانند در ایام عادت ماهانه به منظور با شکوه کردن آیین نماز جمعه، به مصلاّ بروند؟··· 100 پرسش 109 . اگر خانمى نداند پیش از وقت نماز حیض شده یا بعد از آن، تکلیف نماز آن روز چه مى شود؟··· 100 پرسش 110 . زن حائض در شهرى که وطنش نیست قصد ماندن ده روز مى کند؛ در بین این ده روز از خون پاک مى شود؛ آیا باید نماز خود را شکسته بخواند یا تمام؟··· 100 پرسش 111 . آیا زن حائض مى تواند سجده کند (مثلاً سجده شکر)؟··· 101 پرسش 112 . آیا زن حائض پس از پاک شدن، باید تمام لباسهاى زمان قاعدگى را بشوید یا اینکه مى تواند با همان لباس ها نماز بخواند؟··· 101 پرسش 113 . اگر خون حیض و نفاس و استحاضه به مقدار کمتر از درهم (تقریبا کمتر از سکه پنج ریالى) در بدن یا لباس زن باشد؛ حکم آن چیست؟··· 101 پرسش 114 . اگر خانمى در ایام عادت، از قرص یا آمپول جلوگیرى استفاده کند؛ آیا نماز و روزه او صحیح است؟··· 102 فصل هفتم - روزه حائض پرسش 115 . اگر زن حائض در ماه رمضان، پیش از اذان صبح از حیض پاک شود، تکلیف او چیست؟··· 103 پرسش 116 . اگر زن روزه دار در روز، خون حیض مشاهده کند، تکلیف روزه اش چگونه است؟··· 103 پرسش 117 . آیا بقاى عمدى بر حدث حیض و نفاس، مانند بقاى عمدى بر جنابت، روزه را باطل مى کند؟··· 104 پرسش 118 . خانمى که شب ماه رمضان از حیض پاک مى شود و مى داند اگر بخوابد بعد از اذان صبح بیدار مى شود، تکلیفش چیست؟··· 104 پرسش 119 . شب از خون حیض پاک شدم؛ تصمیم گرفتم بخوابم و پیش از اذان صبح غسل کنم؛ ولى بعد از اذان صبح از خواب بیدار شدم، تکلیف روزه ام چیست؟··· 105 پرسش 120 . اگر زن در شب ماه رمضان از حیض پاک شود و تا نزدیک اذان صبح غسل را به تأخیر اندازد و سپس تیمم کند، آیا روزه اش صحیح است؟··· 105 پرسش 121 . اگر زن در ماه رمضان پیش از اذان صبح، از حیض پاک شود و از روى عمد غسل نکند؛ آیا روزه اش باطل است؟ کفاره هم دارد؟··· 106 پرسش 122 . خانمى در ماه رمضان قبل از اذان صبح از خون حیض پاک شده است؛ ولى به آب دسترسى ندارد، وظیفه اش چیست؟··· 106 پرسش 123 . در ماه رمضان بعد از اذان صبح از حیض پاک شدم؛ آیا روزه آن روز بر من واجب است؟··· 106 پرسش 124 . خانمى در ماه رمضان غسل حیض را فراموش کرده است. بعد از چند روز به یادش مى آید، تکلیف روزه هایش چه مى شود؟··· 107 پرسش 125 . پیش از اذان صبح بیدار شدم، فکر مى کردم براى غسل حیض وقت دارم، وسط غسل فهمیدم مقدارى از غسلم با اذان صبح همراه شده، حکم روزه ام چیست؟··· 107 پرسش 126 . در ماه رمضان پیش از اذان صبح از خون حیض پاک شدم. اگر بخواهم غسل کنم، وقت براى خوردن سحرى باقى نمى ماند؛ تکلیفم چیست؟··· 107 پرسش 127 . چندین سال بدون غسل حیض، روزه گرفتم، در حالى که نمى دانستم زن حائض باید هنگام پاک شدن غسل کند، تکلیفم چیست؟··· 108 پرسش 128 . خانمى نذر کرده بود که چند روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد؛ ولى در این چند روز عادت شد؛ تکلیف او چیست؟··· 109 فصل هشتم - محرمات حائض پرسش 129 . چه کارهایى بر زن حائض حرام است؟··· 111 پرسش 130 . چه کارهایى بر زن حائض مکروه است؟··· 112 پرسش 131 . چه کارهایى بر زن حائض مستحب است؟··· 112 پرسش 132 . حکم رفتن زن حائض به حرم امامان (علیهم السلام)  چیست؟··· 113 پرسش 133 . آیا زن حائض مى تواند بى آنکه داخل حرم شود، به رواقهاى اطراف ضریح مطهر امام معصوم (علیه السلام)  برود؟··· 113 پرسش 134 . آیا ورود زن حائض به داخل حرم امام زادگان مانند حرم حضرت معصومه جایز است؟··· 114 پرسش 135 . آیا رفتن زن حائض بر سر قبر بزرگان دین و یا گلزار شهدا و یا ایستادن کنار دیوار بقیع جایز است؟··· 114 پرسش 136 . شرکت در مسجد جمکران، در حال حیض چه حکمى دارد؟··· 115 پرسش 137 . اگر کتابخانه در زیر زمین مسجد باشد، آیا زن حائض مى تواند به آنجا برود؟··· 115 پرسش 138 . ورود زن حائض به مکان هایى که شک دارد جزء مسجد است (مانند بام، سرداب و مقدارى که به مسجد افزوده مى شود)، چگونه است؟··· 115 پرسش 139 . زن حائض مى تواند به حیاط مسجد داخل شود؟··· 116 پرسش 140 . حضور زنان حائض در حسینیه ها چه حکمى دارد؟··· 116 پرسش 141 . گفته مى شود خواندن کمتر از هفت آیه از قرآن براى جنب کراهت ندارد؛ آیا این امر درباره زن حائض نیز صادق است؟··· 116 پرسش 142 . حکم خواندن عقد ازدواج و طلاق زن در ایام عادت ماهانه چیست؟··· 116 فصل نهم - اسامى متبرکه پرسش 143 . آیا زن حائض، مى تواند بدون غسل به اسماى جلاله، دست بزند؟··· 119 پرسش 144 . استفاده از گردنبند منقّش به نام خدا، در زمان حیض چه حکمى دارد؟··· 119 پرسش 145 . لمس کردن کلمه «بسمه تعالى» و یا «ا...» ـ که به جاى کلمه «الله» مى نویسند ـ براى زن حائض چه حکمى دارد؟··· 120 پرسش 146 . آیا مس کردن نقش «آرم جمهورى اسلامى» ایران ـ که روى نامه ها و بلیت هاى اتوبوس و... وجود دارد ـ بر زن حائض حرام است؟··· 120 پرسش 147 . تماس بدن با خط قرآن براى زن حائض چه حکمى دارد؟··· 121 پرسش 148 . آیا خانمى که از حیض پاک شده ولى غسل نکرده، جایز است به خط قرآن دست بزند و یا به مسجد برود؟··· 121 پرسش 149 . چنانچه آیات قرآن از پشت کاغذ پیدا باشد، دست زدن به آن در ایام حیض چه حکمى دارد؟··· 121 پرسش 150 . آیا گذاشتن قرآن باز بر روى سر، در زمان حیض جایز است؟··· 122 پرسش 151 . خانم حائضى که به وسیله ماشین آیات قرآن را تایپ مى کند؛ آیا باید با وضو باشد؟··· 122 پرسش 152 . چنانچه در چت اینترنتى، اسامى متبرکه مانند نام خدا، آیات قرآن به زبان فارسى ولى با حروف لاتین (فینگلیش) تایپ شود؛ آیا این نوشته ها حکم اسامى متبرکه را دارند؟··· 123 پرسش 153 . دست زدن به ترجمه قرآن، در زمان حیض چه حکمى دارد؟··· 123 پرسش 154 . خوشنویسى قرآن در زمان حیض چه حکمى دارد؟··· 123 پرسش 155 . آویختن گردن بندى که روى آن، آیه قرآن نوشته شده است، در ایام عادت چه حکمى دارد؟··· 124 پرسش 156 . دست زدن به جلد قرآن براى زن حائض چه حکمى دارد؟··· 124 پرسش 157 . آیا زن حائض مى تواند به نام نبى اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) ، امامان (علیهم السلام)  و حضرت زهراء (علیهاالسلام)  دست بزند؟··· 124 پرسش 158 . لمس کردن القاب نبى اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) ، امامان (علیهم السلام)  و حضرت زهراء (علیهاالسلام)  براى زن حائض چگونه است؟··· 125 پرسش 159 . آیا واژه هاى «رضوى»، «علوى» و مانند آن ـ که منسوب به امام (علیه السلام)  است؛ حکم اسم امام را دارد و رعایت احترام آن واجب است؟··· 125 پرسش 160 . اگر اسماى متبرکه از روى حائل شفافى، مانند شیشه در زمان حیض مس شود، چه حکمى دارد؟··· 125 پرسش 161 . هنگام استفاده از روزنامه و مجلات، آیا تفحص اسامى متبرکه ضرورت دارد؟··· 126 پرسش 162 . مى دانیم که خواندن قرآن به جز سوره هاى سجده دار براى زن حائض مکروه است؛ آیا این به این معناست که ترک تلاوت قرآن بهتر است؟··· 126 پرسش 163 . آیا براى زن حائض تنها خواندن آیه سجده دار حرام است؛ یا علاوه بر آن خواندن بقیه سوره نیز حرام است؟··· 126 پرسش 164 . آیا خانم هاى حافظ قرآن، مى توانند در ایام عادت، با استفاده از نوار و سى دى هاى قرآنى، به سوره هاى سجده دار گوش فرادهند؟··· 127 پرسش 165 . آیا زن حائض مى تواند در مجالس ختم قرآن شرکت کند و تنها به قرآن گوش فرا دهد، بى آنکه خودش تلاوت کند؟··· 127 پرسش 166 . خواندن دعا و زیارت عاشورا در ایام عادت چه حکمى دارد؟··· 128 پرسش 167 . در دعاى کمیل آیه «اَفَمَنْ کانَ مُؤْمِنا کَمَنْ کانَ فاسِقا لا یَسْتَوونَ» وجود دارد؛ آیا زن حائض مى تواند دعاى کمیل بخواند؟··· 128 فصل دهم - استحاضه پرسش 168 . خون استحاضه چیست؟··· 131 پرسش 169 . نشانه خون استحاضه چیست؟··· 131 پرسش 170 . تفاوت خون حیض و استحاضه چیست؟··· 132 پرسش 171 . آیا خروج خون استحاضه زمان خاصى دارد؟ آیا قبل از حیض است یا بعد از تمام شدن آن؟··· 132 پرسش 172 . ابتداى استحاضه چه زمانى است؟ آیا زمانى است که خون داخل رحم است یا زمانى که خون از محل خارج مى شود؟··· 133 پرسش 173 . آیا خون استحاضه مدت خاصى دارد؟··· 133 پرسش 174 . آیا استمرار در خون استحاضه شرط است؟··· 134 پرسش 175 . اگر بین خوناستحاضه و خون بکارت یا زخم، شک پیدا شود، تکلیف چیست؟··· 134 پرسش 176 . آیا استحاضه اختصاص به زنان متأهل دارد؟ یا اینکه ممکن است دختر مجرد نیز مستحاضه شود؟··· 134 پرسش 177 . چه کارهایى بر زن مستحاضه حرام است؟··· 135 پرسش 178 . آیا کارهایى که براى حائض حرام است، براى زن مستحاضه نیز حرام است؟··· 135 پرسش 179 . آیا زن مستحاضه، اگر به وظایف استحاضه عمل کرده باشد، مى تواند داخل مسجد ـ به خصوص مسجدالحرام ـ شود؟··· 135 پرسش 180 . اقسام استحاضه چیست؟··· 135 پرسش 181 . استحاضه قلیله چیست؟··· 136 پرسش 182 . وظیفه مستحاضه قلیله چیست؟··· 136 پرسش 183 . آیا مستحاضه قلیله پس از آنکه از خون پاک شد، باید غسل کند؟··· 137 پرسش 184 . اگر استحاضه قلیله زن بعد از نماز صبح یا بعد از نماز ظهر و عصر به متوسطه تبدیل شود، تکلیف چیست؟··· 137 پرسش 185 . اگر استحاضه قلیله زن در وسط روز به متوسطه تبدیل شود، تکلیفش چیست؟ آیا باید غسل هم به جا آورد؟··· 138 پرسش 186 . استحاضه متوسطه چیست؟··· 138 پرسش 187 . وظیفه مستحاضه متوسطه چیست؟··· 138 پرسش 188 . اگر مستحاضه متوسطه و کثیره از خون پاک شود، آیا باید غسل هم کند؟··· 139 پرسش 189 . استحاضه کثیره چیست؟··· 140 پرسش 190 . وظیفه مستحاضه کثیره چیست؟··· 140 پرسش 191 . در استحاضه کثیره، باید بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا فاصله نیندازد؛ آیا اگر چنین کنیم گناه کرده ایم؟··· 142 پرسش 192 . مستحاضه کثیره یا متوسطه آیا مى تواند قبل از وقت غسل کند و با آن نمازش را بخواند؟··· 142 پرسش 193 . خانمى که استحاضه کثیره دارد و خونش بند نمى آید اگر بعد از غسل خونش قطع نشود و ادامه داشته باشد، آیا غسلش باطل مى شود؟··· 143 پرسش 194 . اگر زن مستحاضه تشخیص ندهد که استحاضهاش از چه قسمى است و در جایى باشد که نتواند خود را وارسى کند، تکلیفش چیست؟ آیا باید احتیاط کند؟··· 145 پرسش 195 . خانمى که مرتب استحاضهاش تغییر مى کند و نمى داند از چه قسمى است، تکلیفش چیست؟··· 146 پرسش 196 . اگر زن به خیال اینکه استحاضه اش قلیله است، وضو گرفت و نماز خواند؛ ولى بعد از نماز متوجه شد که استحاضه اش متوسطه یا کثیره بوده چه تکلیفى دارد؟··· 147 پرسش 197 . آیا زن مستحاضه مى تواند با همان طهارتى که براى نماز داشته، به خط قرآن دست بزند؟··· 147 پرسش 198 . آیا زن اگر به دستور استحاضه رفتار کرده باشد، مى تواند در ایام استحاضه، قرآن (حتى سوره هاى سجده دار) بخواند؟··· 148 پرسش 199 . اگر استحاضه قلیله یا متوسطه زن بعد از نماز صبح یا بعد از نماز ظهر و عصر به کثیره تبدیل شود، تکلیفش چیست؟··· 148 پرسش 200 . اگر استحاضه کثیره به قلیله یا متوسطه تبدیل شود، وظیفه زن چیست؟··· 149 فصل یازدهم - وضو و غسل استحاضه پرسش 201 . آیا هنگام غسل استحاضه علاوه بر نیت، باید نوع استحاضه (متوسطه و کثیره) را نیز در نیت مشخص کرد؟··· 151 پرسش 202 . آیا غسل استحاضه نیاز به وضو دارد؟··· 151 پرسش 203 . اگر هنگام غسل خون قطع نشود، آیا غسل باطل است؟··· 152 پرسش 204 . اگر تکرار غسل براى مستحاضه ـ به خصوص در استحاضه کثیره ـ باعث مشقت زیاد شود، تکلیف چیست؟··· 152 پرسش 205 . آیا در استحاضه متوسطه یا کثیره، وضو مقدم است یا غسل؟··· 152 پرسش 206 . در استحاضه قلیله اگر نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا با هم خوانده شود، آیا براى نماز عصر یا عشا باید وضو گرفته شود؟··· 153 پرسش 207 . اگر مستحاضه قلیله نماز عصر خود را بخواند و تا نماز مغرب خون نبیند، آیا مى تواند با همان وضوى نماز عصر، نماز مغربش را بخواند؟··· 153 فصل دوازدهم - نماز و روزه مستحاضه پرسش 208 . آیا در استحاضه وارسى کردن لازم است. اگر بدون وارسى نماز بخواند؛ آیا نمازش باطل است؟··· 155 پرسش 209 . آیا زن مستحاضه حتما باید هنگام نماز خود را وارسى کند یا اینکه پیش از وقت نماز هم جایز است؟··· 155 پرسش 210 . آیا زن مستحاضه مى تواند نماز قضا بخواند؟ آیا براى انجام آن باید کارهایى را که براى نماز ادا لازم شده، انجام دهد؟··· 156 پرسش 211 . اگر بر زن مستحاضه نماز آیات واجب شود، آیا مى تواند به همان کارهایى که براى نماز یومیه انجام داده، اکتفا کند؟··· 157 پرسش 212 . اگر زن مستحاضه (استحاضه کثیره یا متوسطه)، براى نماز غسل نکند و تنها وضو بگیرد؛ آیا نمازش باطل است؟··· 157 پرسش 213 . اگر زن مستحاضه اول وقت وضو بگیرد یا غسل کند؛ ولى با تأخیر نماز بخواند، آیا باید دوباره وضو بگیرد یا غسل کند؟··· 158 پرسش 214 . اگر زن مستحاضه بعد از نماز ظهر یا مغرب، خونش قطع شود آیا باید براى نماز بعد (نماز عصر یا عشا)، دوباره کارهاى استحاضه را انجام دهد؟··· 158 پرسش 215 . آیا روزه ماه رمضان، بر زن مستحاضه واجب است؟··· 159 پرسش 216 . اگر در ماه رمضان خانمى که استحاضه اش متوسطه است، غسل را به جا نیاورد، حکم روزه اش چیست؟··· 159 پرسش 217 . اگر مستحاضه کثیره در ماه رمضان غسل هاى خود را به جا نیاورد، حکم روزه اش چیست؟··· 159 فصل سیزدهم - احکام نفاس و باردارى پرسش 218 . خون نفاس چیست؟··· 161 پرسش 219 . چه کارهایى بر زن نفساء حرام است؟··· 162 پرسش 220 . چه کارهایى بر زن نفساء مکروه است؟··· 162 پرسش 221 . حداقل و حداکثر خون نفاس چقدر است؟··· 162 پرسش 222 . اگر زن بعد از زایمان یک یا دو روز خون ببیند و پاک شود، آیا باید تا ده روز صبر کند و نمازش را ترک کند؟··· 163 پرسش 223 . آیا خون نفاس نیز مانند خون حیض، باید استمرار داشته باشد؟··· 163 پرسش 224 . اگر زن باردار نزدیک زایمان چند روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟ آیا خون نفاس محسوب مى شود؟··· 164 پرسش 225 . خانم هایى که دو قلو مى زایند، حکم خون نفاسشان چیست؟ به عنوان مثال یک هفته بعد از تولد بچه اول، بچه دوم به دنیا مى آید؟··· 164 پرسش 226 . اگر زن بعد از زایمان خون نبیند، تکلیف چیست؟··· 165 پرسش 227 . خانمى که بچه اش را کورتاژ کرده خونى که مشاهده مى کند، چه خونى است؟ آیا خون نفاس است؟··· 165 پرسش 228 . اگر زن بعد از زایمان سر چهار روز پاک شود و غسل کند، سپس دوباره خون ببیند، تکلیفش چیست؟··· 166 پرسش 229 . خانمى که عادت ماهانه دارد، اکنون به علت زایمان تا یک ماه یا بیشتر خون مى بیند، تکلیف عباداتش چه مى شود؟··· 168 پرسش 230 . اگر زن زائو بیش از روزهاى عادتش و کمتر از ده روز خون ببنید، تکلیفش چیست؟··· 169 پرسش 231 . خانمى است که عادت ماهانه ثابتى ندارد بعد از زایمان به طور پى در پى تا یک ماه یا بیشتر خون مى بیند، تکلیفش چیست؟··· 170 پرسش 232 . آیا آبى که در اثر پاره شدن کیسه جنین قبل از زایمان خارج مى شود، نجس است؟··· 170 پرسش 233 . این جانب بعد از زایمان و گذشت ایام نفاس، غسل نفاس به جا آوردم و بعد از آن تا یک ماه خون استحاضه دیدم، آیا لازم بوده که من روز هیجدهم غسل مى کردم؟··· 170 پرسش 234 . آیا زنى که تازه زایمان کرده، باید روز چهلم، غسل (چله) انجام دهد؟··· 171 پرسش 235 . اگر زن در ایام عادت زایمان کند، خونى که از او بیرون مى آید حکم نفاس را دارد یا حیض؟··· 171 پرسش 236 . زنى که عادت ماهانه دارد، اگر خون نفاس او از ده روز بگذرد، تکلیفش چیست؟··· 171 پرسش 237 . خانم هایى که زایمانشان به صورت عمل سزارین است، خونى که از مجراى طبیعى خارج مى شود خون نفاس است؟··· 172 پرسش 238 . اگر زن بعد از زایمان تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟··· 172 پرسش 239 . آیا براى دست زدن به جنین سقط شده، غسل واجب مى شود؟··· 173 پرسش 240 . مادرانى که بچه شان مرده به دنیا مى آید، آیا باید غسل مس میت به جا آورند؟··· 173 پرسش 241 . آیا زن مى تواند با استفاده از دارو یا آمپول، از باردار شدن جلوگیرى کند؟ اگر شوهر اجازه ندهد، چه حکمى دارد؟··· 173 پرسش 242 . آیا به جهت کنترل جمعیت، زن و مرد مى توانند با استفاده از عمل جراحى کارى کنند که دیگر نتوانند فرزندى بیاورند؟··· 174 پرسش 243 . جایى که باردارى ضرر و خطر جانى زن را به همراه داشته باشد، آیا جایز است با استفاده از دستگاه او را عقیم کرد؟··· 175 پرسش 244 . آیا جایز است به جهت کنترل جمعیت، با استفاده از دستگاه به طور موقت از باردارى جلوگیرى کرد؟··· 175 پرسش 245 . در مواردى که حاصل حاملگى، به وجود آمدن جنین داراى نقص یا بیمارى ژنتیکى است، آیا مى توان زن یا مرد را عقیم کرد؟··· 175 پرسش 246 . آیا سقط جنین در ماه هاى اول حاملگى، اشکال شرعى دارد؟··· 176 پرسش 247 . اگر سقط جنین با رضایت کامل پدر و مادر توسط پزشک انجام گیرد، دیه آن به عهده کیست؟··· 176 پرسش 248 . سقط جنین نامشروع، چه حکمى دارد؟··· 177 پرسش 249 . سقط کردن جنینى که ناقص الخلقه به دنیا مى آید، چه حکمى دارد؟··· 177 پرسش 250 . اگر با آزمایش هاى تخصصى یقین پیدا شود؛ که جنین بعد از تولد و یا در ماه هاى آخر از دنیا مى رود؛ آیا سقط آن جایز است؟··· 178 پرسش 251 . سقط جنین براى مادرى که در معرض مرگ است و شاید با این کار بهبود یابد، چه حکمى دارد؟··· 178 پرسش 252 . دیه سقط جنین چه مقدار است؟··· 179 پرسش 253 . دیه جنینى که به وسیله پزشک سقط مى شود، بر عهده کیست؟ وظیفه پدر و مادرى که اقدام به چنین کارى کرده اند، چیست؟··· 179 فصل چهاردهم ـ دانستنى ها مبتدئه··· 181 مضطربه··· 181 ناسیه··· 181 یائسه··· 182 نفاس··· 182 ایام عادت··· 183 استظهار··· 183 کلیدواژه ها··· 185 کتابنامه··· 191 مقدمه «پرسش گرى» از آغاز آفرینش انسان، رخ نمایى کرده ؛ بر بال سبز خود، فرشتگان را نشانده ؛ بر برگ زرد خود شیطان را افشانده و در این میان، مقام آدمیت را نشان داده است. آفتاب کوفه چه زیبا فرموده است: «مَن اَحسَنَ السؤال عَلِمَ» و «من عَلِمَ اَحسَنَ السؤال». هم سؤال از علم خیزد هم جواب همچنان که خار و گُل از خاک و آب آرى! هر که سؤال هایش آسمانى است، دانش و بینش پاسخش خواهد بود. پویایى و پایایى «جامعه» و «فرهنگ»، در گرو پرسش هاى حقیقت طلبانه و پاسخ هاى خِردورزانه است. از افتخارات ایران اسلامى، آن است که از سویى، سرشار از جوانانى پاک دل، کمال خواه و پرسش گر است و از دیگر سوى، از مکتبى غنى برخوردار است که معارف بلند آن، گوارا نوش دل هاى عطشناک پرسش گر و دانش جو است. اداره مشاوره و پاسخ معاونت مطالعات راهبردى نهاد، محفل انسى فراهم آورده است، تا «ابر رحمت» پرسش ها را به «زمین اجابت» پذیرا باشد و نهال سبز دانش را بارور سازد. ما اگر بتوانیم سنگ صبور جوانان اندیشمند و بالنده ایران پرگهرمان باشیم، به خود خواهیم بالید. شایان ذکر است در راستاى ترویج فرهنگ دینى، اداره مشاوره و پاسخ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها با همکارى گروه هاى علمى، بیش از 80 هزار پرسش دانشجویى را در موضوعات مختلف اندیشه دینى، مشاوره، احکام و... پاسخ داده است. این اداره داراى هشت گروه علمى و تخصصى، به شرح زیر است: 1. گروه قرآن و حدیث ؛ 2. گروه احکام ؛ 3. گروه فلسفه، کلام و دین پژوهى ؛ 4. گروه اخلاق و عرفان ؛ 5. گروه تربیتى و روان شناسى ؛ 6. گروه اندیشه سیاسى ؛ 7. گروه فرهنگى و اجتماعى ؛ 8. گروه تاریخ و سیره. آنچه پیش رو دارید، بخشى از پرسش هاى احکامِ ویژه بانوان داراى فراوانى در میان قشر جوان و دانشگاهیان است که از سوى محقق ارجمند حجه الاسلام سیدمجتبى حسینى(زیدعزّه ) پاسخ داده شده است. ویژگى هاى این مجموعه و شیوه تنظیم آن در چند نکته ذیل بیان مى شود: الف. پاسخ پرسش ها همراه با مآخذ و مستندات آن آورده شده است. ب. پاسخ هاى هم مضمون، با عبارت یکسان و روان تحریر شده است ؛ از این رو بیشتر پاسخ ها اقتباسى است. ج. جهت اتقان و اطمینان بیشتر علاوه بر مستندسازى پاسخ ها، از دفاتر مراجع بزرگوار نیز استفتا شده است. د. جهت دستیابى آسان به پاسخ ها، در انتهاى کتاب فهرست کلیدواژه ها و اصطلاحات براساس «حروف الفبا» تنظیم شده است. ه . در تنظیم کتاب، نظر حضرت امام خمینى قدس سره به عنوان اولین فتوا آمده و فتاواى دیگر مراجع بزرگوار ـ که نامشان به ترتیب حروف الفبایى در ذیل مى آید ـ پس از آن ذکر گردیده است: 1. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ محمدتقى بهجت (قدس سرّه الشریف ) 2. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ میرزا جواد تبریزى (قدس سرّه الشریف ) 3. حضرت آیه اللّه  حاج سید على حسینى خامنه اى (دام ظله العالى ) 4. حضرت آیه اللّه  حاج سید على حسینى سیستانى (دام ظله العالى ) 5. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ لطف اللّه  صافى گلپایگانى (دام ظله العالى ) 6. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ محمد فاضل لنکرانى (قدس سرّه الشریف ) 7. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ حسین نورى همدانى (دام ظله العالى ) 8. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ ناصر مکارم شیرازى (دام ظله العالى ) 9. حضرت آیه اللّه  حاج شیخ حسین وحید خراسانى (دام ظله العالى ) گفتنى است که در متن کتاب تنها به ذکر اسامى مراجع بزرگوار به اختصار اکتفا شده است، لذا از ساحت آن بزرگواران پوزش مى طلبیم و از درگاه خداوند متعال براى ایشان، دوام عزت و سلامتى مسألت داریم. برآنیم با توفیق خداوند، به تدریج ادامه این مجموعه را تقدیم شما خوبان کنیم. پیشنهادها و انتقادهاى سازنده شما، راهنماى ما در ارائه شایسته و پربارِ مجموعه هایى از این دست خواهد بود. در پایان از تلاش هاى مخلصانه مؤلف محترم و مجموعه همکاران اداره مشاوره و پاسخ، به خصوص حجه الاسلام صالح قنادى(زیدعزّه) که در بازخوانى و آماده سازى این اثر تلاش کرده اند، تشکر و قدردانى مى شود و دوام توفیقات این عزیزان را در جهت خدمت بیشتر به مکتب اهل بیت (علیهم السلام) و ارتقاى فرهنگ دینى جامعه ـ به ویژه دانشگاهیان ـ از خداوند متعال مسألت داریم. فصل اول : بلوغ دختران و نشانه هاى آن سن تکلیف پرسش 1 . سن تکلیف دختر، بر مبناى سال شمسى چقدر است؟ همه مراجع: سن بلوغ در دختر نه سال شمسى، منهاى 97 روز و 22 ساعت و 48 دقیقه مى باشد. تبصره . سال قمرى از اول محرم شروع و به آخر ذى حجه ختم مى شود و هر ماه قمرى 29 روز و دوازده ساعت و 44 دقیقه است و یک سال قمرى 354 یا 355 روز است. سال شمسى از اول فروردین شروع و به آخر اسفند ختم مى شود و شش ماه اول سال، هر ماه 31 روز و پنج ماه بعد هر ماه سى روز و ماه اسفند در سال هاى عادى 29 روز و در سال کبیسه سى روز است. براساس این محاسبه، هر سال شمسى، یازده روز بیشتر از سال قمرى است و چون ملاک عبادت و تکالیف شرعى از نظر قرآن و روایات، ماه هاى قمرى است؛ از این روز بلوغ شرعى (اول تکلیف)، به حساب قمرى تعیین مى شود. بلوغ دختر پرسش 2 . نشانه بلوغ دختر را بیان کنید؟ همه مراجع (به جز سیستانى): نشانه بالغ شدن دختر یکى از سه چیز است: 1. روییدن موى درشت و خشن زیر شکم (اطراف آلت تناسلى)، 2. بیرون آمدن منى، 3. تمام شدن نه سال قمرى. هر یک از این سه نشانه به تنهایى، علامت بلوغ و رسیدن به حد تکلیف شرعى محسوب مى شود. [1] آیه اللّه  سیستانى: نشانه بلوغ در دختر، تنها به تمام شدن نه سال قمرى است. [2] حیض و بلوغ پرسش 3 . اگر دختر پیش از بلوغ، خونى با نشانه هاى حیض ببیند، آیا حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع: خیر، خون حیض محسوب نمى شود؛ هر چند نشانه هاى حیض را نیز داشته باشد. [3] تبصره 1 . حکم این خون که آیا مى تواند استحاضه باشد، در بخش «استحاضه» بیان شده است. تبصره 2 . اگر هیچ یک از نشانه هاى بلوغ در دختر پیدا نشود، خونى که پیش از بلوغ مى بیند، حیض نیست؛ ولى اگر یکى از نشانه هاى بلوغ در او پدیدار گردد، خون یاد شده چنانچه صفات حیض را داشته باشد، حیض محسوب مى شود. خون پیش از بلوغ پرسش 4 . اگر دختر پیش از بلوغ خون ببیند، حکم آن چیست؟ همه مراجع: اگر مربوط به زخم، جراحت و مانند آن نباشد، خون استحاضه محسوب مى شود و حیض نیست. [4] پرسش 5 . آیا دیدن خون حیض در دخترى که نمى داند نه سال او تمام شده یا نه (مثلاً تاریخ ولادتش را فراموش کرده است)، مى تواند نشانه بلوغ باشد؟ همه مراجع (به جز صافى و فاضل): اگر نشانه هاى حیض را داشته باشد (و اطمینان به حیض بودن پیدا کند)، نشانه بلوغ او محسوب مى شود. [5] آیات عظام صافى و فاضل: بنابر احتیاط واجب، نمى تواند نشانه بلوغ او محسوب شود. [6] حیض دختران پرسش 6 . دخترى که براى اولین بار خون مى بیند، وظیفه اش چیست؟ همه مراجع: اگر دختر به حد بلوغ رسیده و به مقدار ده روز یا کمتر خون دیده، همه اش حیض است. اگر بیشتر از ده روز باشد و همه اش یک جور نباشد، خون هایى که به نشانه هاى حیض باشد و از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد، حیض محسوب مى شود و باقى استحاضه است؛ ولى اگر همه یک جور باشد؛ یعنى، همه داراى نشانه هاى حیض باشد، مطابق عادت خویشان و بستگان خود (مانند خواهر، مادر، خاله و عمه) عمل کند؛ یعنى، روزهاى عادت آنها را معیار قرار داده و حیض بداند و باقى را استحاضه محسوب کند. [7] خون حیض پرسش 7 . درباره خون حیض توضیح دهید. «حیض» خونى است که به طور معمول، هر ماه به مدت چند روز از رحم زنان، به علت تأثیر هورمون هاى تخمدان، خارج مى شود. این خونریزى از سن بلوغ تا سن یائسگى زن صورت مى گیرد. از حیض به قاعدگى، رگل، عادت ماهانه، پریود و بى نماز شدن هم تعبیر مى کنند و زن را در این حالت حائض مى گویند. در این دوران از سوى شرع مقدس، احکام و دستوراتى خاص براى زنان قرار داده شده است. خداوند مى فرماید: «وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتّى یَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ» [8] ؛ «و از تو درباره خون حیض سؤال مى کنند، بگو: چیز زیان بار و آلوده اى است، از این رو در حالت قاعدگى، از زنان کناره گیرى کنید و با آنها نزدیکى ننمایید، تا پاک شوند، از طریقى که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید. خداوند توبه کنندگان را دوست دارد و پاکان را [نیز] دوست دارد». اقوام پیشین در مورد زنان در ایام عادت ماهانه عقاید مختلف و افراط و تفریط هایى داشتند. یهود در این زمینه بسیار سخت گیرى مى کردند. در چنین حالتى در همه چیز (خوردن، آشامیدن، مجلس و آمیزش) از زنان جدا مى شدند که در تورات کنونى احکام شدیدى در این زمینه به چشم مى خورد. در مقابل مسیحیان، محدویت و ممنوعیتى براى خود در این ایام قائل نبودند! نزد بت پرستان عرب دستور خاصى در این زمینه یافت نمى شود. اسلام به عنوان دین برتر، روش عادلانه اى را در این زمینه پیش گرفته و در این ایام تنها «آمیزش جنسى» را حرام کرده است؛ زیرا آمیزش در چنین حالتى، علاوه بر اینکه تنفرآور است، زیان هاى بسیارى به بار مى آورد که علم پزشکى نیز آن را اثبات کرده است. احتمال عقیم شدن مرد و زن، ایجاد یک محیط مساعد براى پرورش میکرب بیمارى هاى آمیزشى (مانند سفلیس و سوزاک) و نیز التهاب اعضاى تناسلى زن و وارد شدن خون آلوده به داخل عضو تناسلى مرد، از جمله این زیان ها و آسیب ها است. از این رو پزشکان آمیزش جنسى در چنین زمانى را ممنوع مى کنند. [9] شرایط حیض پرسش 8 . شرایط خون حیض چیست؟ شرایط تحقق خون حیض عبارت است از: 1. بلوغ، 2. کمتر از سه روز نبودن، 3. بیشتر از ده روز نبودن، 4. پى در پى بودن سه روز اول، [10] 5. استمرار خون در تمام سه شبانه روز، 6. مشاهده حیض پیش از سن یائسگى، 7. بین دو حیض دست کم ده روز فاصله باشد. [11] تبصره . صفات خون حیض با شرایط آن تفاوت دارد. اگر خونى تمامى شرایط حیض را دارا باشد، به طور حتم خون حیض است و اگر یکى از شرایط را نداشته باشد، آن خون، حیض محسوب نمى شود؛ در حالى که در صفات خون، مسئله این چنین نیست. اگر خونى تمامى صفات و نشانه هاى حیض را داشته باشد، به طور حتم ملازم با حیض بودن آن نیست؛ همان گونه که اگر خونى یکى از صفات و نشانه هاى حیض را نداشته باشد، ملازم با نبود حیض نیست. نشانه هاى حیض پرسش 9 . صفات و نشانه هاى خون حیض چیست؟ همه مراجع: نشانه هاى خون حیض به طور غالب عبارت است از: 1. غلیظ، 2. گرم، 3. به رنگ تیره (سیاهى مایل به سرخ) یا سرخ، 4. همراه فشار و کمى سوزش باشد. [12] پرسش 10 . آیا ممکن است خونى، بعضى از نشانه هاى حیض را نداشته باشد؛ ولى با وجود آن خون حیض محسوب شود؟ عکس آن چطور؟ همه مراجع: آرى، این امر ممکن است؛ مانند زنى که عادت وقتیه دارد. اگر در وقت عادت خود سه روز یا بیشتر خون ببیند، حیض محسوب مى شود؛ هر چند نشانه هاى حیض را نداشته باشد. همچنین زنى که بعد از یائسگى خون مى بیند، این خون هر چند نشانه هاى حیض را داشته باشد، حیض محسوب نمى شود. [13] تبصره . آیه اللّه  مکارم مى فرمایند: اگر زن بعد از یائسگى، آنچه مى بیند تمام شرایط حیض را داشته باشد، باید مطابق آن عمل کند. [14] تبصره . توجه و در نظر گرفتن نشانه هاى حیض، براى کسى است که در خون حیض شک دارد؛ ولى کسى که یقین به حیض یا عدم آن دارد (مانند موارد یاد شده در پاسخ) بر اساس علم و یقین خود عمل مى کند. از این رو نشانه هاى حیض امورى غالبى هستند. حداقل حیض پرسش 11 . ملاک حداقل سه روز در حیض چیست؟ آیا شب هم جزء محاسبه قرار مى گیرد؟ همه مراجع: خیر، شب جزء محاسبه قرار نمى گیرد و براى تحقق حیض، دیدن خون در شب چهارم لازم نیست؛ ولى باید در شب دوم و سوم خون به هیچ وجه قطع نشود. بنابراین زن یاد شده حائض محسوب مى شود. [15] تبصره . منظور از سه روز، سه شبانه روز نیست و اگر مراجع تقلید شب دوم و سوم را جزء محاسبه قرار مى دهند، به جهت آن است که به شرط (پى در پى بودن خون حیض) لطمه نخورد. [16] سه روز کامل پرسش 12 . خانمى ساعت یک بعد از ظهر روز یک شنبه خون مشاهده مى کند، با توجه به اینکه حداقل خون حیض سه روز است؛ چه روزى سه روزش کامل مى شود؟ همه مراجع: روز چهار شنبه، ساعت یک بعد از ظهر سه روز او کامل مى شود. [17] پى در پى بودن حیض پرسش 13 . اگر زن چند روز با فاصله خون ببیند، آیا حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع (به جز صافى): در خون حیض شرط است که سه روز اول آن پشت سر هم باشد. بنابراین اگر زن دو روز خون ببیند و یک روز پاک شود و دوباره یک روز خون ببیند، حیض محسوب نمى شود. [18] آیه اللّه  صافى: اگر سه روز اول حیض پشت سر هم نباشد به عنوان مثال دو روز خون ببیند و یک روز پاک شود و دوباره یک روز خون ببیند، بنابر احتیاط واجب در روزهایى که خون مى بیند، باید بین کارهاى مستحاضه و احکام حائض جمع کند و در روزهایى که خون نمى بیند، کارهایى که بر حائض حرام است، ترک کند و عبادت هاى خود را به جا آورد. [19] تبصره . با توجه به اینکه آیه اللّه صافى در مسئله احتیاط دارند، مقلدان ایشان مى توانند در این مسئله، به فتواى سایر مراجع تقلید عمل کنند. پرسش 14 . آیا پى در پى بودن سه روز خون براى خانمى که عادت ماهانه دارد، شرط است؟ همه مراجع: حداقل حیض سه روز است و باید پى در پى باشد و در این امر تفاوتى بین اقسام حیض نیست. [20] استمرار حیض پرسش 15 . در خون حیض شرط است که زن سه روز اول را خون ببیند، حال اگر خانمى روز اول را به مدت مثلاً یک ساعت خون ببیند، سپس قطع شود و روزهاى دیگر هم به این شکل مشاهده کند؛ آیا حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع: اگر به طور کامل قطع شود، حیض نیست؛ ولى اگر خون در مجرا و باطن فرج باشد؛ حیض محسوب مى شود و مسئله پى در پى بودن سه روز، به معناى بیرون آمدن خون در تمام سه روز نیست؛ بلکه همین اندازه که در باطن فرج خون باشد، کافى است. [21] خون کمتر از سه روز پرسش 16 . اگر خون اندکى از سه روز کمتر باشد، تکلیف چیست؟ همه مراجع: خون حیض محسوب نمى شود، هر چند به اندازه یک ساعت باشد. [22] تبصره . اگر مقدار آن بسیار کم باشد (5 تا 10 دقیقه) فتواى مراجع تقلید در این زمینه متفاوت است. پرسش 17 . اگر یک یا دو روز خون ببینیم و پاک شویم و دوباره خون مشاهده کنیم، تکلیفمان چیست؟ همه مراجع (به جز صافى): خون اول حیض نیست؛ هر چند در ایام عادتش باشد؛ ولى خون دوم اگر سه روز یا بیشتر و با نشانه هاى حیض و یا در عادت باشد، حیض محسوب مى شود؛ مانند آنکه از سه روز بیشتر و از ده روز کمتر باشد. [23] آیه اللّه  صافى: اگر بعد از پاک شدن سه روز خون ببیند، چنانچه مجموع خون اول و دوم و پاکى در بین، از ده روز بیشتر نباشد، خون دوم حیض محسوب مى شود و در خون اول احتیاط آن است که بین کارهاى مستحاضه و ترک آنچه بر حائض حرام است، جمع کند و در پاکى وسط کارهایى را که بر حائض حرام است، ترک کند و عبادت هاى خود را به جا آورد. [24] شروع حیض پرسش 18 . ابتداى خون حیض چه زمانى است؟ آیا زمانى که خون داخل رحم است یا زمانى که خون از محل خارج شود؟ آیات عظام امام، بهجت و خامنه اى: همین اندازه که خون در فضاى فرج باشد (هرچند خارج نشود)، بنابر احتیاط واجب حیض شروع مى شود (یعنى آنچه بر حائض حرام است، ترک کند و عبادت هاى خود را بجا آورد) [25] . آیات عظام تبریزى، سیستانى، صافى، فاضل و وحید: زمانى که خون از رحم خارج شود حیض شروع مى شود و بودن خون در فضاى رحم کفایت نمى کند [26] آیات عظام مکارم و نورى: همین اندازه که خون در فضاى رحم باشد (هر چند خارج نشود)، حیض شروع مى شود. [27] تبصره . حکم استحاضه و حیض در این مسئله یکى است. قرص و خون حیض پرسش 19 . اگر زن در ایام عادت با خوردن قرص، تنها یک یا دو روز از ایام عادت خود را خون دید، آیا حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع: حیض محسوب نمى شود؛ چون خون حیض حداقل سه روز است. [28] شک بین حیض و استحاضه پرسش 20 . اگر بین خون حیض و استحاضه شک پیدا شود، وظیفه چیست؟ همه مراجع: اگر شرایط خون حیض را ندارد، خون استحاضه محسوب مى شود. [29] پرسش 21 . اگر خانمى چه قبل از ازدواج و چه بعد از آن، هیچ وقت خون حیض نبیند تکلیفش چیست؟ همه مراجع: اگر خون نمى بیند، حکم حیض را پیدا نمى کند و باید نماز و روزه هاى خود را به جا آورد. [30] تبصره . اگر خون مى بیند و شرایط حیض را ندارد؛ ولى نشانه هاى استحاضه در او نمایان است، باید به دستور و احکام استحاضه عمل کند. شک بین حیض و زخم پرسش 22 . اگر زنى بیش از سه روز خون ببیند و در کمتر از ده روز پاک شود؛ چنانچه بین خون زخم و حیض شک داشته باشد، تکلیفش چیست؟ آیات عظام امام، تبریزى، خامنه اى، سیستانى، فاضل و نورى: اگر پیش از آن خون حیض مى دیده است، آن را حیض قرار دهد و اگر پاک بوده، آن را پاک قرار دهد و عبادت هاى خود را به جا آورد. [31] آیه اللّه  بهجت: این زن با فرو بردن پنبه به داخل رحم وارسى کند. اگر خون از طرف چپ بیرون آید، خون حیض است و اگر از طرف راست، بیرون آید خون زخم است، اگر وارسى ممکن نیست، در این صورت چنانچه پیش از آن خون حیض مى دیده است، آن را حیض قرار دهد و اگر پاک بوده، پاک قرار دهد و عبادت هاى خود را به جا آورد. [32] آیه اللّه  صافى: اگر در ایام عادت (عادت وقتیه) باشد، باید خون حیض قرار دهد. [33] آیه اللّه  مکارم: اگر نشانه هاى حیض را داشته باشد و یا پیش از آن خون حیض مى دیده، باید احتیاط کند؛ یعنى، تمام کارهایى که بر زن حائض حرام است ترک کند و تمام عبادت هایى که زن غیر حائض انجام مى دهد به جا آورد و اگر پیش از آن پاک بوده، پاک قرار دهد و عبادت هاى خود را به جا آورد. [34] آیه اللّه  وحید: اگر در ایام عادت باشد و یا نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید آن را خون حیض قرار دهد. در غیر این صورت اگر پیش از آن خون حیض مى دیده است، آن را حیض قرار دهد و اگر پاک بوده، پاک قرار دهد و عبادت هاى خود را به جا آورد. [35] پرسش 23 . اگر زن کمى خون در لباس خود مشاهده کند و نداند از رحمش ترشح کرده (که مثلاً خون حیض باشد) و یا از غیر رحم است، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: در فرض یاد شده، احکام خون حیض بر آن مترتب نمى شود. [36] تبصره . در حکم یاد شده اگر خون، کمتر از درهم (تقریبا به اندازه دو ریالى) باشد، خواندن نماز با آن لباس اشکال ندارد؛ ولى اگر در مسئله فوق به خون حیض حکم شود، خواندن نماز با آن لباس صحیح نیست. فصل دوم : دوره عادت و قاعدگى (پریود) عادت ماهانه پرسش 24 . معیار تحقق عادت ماهانه چیست؟ همه مراجع: اگر زن دوبار به یک صورت خون ببیند، عادت او محقق مى شود. عادت ماهانه سه قسم است: 1. عادت وقتیه و عددیه، 2. عادت عددیه، 3. عادت وقتیه. [37] تبصره . در تحقق عادت در برخى اقسام بین مراجع تقلید اختلاف نظر است که در پرسش هاى بعدى بیان مى شود. تغییر عادت پرسش 25 . در چه صورت عادت ماهانه زن به هم مى خورد؟ همه مراجع: اگر دو ماه پشت سر هم بر خلاف عادت ماهانه خود خونى ببیند که در عدد یا وقت یا هر دو یکى باشد، عادت قبلى به هم مى خورد و به عادت جدید تغییر پیدا مى کند. [38] تبصره . اگر یک ماه بر خلاف عادت پیشین خود خون ببیند، عادت او تغییر نمى کند. عادت ماهانه متغیر پرسش 26 . زنى به هیچ وجه عادت معینى ندارد، گاهى هفت روز و گاهى پنج روز و مانند آن خون مى بیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: این زن، مضطربه محسوب مى شود و باید مطابق احکام و دستورات او عمل کند. [39] عادت وقتیه و عددیه پرسش 27 . عادت وقتیه و عددیه چیست؟ همه مراجع: زنى که دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون ببیند و شماره روزهایى که در هر دو ماه خون دیده به یک اندازه باشد، چنین زنى داراى عادت وقتیه و عددیه است؛ مانند اینکه دو ماه پى در پى از اول ماه تا روز هفتم خون ببیند (عادت او در این مثال هفت روز است). [40] پرسش 28 . زنى که از خون پاک نمى شود؛ اگر دو ماه پشت سر هم در وقت معین خونى با نشانه هاى حیض ببیند آیا عادت وقتیه پیدا مى کند؟ آیات عظام امام، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و نورى: زنى که از خون پاک نمى شود، ولى دو ماه پشت سر هم در وقت معین (مثلاً از اول تا هفتم ماه) خونى با نشانه هاى حیض مى بیند و باقى آن نشانه هاى استحاضه را دارد، چنین زنى نیز عادت وقتیه و عددیه دارد. عادت او در این مثال از اول تا هفتم ماه مى باشد. آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى و وحید: زنى که از خون پاک نمى شود، ولى دو ماه پشت سر هم در وقت معین (مثلاً از اول تا هفتم ماه) خونى با نشانه هاى حیض مى بیند و باقى آن نشانه هاى استحاضه را دارد، چنین زنى عادت ندارد چه اینکه عادت با نشانه هاى حیض محقق نمى شود. [41] خون بیش از ده روز پرسش 29 . اگر خون از ده روز بیشتر شود، وظیفه چیست؟ همه مراجع: اگر زن عادت وقتیه و عددیه دارد، باید به اندازه عادت خود حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد، خواه همراه با نشانه هاى حیض باشد یا نه. در غیر این صورت حکم تفاوت مى یابد. [42] تعدد حیض در ماه پرسش 30 . خانمى که ماهى یک مرتبه خون مى دیده، اگر در ماه دو مرتبه خون ببنید، آیا هر دو حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع (به جز سیستانى): اگر هر دو خون نشانه هاى حیض را دارد و حداقل ده روز بین آن دو پاک بوده است، هر دو حیض محسوب مى شود. [43] آیه اللّه  سیستانى: اگر روزهایى که در وسط پاک بوده، از ده روز کمتر نباشد، هر دو حیض محسوب مى شود؛ هر چند یکى از آن دو خون نشانه هاى حیض را نداشته باشد. [44] لکه بینى پرسش 31 . زنى که عادت عددیه دارد؛ با تمام شدن عادت خود تا قبل از پایان روز دهم، یک یا چند روز دیگر نیز لک ببیند و بعد پاک شود، آیا آن چند روز حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع (به جز تبریزى، صافى و وحید): آرى، حیض محسوب مى شود (هر چند نشانه هاى حیض را نداشته باشد). [45] آیات عظام تبریزى، صافى و وحید: اگر نشانه هاى خون حیض را داشته باشد، حیض محسوب مى شود. [46] پرسش 32 . خانمى که عادتش شش روز است، پس از پاک شدن غسل کرده است روز هشتم لکه اى خون (با نشانه هاى حیض) مشاهده کرده و پاک شده است؛ آیا باید دوباره غسل کند؟ همه مراجع: آرى، باید دوباره غسل کند. [47] پرسش 33 . زنى که عادتش در ماه هفت روز است؛ ولى همیشه پس از پاک شدن روز هشتم یا روز نهم، فقط لکه اى خون (با نشانه هاى حیض) مشاهده مى کند، چه تکلیفى دارد؟ همه مراجع (به جز سیستانى، صافى و مکارم): باید همه (حتى پاکى وسط) را حیض قرار دهد. [بنابراین لازم نیست بعد از پاک شدن اول غسل کند؛ بلکه باید تا روز هشتم یا نهم عبادات خود را ترک کند و سپس غسل کند]. [48] آیه اللّه  مکارم: تنها باید روزهایى را که خون دیده حیض قرار دهد و روزهاى پاکى (وسط) حیض نیست و حکم زنان پاک را دارد. [بنابراین بعد از پاک شدن اول، باید غسل کند و عبادات خود را تا روز هشتم یا نهم به جا آورد؛ آن گاه اگر لکه اى از خون مشاهده کرد و پاک شد، دوباره باید غسل کند]. [49] آیات عظام سیستانى و صافى: باید روزهایى را که خون دیده، حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب در روزهاى پاکى عبادت هاى خود را به جا آورد و آنچه را که بر حائض حرام است، ترک کند. [بنابراین بعد از پاک شدن اول، بنابر احتیاط واجب باید غسل کند و عبادات خود را تا روز هشتم یا نهم به جا آورد؛ آن گاه اگر لکه اى از خون مشاهده کرد و پاک شد، دوباره باید غسل کند]. [50] ترشحات زردرنگ پرسش 34 . گفته مى شود: ترشحات زرد رنگ بعد از ایام عادت خون نیست؛ بلکه سلول هاى مرده جدار داخلى رحم است که خارج مى شود. حکم این ترشحات چیست؟ همه مراجع: اگر زن اطمینان به خون بودن پیدا نکند، حکم خون را ندارد و حیض و یا استحاضه محسوب نمى شود. [51] تبصره . اگر ترشح یاد شده مرتبه ضعیفى از خون و یا یک نقطه از خون باشد و یا معلوم شود در باطن به صورت خون است، (براساس پرسش 31) حکم به حیض مى شود؛ مگر آنکه از ده روز تجاوز کند، در این صورت استحاضه است. جلو افتادن عادت پرسش 35 . اگر زن چند روز پیش از عادت خود خون ببیند، آیا علاوه بر روزهاى عادت، این چند روز نیز حیض محسوب مى شود؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، فاضل، مکارم و نورى: اگر مقدار خونى که پیش از عادت دیده، کم باشد (دو یا سه روز) به طورى که بگویند عادتش جلو افتاده، و روى هم از ده روز بیشتر نشود، تمامى آن حیض محسوب مى شود. [52] آیات عظام تبریزى و صافى: اگر مقدار خونى که پیش از عادت دیده، کم باشد (یک یا دو روز)، به طورى که بگویند عادتش جلو افتاده و یا نشانه هاى خون حیض را داشته باشد و روى هم از ده روز بیشتر نشود، تمامى آن حیض محسوب مى شود. [53] آیات عظام سیستانى و وحید: اگر مقدار خونى که پیش از عادت دیده، کم باشد (دو یا سه روز) به طورى که بگویند عادتش جلو افتاده و یا نشانه هاى خون حیض را داشته باشد و روى هم از ده روز بیشتر نشود، تمامى آن حیض محسوب مى شود. [54] پرسش 36 . اگر زن چند روز پشت سر هم با نشانه هاى حیض خون ببیند و پاک شود و سپس با همان نشانه ها خون ببیند، کدام حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع (به جز سیستانى، صافى و مکارم): اگر مجموع روزهایى که خون دیده با روزهاى پاکى (وسط) از ده روز بیشتر نشود، باید همه (حتى پاکى وسط) را حیض قرار دهد. [55] آیات عظام سیستانى و صافى: اگر مجموع روزهایى که خون دیده، با روزهاى پاکى (وسط) از ده روز بیشتر نشود، باید روزهایى را که خون دیده حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب در روزهاى پاکى عبادت هاى خود را به جا آورد و آنچه را که بر حائض حرام است، ترک کند. [56] آیه اللّه  مکارم: اگر مجموع روزهایى که خون دیده با روزهاى پاکى (وسط) از ده روز بیشتر نشود، تنها باید روزهایى را که خون دیده حیض قرار دهد و روزهاى پاکى (وسط) حیض نیست و حکم زنان پاک را دارد. [57] پرسش 37 . زنى که عادت (وقتیه عددیه) دارد، اگر حداقل سه روز یا بیشتر خون ببیند، آن گاه چند روز پاک شود و دوباره تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیف او چیست؟ (خون ها در روزهاى عادت نیست) آیات عظام امام، خامنه اى و فاضل: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن، از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود (مانند فرض یاد شده)، هر دو خون نمى تواند حیض محسوب شود؛ بلکه هر کدام که داراى صفات و نشانه هاى حیض باشد، خون حیض محسوب مى شود. اگر هر دو از نشانه هاى حیض برخوردارند، خون اول حیض محسوب مى شود و در بقیه تا ده روز باید احتیاط کند؛ یعنى، در ایام پاکى بین دو خون، محرمات حائض را ترک کند و کارهاى زنان پاک را انجام دهد و در خون دوم تا ده روز محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. [58] آیات عظام بهجت، تبریزى و سیستانى: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود (مانند فرض یاد شده)، هر دو خون نمى تواند حیض محسوب شود؛ بلکه هر کدام که داراى صفات و نشانه هاى حیض باشد، خون حیض و دیگرى استحاضه محسوب مى شود و اگر هر دو از نشانه هاى حیض برخوردارند، خون اول حیض و خون دوم استحاضه محسوب مى شود. [59] آیه اللّه  صافى: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود (مانند فرض یاد شده)، هر دو خون نمى تواند حیض محسوب شود؛ بلکه هر کدام که داراى صفات و نشانه هاى حیض باشد، خون حیض و دیگرى استحاضه محسوب مى شود و اگر هر دو از نشانه هاى حیض برخوردارند، خون اول حیض و خون دوم استحاضه محسوب مى شود. [60] آیه اللّه  مکارم: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن، از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود (مانند فرض یاد شده)، هر کدام داراى صفات و نشانه هاى حیض باشد، خون حیض محسوب مى شود و اگر هر دو از نشانه هاى حیض برخوردارند، خون اول با خون دوم تا ده روز حیض محسوب مى شود و در هر دو صورت اگر مقدار شماره هاى خون اول از مقدار شماره هاى خونى که در ایام عادت مشاهده مى کرده، کمتر باشد، از خون دوم کامل نماید. [61] آیه اللّه  وحید: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود (مانند فرض یاد شده)، هر دو خون نمى تواند حیض محسوب شود؛ بلکه هر کدام که داراى صفات و نشانه هاى حیض باشد، خون حیض محسوب مى شود و اگر هر دو از نشانه هاى حیض برخوردارند، باید در هر دو خون احتیاط کند؛ یعنى، محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. [62] آیه اللّه  نورى: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود (مانند فرض یاد شده)، هر دو خون نمى تواند حیض محسوب شود؛ بلکه هر کدام که داراى صفات و نشانه هاى حیض باشد، بنا بر احتیاط خون اول حیض و دیگرى استحاضه محسوب مى شود. [63] تبصره 1 . فرض مسئله جایى است که هر یک از دو خون و پاکى وسط از ده روز بیشتر نباشد. تبصره 2 . فرض پاسخ در جایى است که هر یک از خون اول و دوم به تنهایى از ده روز بیشتر نشود. پرسش 38 . زنى که عادت (وقتیه عددیه) دارد، اگر حداقل سه روز یا بیشتر خون ببیند، آن گاه چند روز پاک شود و دوباره تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیف او چیست؟ (خون اول در ایام عادت است) همه مراجع (به جز سیستانى): اگر تمام خون اول یا مقدارى از آن در روزهاى عادت باشد و خون دوم در روزهاى عادت نباشد، باید خون اول را حیض و خون دوم را استحاضه قرار دهد. [64] آیه اللّه  سیستانى: اگر تمام خون اول یا مقدارى از آن در روزهاى عادت باشد و خون دوم در روزهاى عادت نباشد، باید خون اول را حیض و خون دوم را استحاضه قرار دهد مگر این که خون دوم نشانه هاى حیض را داشته باشد. در این صورت به اندازه خون اول و پاکى وسط و خون دوم که در مجموع از ده روز نگذرد حیض و بقیه استحاضه مى باشد [به عنوان مثال اگر سه روز خون ببیند و سه روز پاک شود و سپس پنج روز خون با نشانه هاى حیض مشاهده کند، سه روز اول و چهار روز از خون دوم حیض است]. [65] تبصره 1 . حکم پاکى وسط در عنوان «لکه بینى» بیان شده است. تبصره 2 . فرض پاسخ در جایى است که هر یک از خون اول و دوم به تنهایى از ده روز بیشتر نشود. پرسش 39 . زنى که عادت (وقتیه عددیه) دارد، اگر حداقل سه روز یا بیشتر خون ببیند، آن گاه چند روز پاک شود و دوباره تا بیش از ده روز خون ببیند، تکلیف او چیست؟ (خون دوم در ایام عادت است) همه مراجع: اگر خون اول در روزهاى عادت نباشد و تمام خون دوم یا مقدارى از آن در روزها عادت باشد، باید خون دوم را حیض و خون اول را استحاضه قرار دهد. [66] تبصره 1 . حکم پاکى وسط در عنوان «لکه بینى» بیان شده است. تبصره 2 . فرض پاسخ در جایى است که هر یک از خون اول و دوم به تنهایى از ده روز بیشتر نشود. پرسش 40 . خانمى که عادتش (وقتیه و عددیه) مثلاً شش روز است، اگر در یک ماه به این مقدار خون ببیند آن گاه دو روز پاک شود و دوباره خون ببیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع (به جز سیستانى): اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن، از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود، هر دو خون نمى تواند حیض محسوب شود؛ بلکه آن خونى که در عادت زن قرار گرفته است، حیض و خون دوم استحاضه محسوب مى شود. [67] آیه اللّه  سیستانى: اگر مجموع دو خون با پاکى بین آن، از ده روز بیشتر شود و نیز پاکى وسط از ده روز بیشتر نشود، خونى که در عادت زن قرار گرفته است، حیض و خون دوم اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد استحاضه محسوب مى شود ولى اگر نشانه هاى حیض را داشته باشد، خون روز نهم و دوم نیز حیض است. [68] پرسش 41 . خانمى که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر در خارج از وقت خونى با نشانه هاى حیض ببیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: اگر در وقت عادت نباشد و به اندازه شماره روزهاى حیضش خون ببیند، باید همان را حیض قرار دهد؛ خواه پیش از وقت عادت دیده باشد یا پس از آن. [69] عادت عددیه پرسش 42 . عادت عددیه چیست؟ همه مراجع: زنى که شماره روزهاى حیض او در دو ماه پشت سر هم به یک اندازه باشد، ولى وقت خون دیدن او یکى نباشد؛ چنین زنى داراى «عادت عددیه» است؛ مانند اینکه در ماه نخست از روز اول تا هفتم و ماه دوم از روز دهم تا هفدهم خون ببیند. عادت او در این مثال هفت روز است. [70] پرسش 43 . زنى که از خون پاک نمى شود، اگر دو ماه پشت سر هم و به یک اندازه خون با نشانه هاى حیض ببیند، آیا عادت عددیه پیدا مى کند؟ آیات عظام امام، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و نورى: زنى که از خون پاک نمى شود، ولى دو ماه پشت سر هم خونى با نشانه هاى حیض مى بیند و شماره روزهایى که در هر دو ماه خون دیده به یک اندازه باشد، اما وقت آن یکى نیست و باقى آن نشانه هاى استحاضه را داشته باشد، چنین زنى نیز عادت عددیه دارد. به عنوان مثال در ماه نخست از اول ماه تا هفتم و در ماه دوم از دهم تا هفدهم خونى با نشانه هاى حیض و باقى را با نشانه هاى استحاضه ببیند، عادت او در این مثال هفت روز است. [71] آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى و وحید: زنى که از خون پاک نمى شود، ولى دو ماه پشت سر هم خونى با نشانه هاى حیض مى بیند و شماره روزهایى که در هر دو ماه خون دیده به یک اندازه باشد، اما وقت آن یکى نیست و باقى آن نشانه هاى استحاضه را داشته باشد، چنین زنى عادت عددیه ندارد، چه اینکه عادت با نشانه هاى حیض محقق نمى شود. [72] عددیه با کمتر از ده روز پرسش 44 . اگر زنى که تنها عادت عددیه دارد و در کمتر از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: همه اش حیض محسوب مى شود. [73] عددیه با بیشتر از ده روز پرسش 45 . زنى که عادت عددیه دارد، اگر بیش از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع (به جز تبریزى، صافى، فاضل و وحید): اگر خون ها یک جور است، باید از روزى که خون دیده، به شماره روزهاى عادتش حیض و باقى را استحاضه قرار دهد و اگر یک جور نباشد، باید آنچه که نشانه حیض دارد ـ چنانچه با شماره عادتش یکى است ـ همان را حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. اگر بیشتر شد، به اندازه عادتش حیض قرار دهد و اگر کمتر شد، باید آن روزها را با چند روز دیگر ـ که در مجموع به اندازه عادتش شود ـ حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [74] آیه اللّه  تبریزى: اگر خون ها یک جور است و نشانه هاى حیض را دارد، باید از روزى که خون دیده، به شماره روزهاى عادتش حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [75] آیه اللّه  صافى: اگر خون ها یک جور است، مى تواند به شماره روزهاى عادتش، از اول یا وسط حیض و باقى را استحاضه قرار دهد و اگر یک جور نباشد، باید آنچه که نشانه حیض دارد ـ چنانچه با شماره عادتش یکى است ـ همان را حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. اگر بیشتر شد به اندازه عادتش حیض قرار دهد و اگر کمتر شد، باید آن روزها را با چند روز دیگر ـ که در مجموع به اندازه عادتش شود ـ حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [76] آیه اللّه  وحید: اگر از ده روز نگذرد همه آنها حیض محسوب مى شود و اگر بیش از ده روز باشد، به مقدار عادتش حیض و باقى استحاضه است؛ مگر آنکه همه خون هایى که دیده یک جور نباشد؛ یعنى، برخى به نشانه حیض و بعضى به نشانه استحاضه باشد. در این صورت چنانچه شماره روزهایى که خون به نشانه حیض است، با شماره روزهاى عادتش یک اندازه است، همان حکم فوق را دارد؛ ولى اگر از روزهاى عادتش بیشتر باشد، تنها به اندازه روزهاى عادتش حیض است و در بیشتر از آن (که نشانه حیض را دارد) چنانچه از ده روز بیشتر نباشد، باید احتیاط کند؛ یعنى، محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. اگر از روزهاى عادتش کمتر باشد (البته از سه روز کمتر نباشد)، آنها را حیض قرار دهد و در بیشتر از آن تا مقدار عادت خود احتیاط کند. [77] تبصره . فتواى آیه اللّه  فاضل موافق همه مراجع است جز آنکه ایشان احتیاط واجب دارند. خون کمتر از عادت پرسش 46 . زنى که عادت ماهانه او مثلاً هفت روز است، اگر در یک ماه کمتر از هفت روز (مثلاً 4 روز) خون ببیند و سپس پاک شود و نداند پیش از تمام شدن روز دهم خون خواهد دید یا نه، آیا باید غسل کند، یا باید صبر نماید؟ همه مراجع: اگر مطمئن باشد که در باطن خون نیست، باید براى عبادت هاى خود غسل کند و اگر مطمئن نیست، باید خود را وارسى کرده و در صورت آلوده بودن باطن، غسل کرده و عبادات خود را به جاى آورد. [78] تبصره . آیه اللّه  تبریزى در قسمت دوم پاسخ احتیاط واجب کرده اند. عادت وقتیه پرسش 47 . عادت وقتیه چیست؟ همه مراجع: زنى که دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون ببیند؛ ولى شماره روزهایى که در هر دو ماه خون دیده به یک اندازه نباشد، چنین زنى داراى «عادت وقتیه» است؛ به عنوان مثال در ماه نخست از روز اول تا هفتم و در ماه دوم از اول تا روز هشتم، خون ببیند. او باید عادت خود را در این مثال، روز اول ماه قرار دهد. [79] پرسش 48 . زنى که از خون پاک نمى شود، اگر دو ماه پشت سر هم در وقت معین خون با نشانه هاى حیض ببیند ولى شماره هاى آن به یک اندازه نباشد، آیا عادت وقتیه براى او محقق مى شود؟ آیات عظام امام، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و نورى: زنى که از خون پاک نمى شود؛ ولى دو ماه پشت سر هم در وقت معین خونى با نشانه هاى حیض مى بیند و شماره روزهایى که در هر دو ماه خون دیده، به یک اندازه نباشد و باقى آن نشانه هاى استحاضه را داشته باشد، چنین زنى نیز عادت وقتیه دارد. به عنوان مثال در ماه نخست از اول ماه تا هفتم و در ماه دوم از اول تا هشتم، خونى با نشانه هاى حیض و باقى را با نشانه هاى استحاضه ببیند. [80] آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى و وحید: زنى که از خون پاک نمى شود؛ ولى دو ماه پشت سر هم در وقت معین خونى با نشانه هاى حیض مى بیند و شماره روزهایى که در هر دو ماه خون دیده، به یک اندازه نباشد و باقى آن نشانه هاى استحاضه را داشته باشد، چنین زنى عادت وقتیه ندارد؛ چه اینکه عادت با نشانه هاى حیض محقق نمى شود. [81] وقتیه با کمتر از ده روز پرسش 49 . اگر زنى که عادت وقتیه دارد در کمتر از ده روز خون ببیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: باید همه آن را حیض قرار دهد. [82] وقتیه با بیشتر از ده روز پرسش 50 . زنى که عادت وقتیه دارد، اگر بیش از ده روز خون یک جور ببیند، تکلیفش چیست؟ آیات عظام امام، خامنه اى و نورى: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد، باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد. البته این در صورتى است که عادت همه یا اکثر قریب به اتفاق آنان یکسان باشد؛ ولى اگر میان آنان اختلاف هست ـ به عنوان مثال برخى پنج روز و برخى هشت روز عادت مى بینند ـ نمى تواند عادت آنان را ملاک در حیض قرار دهد؛ بلکه باید در هر ماه هفت روز را ایام عادت و بقیه را استحاضه خود قرار دهد. [83] آیه اللّه  بهجت: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد، باید هفت روز ایام عادت را حیض قرار دهد. [84] آیه اللّه  سیستانى: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد، باید با دو شرط شماره عادت برخى از خویشان خود را حیض قرار دهد. 1. نداند اندازه عادت آن زن (که از نظر سن و مزاج مماثل اوست) مخالف با اندازه عادت خودش است. 2. نداند اندازه عادت آن زن با اندازه عادت دیگر خویشانش، تفاوت دارد. اما اگر این دو شرط حاصل نباشد، مى تواند به اختیار خود از سه تا ده روز هر شماره اى را که مناسب با سن و مزاج او باشد، ایام عادت و بقیه را استحاضه خود قرار دهد و بهتر آن است که هفت روز قرار دهد. [85] آیه اللّه  صافى: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد و احتیاط واجب آن است که اگر عادت آنان از هفت روز کمتر است، پس از پایان مدت عادت خویشانش تا هفت روز را احتیاط کند؛ یعنى، محرمات حائض را ترک کند و کارهاى مستحاضه را به جا آورد و نیز اگر عادت خویشانش از هفت روز بیشتر است، در فاصله بین هفت روز تا پایان عادت آنها، احتیاط یاد شده را مراعات کند. البته این در صورتى است که عادت همه یا اکثر قریب به اتفاق آنان یکسان باشد؛ ولى اگر میان آنان اختلاف هست ـ به عنوان مثال برخى پنج روز و برخى هشت روز عادت مى بینند ـ نمى تواند عادت آنان را ملاک در حیض قرار دهد؛ بلکه باید در هر ماه شش یا هفت روز را از اول وقت حیض عادت و بقیه را استحاضه قرار دهد و احتیاط آن است که آنچه را در ماه اول حیض قرار داده، در ماه هاى بعد هم همان مقدار را حیض قرار دهد. البته اگر عادت او در روزهاى وسط یا آخر باشد، باید شش یا هفت روز وسط یا آخر را که در عادت است، حیض قرار دهد. [86] آیه اللّه  فاضل: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد، باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد. البته این در صورتى است که عادت همه یا اکثر قریب به اتفاق آنان یکسان باشد؛ ولى اگر میان آنان اختلاف هست ـ به عنوان مثال برخى پنج روز و برخى هشت روز عادت مى بینند ـ نمى تواند عادت آنان را ملاک در حیض قرار دهد؛ بلکه باید بنا بر احتیاط واجب در هر ماه هفت روز را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد. [87] آیه اللّه  مکارم: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد، باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد. البته این در صورتى است که عادت همه یا اکثر قریب به اتفاق آنان یکسان باشد؛ ولى اگر میان آنان اختلاف هست ـ به عنوان مثال برخى پنج روز و برخى هشت روز عادت مى بینند ـ نمى تواند عادت آنان را ملاک در حیض قرار دهد؛ بلکه احتیاط واجب آن است که در هر ماه هفت روز را ایام عادت خود قرار دهند. [88] آیه اللّه  وحید: اگر خون ها یک جور باشد و نتواند با نشانه ها، حیض را تشخیص دهد، باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد. البته این در صورتى است که عادت همه آنان یکسان باشد، ولى اگر میان آنان اختلاف هست ـ به عنوان مثال برخى پنج روز و برخى هشت روز عادت مى بینند ـ نمى تواند عادت آنان را ملاک در حیض قرار دهد، بلکه احتیاط واجب آن است که در هر ماه تا شش یا هفت روز را به اختیار خود، ایام عادت و بقیه را استحاضه قرار دهد. [89] تبصره 1 . اگر خون ها یک جور نباشد، آنچه که نشانه حیض را داشته باشد (البته از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد)، حیض و آنچه که نشانه حیض را ندارد، استحاضه است. تبصره 2 . در رجوع به عادت خویشان، تفاوتى بین خویشان پدرى یا مادرى و یا زنده و مرده نیست. فصل سوم : مبتدئه، مضطربه و ناسیه زن مبتدئه پرسش 51 . مبتدئه به چه زنى گفته مى شود؟ همه مراجع: «مبتدئه» به زنى گفته مى شود که براى نخستین بار خون حیض مى بیند؛ خواه دختر باشد یا زن. [90] زن مضطربه پرسش 52 . مضطربه به چه زنى گفته مى شود؟ همه مراجع: «مضطربه» زنى است که چند ماه خون دیده و از نظر وقت یا عدد، عادت معینى پیدا نکرده است و یا اگر عادتى هم داشته، عادتش از بین رفته و عادت دیگرى پیدا نکرده است. [91] مضطربه و نشانه هاى حیض پرسش 53 . اگر زن مضطربه بیشتر از ده روز با رنگ هاى مختلف (سرخ، سیاه و زرد) خون ببیند، تکلیف چیست؟ همه مراجع: آنچه که نشانه هاى حیض را دارد و از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد، حیض و آنچه با نشانه هاى استحاضه است، استحاضه قرار دهد. [92] مضطربه با کمتر از ده روز پرسش 54 . اگر زن مضطربه کمتر از ده روز خون ببیند، تکلیف چیست؟ همه مراجع: همه اش حیض محسوب مى شود. [93] مضطربه با بیشتر از ده روز پرسش 55 . اگر زن مضطربه بیشتر از ده روز خون ببیند و همه اش یک جور باشد، تکلیف چیست؟ آیات عظام امام، خامنه اى و نورى: باید به عادت خویشان (مانند خواهر، مادر، خاله و عمه) مراجعه کند. اگر عادت آنان هفت روز است، باید هفت روز حیض و باقى را استحاضه قرار دهد و اگر کمتر از هفت روز است (مثلاً پنج روز)، باید آن را حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین شماره عادت آنان و هفت روز (در این مثال دو روز)، کارهایى را که بر حائض حرام است، ترک کند و کارهاى استحاضه (عبادت) را به جا آورد. اگر عادت خویشانش از هفت روز بیشتر باشد (مثلاً نه روز) باید هفت روز را حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین شماره عادت آنان و هفت روز (در این مثال دو روز)، کارهایى را که بر حائض حرام است، ترک کند و کارهاى استحاضه (که انجام عبادت است) را به جا آورد و اگر خویشانش عادت ندارند و یا عادتشان یکسان نیست، بنابر احتیاط واجب باید هفت روز حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [94] آیات عظام بهجت و مکارم: باید مطابق عادت خویشان و بستگان خود (مانند خواهر، مادر، خاله و عمه) عمل کند؛ یعنى، روزهاى عادت آنها را معیار قرار داده و باقى را استحاضه بداند و اگر خویشانش عادت ندارند و یا عادتشان یکسان نیست، بنا بر احتیاط باید هفت روز حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [95] آیه اللّه  تبریزى: در هر صورت باید ششش یا هفت روز را حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [96] آیه اللّه  سیستانى: بنابر احتیاط واجب باید با دو شرط به عادت برخى از خویشان (مانند خواهر، مادر، خاله و عمه) مراجعه کند و اگر خویشانش عادت ندارند و یا عادتشان یکسان نیست، باید عددى را بین سه تا ده روز حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [97] دو شرط عبارت است از: 1. نداند اندازه عادت آن زن (که از نظر سن و مزاج مماثل اوست) مخالف با اندازه عادت خودش است. 2. نداند اندازه عادت آن زن با اندازه عادت دیگر خویشانش، تفاوت دارد. اما اگر این دو شرط حاصل نباشد، مى تواند به اختیار خود از سه تا ده روز هر شماره اى را که مناسب با سن و مزاج او باشد، ایام عادت و بقیه را استحاضه خود قرار دهد و بهتر آن است که هفت روز قرار دهد. [98] آیه اللّه  وحید: باید به عادت خویشان (مانند خواهر، مادر، خاله و عمه) مراجعه کند. اگر عادت آنان شش یا هفت روز است، باید همان حیض و باقى را استحاضه قرار دهد و اگر کمتر از هفت روز است (مثلاً پنج روز) باید همان را حیض قرار دهد. بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین شماره عادت آنان و شش یا هفت روز (در این مثال یک یا دو روز) کارهایى را که بر حائض حرام است، ترک کند و کارهاى استحاضه (عبادت) را به جا آورد و اگر عادت خویشانش از هفت روز بیشتر باشد (مثلاً نه روز)، باید شش یا هفت روز را حیض قرار دهد و بنا بر احتیاط واجب در تفاوت بین شماره عادت آنان و شش یا هفت روز (در این مثال دو یا سه روز) کارهایى را که بر حائض حرام است، ترک کند و کارهاى استحاضه (عبادت) را به جا آورد و اگر خویشانش عادت ندارند و یا عادتشان یکسان نیست، بنابر احتیاط واجب باید هفت روز حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. [99] تبصره 1 . اگر خویشان او عادت ندارند و یا عادتشان یکسان نیست، آیه اللّه  فاضل مى فرماید: باید سه یا شش یا هفت روز و آیه اللّه  صافى مى فرماید: باید شش یا هفت روز حیض و باقى را استحاضه قرار دهد. تبصره 2 . اگر عادت همه یا اکثر خویشان زن مضطربه هفت روز باشد، اکثر مراجع تقلید مى گویند: همان هفت روز را حیض و باقى را استحاضه قرار دهد و با توجه به اینکه آیه اللّه سیستانى در مسئله احتیاط واجب دارند، مقلدانشان مى توانند به فتواى اکثر عمل کنند و اگر عادت خویشانشان مختلف بود یا عادت نداشتند، چنانچه عدد شش یا هفت را حیض خود قرار دهد، به فتواى همه مراجع تقلید عمل کرده است. فصل چهارم : غسل حیض غسل هاى واجب زن پرسش 56 . تعداد غسل هاى واجب زن چند تا است؟ همه مراجع: غسل هاى واجب بر زنان عبارت است از: غسل حیض، نفاس، استحاضه و نیز همه غسل هایى که بر مردان واجب است. [100] تبصره . غسل هاى واجب بر مردان عبارت است از: غسل جنابت، غسل مسّ میت و غسلى که با نذر و مانند آن واجب شده است. غسل حیض پرسش 57 . کیفیت غسل حیض را بیان کنید. غسل حیض همانند سایر غسل ها است که به دو صورت مى توان انجام داد: ترتیبى و ارتماسى. در غسل ترتیبى، ابتدا سر و گردن، سپس نیمه راست و بعد از آن نیمه چپ بدن شسته مى شود. اما در غسل ارتماسى، بدن یکباره در آب قرار مى گیرد. [101] پرسش 58 . آیا در غسل ترتیبى، مراجع بزرگوار تقلید ترتیب بین اعضا را واجب مى دانند؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى و فاضل: ترتیب بین سر و گردن، طرف راست و طرف چپ بدن واجب است. آیه اللّه  تبریزى: ترتیب بین سر و گردن و بدن واجب است و ترتیب بین طرف راست و طرف چپ بدن بهتر است. آیه اللّه  سیستانى: ترتیب بین سر و گردن و بدن احتیاط واجب است و ترتیب بین طرف راست و طرف چپ بدن بهتر است. آیات عظام صافى، مکارم و وحید: ترتیب بین سر و گردن و بدن واجب است و ترتیب بین طرف راست و طرف چپ بدن بنا بر احتیاط واجب است. غسل هنگام پاکى پرسش 59 . وظیفه زنى که از خون حیض پاک شده، چیست؟ همه مراجع: اگر پیش از ده روز پاک شود و مطمئن باشد که در باطن خون نیست، باید براى عبادت هاى خود غسل کند. [102] استظهار پرسش 60 . اگر زن از خون حیض پاک شود؛ ولى احتمال مى دهد که در باطن خون وجود داشته باشد؛ آیا مى تواند غسل کند و عباداتش را به جا آورد؟ همه مراجع: خیر، باید استظهار و وارسى کند به این ترتیب که مقدارى پنبه و مانند آن داخل فرج کند و کمى صبر نماید و بیرون آورد. در این صورت حالات ذیل پیش مى آید: الف. اگر پاک بود، غسل کند و عباداتش را به جا آورد. ب. اگر پاک نبود (هر چند به رنگ زرد باشد) دو صورت دارد: 1. در حیض عادت ندارد و یا عادتش ده روز است؛ در این صورت باید صبر کند که اگر پیش از ده روز پاک شد، غسل کند و اگر سر ده روز پاک شد و یا خون او از ده روز گذشت، سر ده روز غسل کند. 2. عادتش کمتر از ده روز است و مى داند پیش از ده روز یا سر ده روز پاک مى شود؛ در این صورت نباید غسل کند. [103] تبصره . آیات عظام بهجت و تبریزى؛ استظهار و وارسى را احتیاط واجب مى دانند. پرسش 61 . زنى که عادتش کمتر از ده روز است؛ ولى مى داند که خون از ده روز مى گذرد، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: اگر مى داند خون بیش از ده روز ادامه خواهد داشت، باید مقدار عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد. [104] پرسش 62 . زنى که عادتش (عددیه) کمتر از ده روز است؛ ولى احتمال مى دهد خون از ده روز بگذرد، تکلیفش چیست؟ آیات عظام امام، خامنه اى، فاضل و نورى: احتیاط واجب آن است که (بعد از ایام عادت) حداقل تا یک روز عبادت را ترک کند و بعد از آن مى تواند تا ده روز عبادت را ترک کند. ولى بهتر است تا ده روز احتیاط کند. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا سر ده روز از خون پاک شده همه اش حیض است و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و عبادت هایى را که بعد از روزهاى عادت به جا نیاورده، قضا کند. [105] آیه اللّه  بهجت: اگر خون نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را تا ده روز ترک کند و اگر نشانه ها را نداشت، باید (بعد از ایام عادت) تا یک روز اول عبادت را ترک کند؛ و پس از آن تا روز دهم ترک عبادت مستحب است؛ هر چند احتیاط (جمع بین ترک آنچه بر حائض حرام است و انجام کارهاى مستحاضه) بهتر است. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا سر ده روز از خون پاک شده همه اش حیض است و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و عبادت هایى را که بعد از روزهاى عادت به جا نیاورده، قضا کند. [106] آیات عظام تبریزى و وحید: باید (بعد از ایام عادت) یک روز عبادت را ترک کند و بعد مى تواند اعمال مستحاضه را انجام دهد و بهتر آن است تا روز دهم احتیاط کند. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا سر ده روز از خون پاک شده همه اش حیض است و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و عبادت هایى را که بعد از روزهاى عادت به جا نیاورده، قضا کند. [107] آیه اللّه  سیستانى: بهتر آن است که (بعد از ایام عادت) یک یا دو روز و یا تا روز دهم عبادت را ترک کند. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا سر ده روز از خون پاک شده همه اش حیض است و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و عبادت هایى را که بعد از روزهاى عادت به جا نیاورده، قضا کند. [108] آیه اللّه  صافى: احتیاط واجب آن است که (بعد از ایام عادت) یک یا دو روز عبادت را ترک کند و یا احتیاط کند [یعنى کارهایى که بر حائض حرام است، ترک کند و کارهاى مستحاضه را نیز بجا آورد ]و بعد از دو روز تا روز دهم و این احتیاط بعد از روز دوم تا روز دهم لازم است. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا آخر ده روز از خون پاک شده، همه اش حیض است و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و عبادت هایى را که بعد از روزهاى عادت به جا نیاورده، قضا کند. [109] آیه اللّه  مکارم: باید تا یک روز عبادت را ترک کند و اگر خون قطع نشده یک روز دیگر عبادت را ترک کند و نیز تا روز دهم. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا سر ده روز از خون پاک شده همه اش حیض است و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و عبادت هایى را که بعد از روزهاى عادت به جا نیاورده، قضا کند. [110] تکرار غسل پرسش 63 . اگر زن حائض از خون پاک شود؛ ولى مطمئن باشد که دوباره پیش از ده روز خون مى بیند، تکلیفش چیست؟ همه مراجع (به جز سیستانى، صافى و مکارم): اگر یقین دارد که دوباره خون مى بیند، نباید غسل کند و نماز بخواند؛ بلکه باید به احکام حائض رفتار کند. اما اگر به این امر یقین ندارد، باید غسل کند و نماز بخواند. [111] آیات عظام سیستانى و صافى: اگر یقین دارد که دوباره خون مى بیند، بنا بر احتیاط غسل کند و نماز خود را به جا آورد و آنچه را که بر حائض حرام است ترک کند. اما اگر به این امر یقین ندارد، باید غسل کند و نماز بخواند. [112] آیه اللّه  مکارم: در هر صورت باید غسل کند و نماز خود را به جا آورد. [113] غسل بدون وضو پرسش 64 . با چه غسل هایى مى توان نماز خواند؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: تنها با غسل جنابت مى توان نماز خواند؛ ولى با غسل هاى دیگر باید وضو هم گرفت. [114] آیات عظام تبریزى، سیستانى، نورى و وحید: با همه غسل هاى واجب و مستحب معتبر ـ غیر از غسل استحاضه متوسطه ـ مى توان نماز خواند؛ اگر چه احتیاط مستحب آن است که [در غیر غسل جنابت ]وضو هم بگیرد. [115] آیه اللّه  مکارم: با همه غسل هاى واجب و مستحب معتبر مى توان نماز خواند و گرفتن وضو واجب نیست. اما احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت، وضو هم بگیرد. [116] موهاى بلند پرسش 65 . آیا در غسل، شستن موهاى بلند بدن (مانند موهاى سر خانم ها) واجب است؟ همه مراجع (به جز امام، مکارم، فاضل و نورى): خیر، شستن موهاى بلند واجب نیست. [117] آیات عظام امام، مکارم، فاضل و نورى: بنا بر احتیاط واجب، شستن موهاى بلند هم واجب است. [118] تبصره . اگر رساندن آب به پوست، بدون شستن آنها ممکن نباشد، باید موهاى بلند را بشوید که آب به بدن برسد. زمان غسل حیض پرسش 66 . آیا مى شود غسل حیض را قبل از وقت نماز انجام داد؟ همه مراجع: آرى، غسل حیض پیش از وقت نماز جایز و صحیح است ولى به قصد خواندن نماز واجب نباشد؛ بلکه هدف پاک شدن از حیض و انجام کارهاى مستحبى مانند خواندن قرآن و مانند آن باشد. [119] دسترسى حائض به آب پرسش 67 . اگر زن حائض پاک شود ولى آب گرم در دسترس نباشد تکلیف چیست؟ همه مراجع: اگر نتواند آب گرم کند و آب سرد نیز براى او ضرر داشته باشد و یا آنکه به طور کلى انجام دادن غسل براى او حرجى و دشوار است، مى تواند تیمم کند. [120] غسل نادرست پرسش 68 . اگر زن پس از غسل حیض، بفهمد جایى از بدن را نشسته یا مانعى مانند لاک، ریمل و مانند آن در بدنش بوده، تکلیفش چیست؟ آیات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل و نورى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافى است و اگر از سمت راست باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره سمت راست و سپس سمت چپ بدن را بشوید. [121] آیه اللّه  تبریزى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافى است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و چپ را بشوید. [122] آیه اللّه  سیستانى: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافى است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، بنابر احتیاط واجب باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره بدن را بشوید. [123] آیات عظام خامنه اى و وحید: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافى است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط [واجب] آن است که باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و چپ را بشوید. [124] آیه اللّه  مکارم: همان جایى که نشسته و یا مانع وجود داشته، بشوید کافى است. [125] شک در غسل پرسش 69 . به قصد غسل حیض به حمام رفتم؛ ولى وقتى که بیرون آمدم شک کردم غسل را انجام داده ام یا نه، تکلیفم چیست؟ همه مراجع: باید بنا را بر انجام ندادن بگذارید و غسل تان را به جا آورید. [126] شک در صحت غسل پرسش 70 . اگر زن بعد از غسل حیض یا جنابت، شک کند که غسل را درست به جا آورده یا نه، تکلیفش چیست؟ همه مراجع (به جز تبریزى و وحید): به شک خود اعتنا نکند و لازم نیست دوباره غسل به جا آورد. [127] آیات عظام تبریزى و وحید: اگر احتمال بدهد هنگام غسل، توجه (به شرایط صحت آن) داشته و صحیح به جا آورده است، لازم نیست دوباره غسل کند. [128] غسل چند منظوره پرسش 71 . آیا کسى که غسل حیض و جنابت بر ذمه او هست، مى تواند به نیت هر دو یک غسل انجام دهد؟ همه مراجع: آرى، مى تواند. [129] غسل حیض و جنابت پرسش 72 . اگر زن براى انجام غسل خاصى (مانند جنابت، حیض و یا غسل جمعه) نیت کند و آن را به جا آورد، آیا از سایر غسل ها کفایت مى کند؟ آیات عظام امام و صافى: اگر غسل جنابت باشد و به قصد آن غسل کند، از سایر غسل ها کفایت مى کند؛ ولى اگر غسل غیر جنابت باشد (مانند حیض یا جمعه) و به قصد آن غسل کند، بنابر احتیاط واجب، از سایر غسل ها کفایت نمى کند. [130] آیه اللّه  بهجت: اگر غسل واجب باشد و به قصد آن غسل کند، از سایر غسل ها کفایت مى کند؛ ولى اگر غسل مستحبى را قصد کند، تنها از غسل هاى مستحبى کفایت مى کند. [131] آیات عظام تبریزى، سیستانى، فاضل، مکارم و وحید: آرى کفایت مى کند. [132] آیات عظام خامنه اى و نورى: اگر غسل جنابت باشد و به قصد آن غسل کند، از سایر غسل ها کفایت مى کند؛ ولى اگر غسل غیر جنابت باشد (مانند حیض یا جمعه) و به قصد آن غسل کند، از سایر غسل ها کفایت نمى کند. [133] تبصره . اگر زنى غسل حیض را فراموش کند و در این بین غسل واجب دیگرى را انجام دهد، لازم نیست تمام نمازهاى گذشته را قضا کند؛ بلکه مى تواند از فتواى فوق استفاده نماید. غسل مشکوک پرسش 73 . اگر در اثناى غسل حیض ، حدث اصغر (بول، باد معده و...) خارج شود، آیا غسل صحیح است؟ آیات عظام امام، خامنه اى، صافى، فاضل و نورى: غسل باطل نمى شود و آن را تمام کند؛ ولى بهتر (احتیاط مستحب) است آن را به قصد آنچه بر ذمه او است (از اتمام یا اعاده) از سر گیرد. در هر صورت باید براى نماز و هر کارى که در آن طهارت لازم است، وضو نیز بگیرد. [134] آیه اللّه  بهجت: لازم نیست غسل را تمام کند و بنابر احتیاط واجب باید آن را به قصد آنچه بر ذمه او است (از اتمام یا اعاده)، از سر گیرد و براى نماز و هر کارى که در آن طهارت لازم است، وضو نیز بگیرد. [135] آیه اللّه  تبریزى: باید غسل را از سر گیرد و بنابر احتیاط واجب، باید براى نماز و هر کارى که در آن طهارت لازم است، وضو نیز بگیرد. [136] آیه اللّه  سیستانى: غسل باطل نمى شود؛ ولى بنابر احتیاط واجب باید براى نماز و هر کارى که در آن طهارت لازم است، وضو بگیرد. [137] آیه اللّه  مکارم: غسل او صحیح است؛ ولى براى نماز و هر کارى که در آن طهارت لازم است، وضو بگیرد. [138] آیه اللّه  وحید: بنابر احتیاط واجب باید غسل را تمام کند و دوباره از سر گیرد و براى نماز و هر کارى که در آن طهارت لازم است، وضو نیز بگیرد. [139] غسل احتیاطى پرسش 74 . آیا با غسل حیض احتیاطى، مى شود نماز خواند؟ همه مراجع: خیر، با غسل احتیاطى، نمى شود نماز خواند. [140] غسل در سفر پرسش 75 . اگر زن در مسافرت (مثلاً قطار و اتوبوس از حیض پاک شود و دسترسى به آب نداشته باشد)، تکلیف نمازش چیست؟ همه مراجع: اگر وقت نماز تا رسیدن به مقصد تمام نمى شود، باید صبر کند و در غیر این صورت اگر در بین راه دسترسى به آب نداشته باشد باید به جاى غسل حیض تیمم کند و بعد از تطهیر بدن و عوض کردن لباس هاى نجس نماز بخواند. [141] حائض و غسل جنابت پرسش 76 . آیا مى توان غسل جنابت را در حال حیض انجام داد؟ همه مراجع (به جز امام و خامنه اى): آرى، غسل جنابت در حال حیض، صحیح است و از جنابت پاک مى شود. [142] آیات عظام امام و خامنه اى: بنابر احتیاط واجب غسل جنابت در حال حیض صحیح نیست. [143] پرسش 77 . اگر زن در حال حیض جنب شود، آیا باید غسل جنابت کند یا اینکه مى تواند تا زمان پاک شدن به تأخیر بیندازد؟ همه مراجع: خیر، لازم نیست؛ چه اینکه غسل جنابت به خودى خود واجب نیست و تنها براى نماز و آنچه طهارت در آن شرط است، واجب مى شود و در زمان حیض خواندن نماز و آنچه که طهارت درآن شرط است، بر حائض حرام است. بنابر این پس از پاک شدن از حیض یک غسل به نیت حیض و جنابت به جا آورد، کفایت مى کند. [144] تبصره . عده اى از مراجع تقلید، غسل جنابت در حال حیض را صحیح نمى دانند. به عنوان «حائض و غسل جنابت» مراجعه شود. وضوى حائض پرسش 78 . آیا با غسل حیض مى توان نماز خواند، یا باید وضو هم گرفت؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: خیر، باید براى نماز نیز وضو گرفت. [145] آیات عظام تبریزى، سیستانى، مکارم، نورى و وحید: آرى، با غسل حیض مى توان نماز خواند. اما احتیاط مستحب آن است که وضو هم بگیرد. [146] پرسش 79 . زن هنگام پاک شدن، پیش از غسل وضو بگیرد یا بعد از آن؟ همه مراجع: فرقى ندارد؛ ولى اگر پیش از غسل وضو بگیرد، بهتر است. [147] پرسش 80 . زن اگر غسل حیض انجام دهد ولى وضو نگیرد، آیا مى تواند به مسجد برود و یا سوره سجده دار تلاوت کند؟ همه مراجع: آرى، مى تواند این امور را انجام دهد؛ چه اینکه وضو شرط صحت غسل حیض نیست. [148] تبصره . اگر بخواهد نماز بخواند و یا دست به آیات قرآن بزند، بین مراجع تقلید اختلاف نظر هست. برخى مى گویند براى این امور باید وضو بگیرد؛ ولى عده اى مى گویند همان غسل براى آنها کافى است. وضو در ایام عادت پرسش 81 . آیا وضو گرفتن در ایام عادت صحیح است و همان ارزش وضوى در زمان عادى را دارد؟ همه مراجع: آرى، وضوى زن حائض صحیح است؛ ولى طاهر نمى شود و نمى تواند با آن نماز بخواند و یا دست به خط قرآن بزند. [149] غسل جمعه حائض پرسش 82 . آیا کسى که حائض است، مى تواند غسل جمعه به جا آورد؟ همه مراجع (به جز سیستانى): آرى، غسل جمعه از زن حائض صحیح است. [150] آیه اللّه  سیستانى: بنابر احتیاط واجب، غسل جمعه از زن حائض صحیح نیست. [151] فراموشى غسل حیض پرسش 83 . تکلیف زنى که غسل حیض را فراموش کرده و مدتى با این حالت نماز خوانده، چیست؟ همه مراجع: باید غسل کند و تمام نمازهایى که بدون غسل خوانده، قضا کند. [152] تبصره . اگر در این بین، غسل واجب دیگرى و حتى مستحب معتبرى انجام داده، براساس فتواى برخى از مراجع تقلید، نمازهاى بعد از این غسل قضا ندارد. [153] تیمم بدل از غسل پرسش 84 . اگر زن حائض از غسل حیض و وضو عاجز شود، تکلیفش چیست؟ همه مراجع (به جز سیستانى، مکارم و نورى): باید دو تیمم به جا آورد: یکى بدل از غسل حیض و دیگرى بدل از وضو. [154] آیات عظام سیستانى، مکارم و نورى: تیمم بدل از غسل کفایت مى کند و لازم نیست تیمم بدل از وضو نیز به جا آورد؛ هر چند انجام آن احتیاط مستحب است. [155] فصل پنجم : باردارى و یائسگى حیض و زن شیرده پرسش 85 . آیا زنى که بچه شیر مى دهد مانند سایرین خون حیض مى بیند؟ همه مراجع: آرى، زن شیرده نیز مانند دیگر زنان، خون حیض مى بیند و همه در حکم یکسان هستند. [156] حیض و زن باردار پرسش 86 . آیا زن باردار نیز ممکن است خون حیض ببیند؟ همه مراجع: آرى، زن باردار نیز خون حیض مى بیند؛ ولى اگر از اول عادتش بیست روز به تأخیر بیفتد و خونى با صفات حیض ببیند، بنا بر احتیاط واجب بین کارهایى که حائض باید ترک کند و کارهاى مستحاضه، جمع کند. [157] خونریزى زن باردار پرسش 87 . برخى خانم ها در ایام باردارى دچار خونریزى مى شوند و نمى دانند، حیض است یا خون دیگر، تکلیف چیست؟ همه مراجع: اگر داراى شرایط خون حیض باشد، خون حیض محسوب مى شود؛ وگرنه استحاضه است. [158] تبصره . اگر بداند خون یاد شده مربوط به زخم در بدن و رحم است، حیض و استحاضه محسوب نمى شود؛ بلکه باید مانند سایر خون ها موضع را براى نماز تطهیر کند. پیشگیرى از باردارى پرسش 88 . برخى خانم ها داروى جلوگیرى از باردارى استفاده مى کنند و لکه هایى از خون مى بینند، حکم این لکه ها چیست؟ همه مراجع: اگر داراى شرایط خون حیض باشد، خون حیض محسوب مى شود؛ وگرنه استحاضه است. [159] تبصره . یکى از شرایط خون حیض آن است که سه روز پى در پى ببیند؛ بنابراین اگر کمتر از آن خون ببیند، حیض نیست و استحاضه است. پرسش 89 . زنى عادت ماهانه او مثلاً هفت روز بوده؛ ولى به علت گذاشتن دستگاه جلوگیرى از باردارى این ماه از ده روز بیشتر خون مشاهده مى کند، چه مقدار از آن خون حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع: اگر از ده روز بیشتر خون ببیند، به اندازه عادش حیض و باقى استحاضه محسوب مى شود. [160] پرسش 90 . زنى عادت ماهانه او مثلاً هفت روز بوده؛ ولى به علت گذاشتن دستگاه جلوگیرى از باردارى هر بار از ده روز بیشتر خون مشاهده مى کند، چه مقدار از آن خون حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع: اگر دو ماه پى در پى، ده روز یا بیشتر خون ببیند، عادت او به ده روز تبدیل مى شود. بنابراین ده روز حیض و باقى استحاضه محسوب مى شود. [161] یائسگى پرسش 91 . حکم زن یائسه براى قرار دادن حیض چیست؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: زن غیر سیده با تمام شدن پنجاه سال و زن سیده با تمام شدن شصت سال قمرى، یائسه مى گردد و اگر بعد از آن خونى ببیند، خون حیض محسوب نمى شود. [162] آیات عظام تبریزى و وحید: زن (خواه سیده باشد یا غیرسیده) با تمام شدن شصت سال قمرى یائسه مى شود و اگر بعد از آن خونى ببیند، خون حیض محسوب نمى شود و بعد از تمام شدن پنجاه تا شصت سال احتیاط واجب کند؛ یعنى، اگر در روزهاى عادت و یا با نشانه هاى حیض خون ببیند، بین کارهایى که حائض باید ترک کند و کارهاى مستحاضه جمع کند. [163] آیه اللّه  سیستانى: زن با تمام شدن شصت سال قمرى یائسه مى شود و اگر بعد از آن خونى ببیند، خون حیض محسوب نمى شود و زن غیر سیده بنابر احتیاط مستحب، بعد از تمام شدن پنجاه سال تا شصت سال، اگر در روزهاى عادت و یا با نشانه هاى حیض خون ببیند، بین کارهایى که حائض باید ترک نماید و کارهاى مستحاضه، جمع کند. [164] آیه اللّه  مکارم: زن (خواه سیده باشد یا غیر سیده) با تمام شدن پنجاه سال قمرى، یائسه مى گردد و اگر بعد از آن خونى ببیند، خون حیض محسوب نمى شود؛ مگر زنى که از قبیله قریش باشد. در این صورت با تمام شدن شصت سال قمرى، یائسه مى گردد. البته اگر زن بعد از یائسگى، آنچه مى بیند تمام شرایط حیض را داشته باشد، باید مطابق آن عمل کند. [165] آیات عظام نورى: زن غیر سیده با تمام شدن پنجاه سال قمرى یائسه مى شود و اگر بعد از آن خونى ببیند، خون حیض محسوب نمى شود و زن سیده بعد از تمام شدن پنجاه تا شصت سال احتیاط واجب کند؛ یعنى، اگر در روزهاى عادت و یا با نشانه هاى حیض خون ببیند، بین کارهایى که حائض باید ترک کند و کارهاى مستحاضه، جمع کند. [166] تبصره 1 . یائسه از ماده یأس به معناى ناامیدى است و در اصطلاح، یائسه به زنى گفته مى شود که پایان تولید مثل او فرا رسیده و دیگر عادت ماهانه نمى بیند و از خون دیدن و آوردن فرزند، ناامید است و اگر خونى هم ببیند، خون حیض محسوب نمى شود. تبصره 2 . با توجه به اینکه آیات عظام (تبریزى، نورى و وحید) بعد از تمام شدن پنجاه سال تا شصت سال احتیاط واجب دارند، مقلدان ایشان مى توانند به فتواى سایر مراجع تقلید عمل کنند (البته با رعایت الاعلم فالاعلم). سن یائسگى پرسش 92 . پنجاه و شصت سال قمرى معادل چند سال شمسى است؟ همه مراجع: پنجاه سال قمرى معادل 48 سال و 179 روز شمسى و شصت سال قمرى معادل 58 سال و 77 روز و 12 ساعت شمسى مى باشد. [167] حیض در سن یائسگى پرسش 93 . اگر زن بعد از سن یائسگى خونى با نشانه هاى حیض ببیند، آیا حیض محسوب مى شود؟ همه مراجع (به جز مکارم): خیر، خون حیض محسوب نمى شود؛ هر چند نشانه هاى حیض را داشته باشد. [168] آیه اللّه  مکارم: خیر، خون حیض محسوب نمى شود؛ مگر اینکه آنچه مى بیند تمام شرایط حیض را داشته باشد که در این صورت باید مطابق آن عمل کند. [169] تبصره . حکم این خون که آیا مى تواند استحاضه باشد، در بخش استحاضه بیان شده است. شک در یائسگى پرسش 94 . اگر زن در سن یائسگى خود شک کند، حکم خون هایى که مى بیند، چیست؟ همه مراجع: اگر شرایط و نشانه هاى خون حیض را داشته باشد، باید آن را حیض قرار دهد. [170] شک در سیادت پرسش 95 . خانمى در سیده بودن خود شک دارد، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: باید به احکام زنان غیرسیده، عمل کند. [171] سیادت مادر پرسش 96 . کسى که تنها از مادر سید است، در چه سنى یائسه مى شود؟ همه مراجع: این دسته از زنان، حکم زنان غیر سیده را دارند. [172] فصل ششم : نماز حائض حرمت عبادات حائض پرسش 97 . انجام چه عباداتى براى زن حائض حرام است؟ همه مراجع: هر عبادتى که که نیاز به وضو یا غسل یا تیمم دارد، انجام آن جایز نیست؛ مانند نماز، روزه، طواف، اعتکاف و نماز احتیاط. [173] تبصره . بنابر این خواندن نماز میت براى زن حائض اشکال ندارد؛ چون نیاز به وضو ندارد. نمازها و روزه ها پرسش 98. چرا قضاى نمازهایى که در زمان حیض از زن فوت شده، واجب نیست؛ ولى قضاى روزه ها واجب است؟ 1. روزه سالى یک بار واجب شده است؛ بنابراین قضاى آن براى زن بسیار سبک و آسان است؛ ولى نماز، صبح و شب واجب شده و قضاى آنها دشوار و مشقّت آور است. 2. تمکین و اداى حقوق شوهر، از امورى است که اسلام آن را براى زن لازم شمرده است. قضاى نمازهایى که در حال حیض از زن فوت شده، در کنار انجام نمازها در حال پاکى براى وى بسیار سخت و دشوار است و چه بسا اشتغال به آنها، مانع تأمین حقوق شوهر گردد. از این رو شارع به جهت تخفیف و آسان گیرى و رعایت حق شوهر، زن را از قضاى نمازهاى فوت شده، معاف کرده است، در حالى که قضاى روزه با این مشکلات همراه نیست. [174] زمان ترک عبادات پرسش 99 . آیا زن به محض دیدن خون باید عبادات را ترک کند، یا باید تا مدت سه روز صبر کند؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، سیستانى، فاضل و نورى: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت «وقتیه» یا «وقتیه و عددیه» دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلو یا عقب تر، عبادت را ترک کند و اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که تنها عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند؛ ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید تا سه روز محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد و اگر پیش از سه روز پاک نشد، باید آن را حیض قرار دهد. [175] آیه اللّه  تبریزى: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت «وقتیه» یا «وقتیه و عددیه» دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلو یا عقب تر، عبادت را ترک کند. اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که تنها عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند؛ ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد (بنابر احتیاط واجب باید در غیر زن مبتدئه و مضطربه تا سه روز محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد و اگر پیش از سه روز پاک نشد، باید آن را حیض قرار دهد) و در مورد زن مبتدئه و مضطربه اگر تا سه روز ادامه پیدا کند و پیش از ده روز خون قطع شود، باید محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. [176] آیه اللّه  صافى: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت «وقتیه» یا «وقتیه و عددیه» دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلوتر، عبادت را ترک کند؛ ولى اگر یک یا چند روز از عادت عقب تر شود و نشانه هاى حیض را نیز نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب، باید محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند، ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب، محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد؛ هر چند خون تا ده روز هم ادامه یابد. [177] آیات عظام مکارم و وحید: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت «وقتیه» یا «وقتیه و عددیه» دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلو یا عقب تر، عبادت را ترک کند. اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند؛ ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد، باید کارهاى استحاضه را به جا آورد؛ هر چند خون تا ده روز هم ادامه یابد. [178] تبصره 1 . بر اساس حکم یاد شده، اگر زن به محض مشاهده خون، عبادت را ترک کند. چنانچه بعد بفهمد حیض نبوده است (مثلاً پیش از سه روز پاک شود)، باید عبادت هایى را که به جا نیاورده، قضا کند. تبصره 2 . منظور از جلو و عقب افتادن عادت، این است که شروع خون یک یا دو یا چند روز جلو یا عقب تر از ایام عادت تحقق پیدا کرده است؛ به طورى که عرفاً در بین زنان گفته مى شود عادتش کمى جلو یا عقب افتاده است و منظور این نیست که تمامى روزهایى که خون مشاهده مى کند، قبل از ایام عادت یا بعد از آن است. پرسش 100 . اگر زن با مشاهده خون یقین پیدا کند که تا سه روز و یا بیشتر ادامه پیدا مى کند، آیا باید عبادتش را ترک کند؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، سیستانى، فاضل و نورى: آرى، باید عبادتش را ترک کند. آیه اللّه  تبریزى: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت وقتیه یا وقتیه و عددیه دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلو یا عقب تر، عبادت را ترک کند و اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که تنها عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد، (بنابر احتیاط واجب باید در غیر زن مبتدئه و مضطربه تا سه روز محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد و اگر پیش از سه روز پاک نشد، باید آن را حیض قرار دهد) و در مورد زن مبتدئه و مضطربه اگر تا سه روز ادامه پیدا کند و پیش از ده روز خون قطع شود، باید محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. [179] آیه اللّه  صافى: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت «وقتیه» یا «وقتیه و عددیه» دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلوتر، عبادت را ترک کند؛ ولى اگر یک یا چند روز از عادت عقب تر شود و نشانه هاى حیض را نیز نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب، باید محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد. اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند، ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب، محرمات حائض را ترک کند و کارهاى استحاضه را به جا آورد؛ هر چند خون تا ده روز هم ادامه یابد. [180] آیات عظام مکارم و وحید: حکم بین اقسام حائض فرق مى کند. اگر از زنانى است که عادت «وقتیه» یا «وقتیه و عددیه» دارد، باید به محض مشاهده خون در ایام عادت یا کمى جلو یا عقب تر، عبادت را ترک کند. اگر زن مضطربه، مبتدئه، ناسیه و یا زنى است که عادت عددیه دارد، چنانچه خون، نشانه هاى حیض را داشته باشد، باید عبادت را ترک کند؛ ولى اگر نشانه هاى حیض را نداشته باشد، باید کارهاى استحاضه را به جا آورد؛ هر چند خون تا ده روز هم ادامه یابد. [181] پاکى پایان وقت پرسش 101 . اگر زن در آخر وقت از حیض پاک شود و وقت براى غسل نداشته باشد، آیا خواندن نماز واجب است؟ آیات عظام امام، خامنه اى، صافى، فاضل و نورى: خیر، در فرض یاد شده، نماز بر زن واجب نیست [و قضا هم ندارد]. [182] آیات عظام بهجت، تبریزى و وحید: اگر مى تواند با تیمم نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید نماز بخواند و اگر نخواند، قضا ندارد. [183] آیه اللّه  سیستانى: بنابر احتیاط واجب باید نماز را با تیمم بخواند و اگر نخواند، باید قضا کند. [184] آیه اللّه  مکارم: اگر به حدى است که فقط مى تواند تیمم کند و یک رکعت نماز را در وقت و بقیه را در خارج وقت به جا آورد، نماز بر او واجب نیست [و قضا هم ندارد]. [185] قضاى نماز و روزه پرسش 102 . اگر زن به اعتقاد اینکه حیض است، نماز و روزه هاى خود را نخواند و بعد بفهمد که حیض نبوده، تکلیف عبادات او چیست؟ همه مراجع: باید نماز و روزه هایى را که در آن روزها به جا نیاورده است، قضا کند. [186] پرسش 103 . اگر وقت نماز داخل شود آنگاه زن قبل از خواندن نماز حائض شود، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: اگر از اول وقت به اندازه انجام واجبات یک نماز گذشته باشد و سپس خون حیض ببیند، باید آن نماز را قضا کند و هر فردى در اندازه «وقت براى انجام واجبات» باید ملاحظه حال خود را نماید، به عنوان مثال براى مسافر به اندازه دو رکعت و براى حاضر، به اندازه چهار رکعت و کسى که وضو ندارد وقت وضو را نیز در نظر بگیرد و همچنین تطهیر لباس و بدن. [187] تبصره . اگر بعد از داخل شدن وقت نماز به اندازه انجام واجبات یک نماز نگذشته باشد، به نظر اکثر مراجع احتیاط مستحب (بهتر) آن است که آن نماز را قضا کند و برخى نیز احتیاط واجب دارند. حیض در نماز پرسش 104 . اگر زن در اثناى نماز شک کند که حیض شده یا نه، تکلیفش چیست؟ همه مراجع: اگر شک داشته باشد، نمازش صحیح است. [188] حیض در وقت نماز پرسش 105 . اگر زن احتمال بدهد که وسط یا پایان وقت حائض مى شود، آیا باید نماز را اول وقت بخواند؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى، فاضل و نورى: اگر بداند که نماز را به تأخیر اندازد حائض مى شود، باید فورى نماز را بخواند و اگر نخواند و از اول وقت به اندازه انجام واجبات یک نماز بگذرد و سپس حائض شود، باید آن نماز را قضا کند. [189] آیه اللّه  تبریزى: اگر بداند یا احتمال دهد که نماز را به تأخیر اندازد حائض مى شود، باید فورى نماز را بخواند و اگر نخواند و از اول وقت به اندازه انجام واجبات یک نماز بگذرد و سپس حائض شود، باید آن نماز را قضا کند. [190] آیات عظام سیستانى و وحید: اگر بداند که نماز را به تأخیر اندازد حائض مى شود، باید فورى نماز را بخواند و اگر در حد احتمال باشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را فورى بخواند و اگر نخواند و از اول وقت به اندازه انجام واجبات یک نماز بگذرد و سپس حائض شود، باید آن نماز را قضا کند. [191] آیه اللّه  مکارم: اگر بداند یا گمان داشته باشد که نماز را به تأخیر اندازد حائض مى شود، باید فورى نماز را بخواند و اگر نخواند و از اول وقت به اندازه انجام واجبات یک نماز بگذرد و سپس حائض شود، باید آن نماز را قضا کند. [192] نماز آموزشى حائض پرسش 106 . آیا زن حائض مى تواند به انگیزه یاد دادن نماز به فرزند خود، نماز صورى بخواند؟ همه مراجع: آنچه براى زن حائض حرام است، خواندن نماز واقعى است؛ هرچند قصد آموزش نیز در بین باشد؛ ولى خواندن نماز صورى اشکال ندارد. [193] حائض و نماز آیات پرسش 107 . اگر زن در گرفتگى خورشید و ماه، حائض باشد، آیا پس از پاک شدن، باید نماز آیات را قضا کند؟ همه مراجع (به جز فاضل و وحید): قضاى آن واجب نیست. [194] آیه اللّه  فاضل: بنابر احتیاط واجب، باید قضا کند. [195] آیه اللّه  وحید: اگر در هنگام گرفتگى خورشید و ماه حائض بوده، قضاى آن واجب نیست؛ ولى اگر در هنگام زلزله بوده، باید پس از پاک شدن آن را بدون نیت ادا و قضا به جا آورد. [196] نماز جمعه پرسش 108 . آیا زنان مى توانند در ایام عادت ماهانه به منظور باشکوه کردن آیین نماز جمعه، به مصلاّ بروند؟ همه مراجع: صرف حضور در نماز جمعه اشکال ندارد؛ ولى خواندن نماز براى زن حائض حرام است. تبصره . اگر نماز جمعه در مسجد یا حرم معصوم (علیه السلام)  اقامه شود، زن حائض نمى تواند در آنجا حضور پیدا کند، البته توقف در بیرون مسجد و خارج از محدوده ضریح معصوم (علیه السلام)  اشکال ندارد. حیض پیش از وقت پرسش 109 . اگر خانمى نداند پیش از وقت نماز حیض شده یا بعد از آن، تکلیف نماز آن روز چه مى شود؟ همه مراجع: در فرض یاد شده، قضاى آن نماز واجب نیست. [197] حیض در سفر پرسش 110 . زن حائض در شهرى که وطنش نیست قصد ماندن ده روز مى کند؛ در بین این ده روز از خون پاک مى شود؛ آیا باید نماز خود را شکسته بخواند یا تمام؟ همه مراجع: اگر قصد ماندن ده روز را داشته، نمازش تمام است؛ هر چند تعدادى از روزها را نماز نخوانده باشد. [198] سجده حائض پرسش 111 . آیا زن حائض مى تواند سجده کند (مثلاً سجده شکر)؟ همه مراجع: سجده کردن براى زن حائض جایز است. [199] لباس هاى حائض پرسش 112 . آیا زن حائض پس از پاک شدن، باید تمام لباس هاى زمان قاعدگى را بشوید یا اینکه مى تواند با همان لباس ها نماز بخواند؟ همه مراجع: اگر لباس هایش با خون حیض یا نجاست دیگر نجس نشده، مى تواند با آنها نماز بخواند. [200] بخشودگى خون حیض پرسش 113 . اگر خون حیض و نفاس و استحاضه به مقدار کمتر از درهم (تقریبا کمتر از سکه پنج ریالى) در بدن یا لباس زن باشد؛ حکم آن چیست؟ آیات عظام امام و خامنه اى: اگر خون حیض و نفاس باشد، نماز باطل است و بنابر احتیاط واجب باید خون استحاضه نیز در بدن یا لباس نماز گزار نباشد. [201] آیات عظام بهجت و تبریزى: بنابر احتیاط واجب باید خون حیض، نفاس و استحاضه در بدن یا لباس نماز گزار نباشد. [202] آیات عظام سیستانى، صافى، فاضل، نورى و وحید: اگر خون حیض باشد، نماز باطل است و بنابر احتیاط واجب، باید خون استحاضه و نفاس نیز در بدن یا لباس نمازگزار نباشد. [203] آیه اللّه  مکارم: اگر در بدن یا لباس نمازگزار خون حیض، نفاس و استحاضه باشد، نماز باطل است. [204] قرص پیشگیرى و عبادت پرسش 114 . اگر خانمى در ایام عادت، از قرص یا آمپول جلوگیرى استفاده کند؛ آیا نماز و روزه او صحیح است؟ همه مراجع: تا هنگامى که از رحم خون بیرون نیاید، پاک است و باید عبادت خود را به جا آورد. [205] مطالب مرتبط : احکام بانوان - قسمت دوم پی نوشت ها : [1] . توضیح المسائل مراجع، م 2225؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 1889 و 1890؛ نورى، توضیح المسائل، م 2246 و وحید، توضیح المسائل، م 2304. [2] . سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 2252. [3] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض. [4] . وحید، سیستانى و تبریزى، منهاج الصالحین، الاستحاضه، 236 امام، تحریرالوسیله، ج 1، غسل الحیض، مکارم، توضیح المسائل مراجع، م 436 و صافى، هدایة العباد، ج 1، م 215 و بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 237 و دفتر: خامنه اى، فاضل و نورى. [5] . توضیح المسائل مراجع، م 438؛ وحید، توضیح المسائل، م 444؛ بهجت، استفتاءات، ج 1، س 1001. [6] . صافى، هدایة العباد، ج 1، م 217؛ فاضل، تعلیقات على العروة، ح 1، م 701. [7] . توضیح المسائل مراجع، م 496 و وحید، توضیح المسائل، م 502 و دفتر: خامنه اى. [8] . بقره 2، آیه 222. [9] . تفسیر نمونه، ج 2، ص 138. [10] . آیه اللّه  صافى: پى در پى بودن سه روز اول حیض را لازم نمى دانند. توضیح المسائل مراجع، م 441. [11] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض و م 6 و توضیح المسائل مراجع، م 436، 440، 441 و 443 و وحید، توضیح المسائل، م 44 ، 440 و 447. [12] . توضیح المسائل مراجع، م 434 و وحید، توضیح المسائل، م 440. [13] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض؛ توضیح المسائل مراجع، م 488 و وحید، توضیح المسائل، م 486. [14] . توضیح المسائل، م 428. [15] . توضیح المسائل مراجع، م 443 و وحید، توضیح المسائل، م 449. [16] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض، م 6؛ امام، تحریر الوسیله، ج 1، فصل فى غسل الحیض، م 10؛ بهجت، وسیله النجاة، ج 1، 248 [17] . العروة الوثقى، ج 1، باب الحیض، م 6. [18] . توضیح المسائل مراجع، م 441 و دفتر: خامنه اى. [19] . توضیح المسائل مراجع، م 441. [20] . توضیح المسائل مراجع، م 441 و 440. [21] . توضیح المسائل مراجع، م 442 و وحید، توضیح المسائل، م 448. [22] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض م 6 ؛ توضیح المسائل مراجع، م 440 و وحید، توضیح المسائل، م 446. [23] . توضیح المسائل مراجع، م 449؛ وحید، توضیح المسائل، م 455. [24] . توضیح المسائل مراجع، م 449 [25] . امام، تعلیقات على العروه، ج 1، فصل فى الحیض م 4 ؛ بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 241 و دفتر: خامنه اى. [26] . تبریزى، سیستانى و وحید، منهاج الصالحین، المقصد الثانى غسل الحیض ؛ فاضل، تعلیقات على العروه، ج 1، فصل فى الحیض م 4 و صافى، هدایة العباد، ج 1، م 219. [27] . مکارم و نورى، تعلیقات على العروه، ج 1، فصل فى الحیض م 4. [28] . دفتر: همه مراجع. [29] . توضیح المسائل مراجع، م 433 و 447 و العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض، م 5. [30] . دفتر: همه مراجع. [31] . توضیح المسائل مراجع، م 446 و دفتر: خامنه اى. [32] . توضیح المسائل مراجع، م 446. [33] . توضیح المسائل مراجع، م 446 [34] . مکارم، تعلیقات على العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض، م 5. [35] . بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 445 و وحید، توضیح المسائل، م 451. [36] . امام، سیستانى، فاضل، مکارم و نورى، تعلیقات على العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض، م 5 و دفتر: بهجت، تبریزى، خامنه اى، صافى و وحید. [37] . توضیح المسائل مراجع، م 478 و دفتر: خامنه اى. [38] . توضیح المسائل مراجع، م 501 و بهجت، استفتاءات، ج 1، س 932 و دفتر: خامنه اى. [39] . توضیح المسائل مراجع، م 494. [40] . توضیح المسائل مراجع، م479؛ وحید،توضیح المسائل، م485؛بهجت،استفتاءات، ج1،س931و دفتر: خامنه اى. [41] . تبریزى، سیستانى و وحید، منهاج الصالحین، ج 1، م 218 و دفتر: بهجت. [42] . العروه الوثقى، ج1، فصل فى الحیض؛ توضیح المسائل مراجع،م481ـ499و وحید، توضیح المسائل، م484ـ505. [43] . توضیح المسائل مراجع، م 503 و بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 255 و وحید، توضیح المسائل، م 509 و دفتر: خامنه اى. [44] . توضیح المسائل مراجع، م 503. [45] . تعلیقات على العروة، ج 1، فصل فى الحیض م 17 و توضیح المسائل مراجع، م 481 و 493. [46] . تبریزى و صافى، توضیح المسائل مراجع، م 481 و 493 و وحید، توضیح المسائل، م 487 و 499. [47] . امام، استفتاءات، ج 1، احکام حیض، س 159 بهجت، استفتاءات، ج 1، س 996 و فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 161 و دفتر: همه مراجع. [48] . توضیح المسائل مراجع، م 444 و وحید، توضیح المسائل، م 450. [49] . توضیح المسائل مراجع، م 444. [50] . توضیح المسائل مراجع، م 444. [51] . امام، استفتاءات، ج 1، احکام حیض، س 157 و 163 و 167 و خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 218 و بهجت، استفتاءات، ج 1، س 997 و فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 162و دفتر: همه مراجع. [52] . توضیح المسائل مراجع، م 480 و 481 و دفتر: خامنه اى. [53] . توضیح المسائل مراجع، م 480 و 481. [54] . وحید، منهاج الصالحین، ج 2، م 215 و توضیح المسائل، م 486 و 487. [55] . توضیح المسائل مراجع، م 444 و وحید، توضیح المسائل، م 450. [56] . توضیح المسائل مراجع، م 444. [57] . توضیح المسائل مراجع، م 444. [58] . امام، تحریر الوسیله، ج 1، فصل فى غسل الحیض، م 15 و فاضل، تعلیقات على العروه، ج 1، فصل فى الحیض، م 18. و دفتر: خامنه اى. [59] . بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 253 و تبریزى و سیستانى، منهاج الصالحین، غسل الحیض، فصل الخامس و نورى، تعلیقات على العروه، ج 1، فصل فى الحیض، م 18. [60] . صافى، هدایه العباد، ج 1، م 235. [61] . مکارم، تعلیقات على العروة، ج 1، فصل فى الحیض، م 18. [62] . وحید، منهاج الصالحین، غسل الحیض، فصل الخامس. [63] . بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 253. [64] . توضیح المسائل مراجع، م483؛ بهجت، وسیله النجاة، ج1، م253؛ وحید، توضیح المسائل،م489و دفتر: خامنه اى. [65] . توضیح المسائل مراجع، م 483. [66] . توضیح المسائل مراجع، م483؛ بهجت، وسیله النجاة، ج1، م253؛ وحید، توضیح المسائل،م489و دفتر: خامنه اى. [67] . امام، تحریرالوسیله، ج 1، فصل فى غسل الحیض، م 15 و فاضل، مکارم و نورى، تعلیقات على العروه، ج 1، فصل فى الحیض، م 18 و بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 253و تبریزى، سیستانى و وحید، منهاج الصالحین، غسل الحیض، فصل الخامس و صافى، هدایة العباد، ج 1 م 235 و دفتر: خامنه اى. [68] . سیستانى، منهاج الصالحین، غسل الحیض. [69] . توضیح المسائل مراجع، م 484 ؛ العروة الوثقى، ج 1، الحیض، م 16 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 490 و دفتر: بهجت و خامنه اى. [70] . توضیح المسائل مراجع، م 492 و وحید، توضیح المسائل، م 498. [71] . توضیح المسائل مراجع، م 492. [72] . تبریزى، سیستانى، وحید، منهاج الصالحین، ج 1، م 218 و دفتر: بهجت. [73] . توضیح المسائل مراجع، م 492 و دفتر: خامنه اى. [74] . توضیح المسائل مراجع، م 493. [75] . توضیح المسائل مراجع، م 493. [76] . توضیح المسائل مراجع، م 493. [77] . وحید، توضیح المسائل، م 499 [78] . توضیح المسائل مراجع، م 505 و 506 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 511 و دفتر: خامنه اى. [79] . توضیح المسائل مراجع، م 487 و وحید، توضیح المسائل، م 493. [80] . توضیح المسائل مراجع، م 487 و وحید، توضیح المسائل، م 493. [81] . توضیح المسائل مراجع، م 487 و وحید، توضیح المسائل، م 493. [82] . توضیح المسائل مراجع، م 487؛ وحید، توضیح المسائل، م 493 و دفتر: خامنه اى. [83] . توضیح المسائل مراجع، م 489 و 491 و دفتر: خامنه اى. [84] . بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 264 [85] . توضیح المسائل مراجع، م 489 و 491 [86] . توضیح المسائل مراجع، م 489 و 491 [87] . توضیح المسائل مراجع، م 489 و 491 [89] . وحید، توضیح المسائل، م 495 و 497. [90] . توضیح المسائل مراجع، م 496. [91] . توضیح المسائل مراجع، م 494 و وحید، توضیح المسائل، م 500. [92] . توضیح المسائل مراجع، م 494 و 495 و وحید، توضیح المسائل، م 501. [93] . نورى و فاضل، تعلیقات على العروه، ج 1، احکام الحیض، م 23 ؛ وحید، سیستانى و تبریزى، منهاج الصالحین، م 220.امام، تحریر الوسیله، ج 1، غسل الحیض، م 18؛ صافى، هدایة العباد، ج 1، غسل الحیض، م 238 مکارم، توضیح المسائل مراجع، م 494 و دفتر: خامنه اى. [94] . امام، تحریر الوسیله، ج 1، غسل الحیض، م 19 و توضیح المسائل مراجع، م 494 و نورى، توضیح المسائل مراجع، م 494 و تعلیقات على العروه، ج 1 حکم تجاوز الدم عن العشره، م 1 و دفتر: خامنه اى. [95] . مکارم، توضیح المسائل مراجع، م 494 و بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 261. [96] . تبریزى، توضیح المسائل مراجع، م 494 و منهاج الصالحین، ج 1، م 222. [97] . سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 494 و تعلیقات على العروه، ج 1 حکم تجاوز الدم عن العشره، م 1. [98] . توضیح المسائل مراجع، م 489 و 491 [99] . وحید، توضیح المسائل، م 500 [100] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الاغسال. [101] . توضیح المسائل مراجع، م 466. [102] . توضیح المسائل مراجع، م 505 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 511 و دفتر: خامنه اى. [103] . توضیح المسائل مراجع، م 506 و دفتر: خامنه اى. [104] . العروة الوثقى، ج 1، الحیض، م 24. [105] . توضیح المسائل مراجع، م 506. [106] . بهجت، وسیله النجاة، ج 1، م 258. [107] . تبریزى، توضیح المسائل مراجع، م 506 و وحید، توضیح المسائل، م 512. [108] . سیستانى، تعلیقات على العروة، ج 1، الحیض، م 23. [109] . توضیح المسائل مراجع، م 506. [110] . مکارم، تعلیقات على العروة، ج 1، الحیض، م 23. [111] . توضیح المسائل مراجع، م 505 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 511. [112] . توضیح المسائل مراجع، م 505. [113] . توضیح المسائل، م 483. [114] . همان، 391 و 646. [115] . همان، م 391 و 646؛ وحید، توضیح المسائل، م 397 و نورى، توضیح المسائل، م 392 و 647. [116] . توضیح المسائل مراجع، م 391 و 646. [117] . توضیح المسائل مراجع، م 379 و وحید، توضیح المسائل، م 385. [118] . توضیح المسائل مراجع، م 379 و نورى، توضیح المسائل، م 380. [119] . العروة الوثقى، ج 1، غسل الجنابة. [120] . العروة الوثقى، فصل فى التیمم، الثالث والرابع. [121] . توضیح المسائل مراجع، م365 و نورى، توضیح المسائل، م 366. [122] . توضیح المسائل مراجع، م 365. [123] . سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 365. [124] . خامنه اى، اجوبة، س 191 و وحید، توضیح المسائل، م 370. [125] . دفتر: آیه اللّه  مکارم. [126] . بهجت، وسیله النجاة، ج 1، م 675؛ صافى، هدایة العباد، ج 1، م 178؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 2، م 193؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 1، م 193؛ امام، فاضل، نورى و مکارم، تعلیقات على العروة، احکام الغسل، م 14 و دفتر: خامنه اى. [127] . توضیح المسائل مراجع، م 385؛ بهجت، وسیله النجاه، ج 1، م 199 و دفتر: خامنه اى. [128] . تبریزى، توضیح المسائل مراجع، م 385 و وحید، توضیح المسائل، م 391. [129] . توضیح المسائل مراجع، م 389؛ نورى، توضیح المسائل، م 390؛ وحید، توضیح المسائل، م 395 و خامنه اى، اجوبة، س 187. [130] . امام، تحریرالوسیلة، ج 1، واجبات الغسل، م 22 و صافى، توضیح المسائل مراجع، م 389. [131] . بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 221. [132] . توضیح المسائل مراجع، م 389؛ وحید، توضیح المسائل، م 395 ؛ فاضل و مکارم، تعلیقات على العروة، ج 1، مستحبات غسل الجنابة، م 15. [133] . خامنه اى، اجوبة، س 187؛ نورى، توضیح المسائل، م390و تعلیقات على العروة،الجنابة،م15، مستحبات غسل. [134] . امام، تحریر الوسیلة، ج 1، واجبات الغسل، م 19؛ توضیح المسائل مراجع، م 386 ؛ خامنه اى، اجوبة، س 185 و نورى، توضیح المسائل، م 387 و تعلیقات على العروة، فصل فى مستحبات الغسل، م 8. [135] . وسیله النجاة، ج 1، م 218. [136] . منهاج الصالحین، ج 1، م 204. [137] . توضیح المسائل مراجع، م 386 [138] . توضیح المسائل، م 398. [139] . توضیح المسائل، م 392. [140] . دفتر: همه مراجع. [141] . دفتر: همه مراجع. [142] . مکارم، استفتاءات، ج 1، س 87؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س 163 و تبریزى، منهاج الصالحین، ج 1، م 233، احکام الحائض. [143] . خامنه اى، اجوبة، س 175 وامام، تعلیقات على العروة، ج 1، م 43، احکام الحائض. [144] . توضیح المسائل مراجع، م 357 و وحید، توضیح المسائل، م 363. [145] . توضیح المسائل مراجع، م 391 و 646؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 188 و فاضل، توضیح المسائل چاپ جدید. [146] . توضیح المسائل مراجع، م 391 و 646؛ وحید، توضیح المسائل، م 397 و م 472. [147] . توضیح المسائل مراجع، م 466؛ وحید، توضیح المسائل، م 472 و العروة الوثقى، ج 1، احکام الحائض، م 25. [148] . العروة الوثقى، ج 1، احکام الحائض، م 26. [149] . العروة الوثقى، ج 1، باب الوضوء ات المستحبه، م 2. [150] . امام، نورى، مکارم، فاضل، تعلیقات على العروة الوثقى، ج 1، احکام الحائض، م 43 ؛ وحید، تبریزى، منهاج الصالحین، ج 1، م 233 و دفتر: بهجت و صافى. [151] . سیستانى، منهاج الصالحین، ج 1، م 233. [152] . دفتر: همه مراجع. [153] . در عنوان «غسل حیض و جنابت» آورده شده است. [154] . توضیح المسائل مراجع، م 723 و وحید، توضیح المسائل، م 731. [155] . توضیح المسائل مراجع، م 723. [156] . العروة الوثقى، ج 1، باب الحیض، م 3؛ توضیح المسائل مراجع، م 437 و تبریزى، منهاج الصالحین، ج 1، م 214؛ وحید، توضیح المسائل، م 443 و دفتر: خامنه اى. [157] . امام، فاضل، مکارم و نورى، تعلیقات على العروة الوثقى، ج 1، باب الحیض، م 3؛ بهجت، سیستانى و صافى، توضیح المسائل مراجع، م 437 و تبریزى، منهاج الصالحین، ج 1، م 214؛ وحید، توضیح المسائل، م 443 و دفتر: خامنه اى. [158] . توضیح المسائل مراجع، م 433 و 447 و العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض، م 5 ؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 220 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 133 و بهجت، احکام دختران و بانوان، ص 82، س 21. [159] . امام، استفتاءات، ج 1، احکام حیض، س 165 و 166؛ صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 135 خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 225؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 182؛ بهجت، احکام دختران و بانوان، ص 83، س 23؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 81 و دفتر: مکارم، وحید، تبریزى و سیستانى. [160] . امام، استفتاءات، ج 1، احکام حیض، س 164؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، 221؛ تبریزى، استفتاءات، س 261؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 177؛ بهجت، احکام دختران و بانوان، ص 88، س 39 و دفتر: مکارم، وحید، نورى، سیستانى و صافى. [161] . العروه الوثقى، ج 1، احکام الحیض، م 10. [162] . توضیح المسائل مراجع، م 435 و خامنه اى،اجوبه الاستفتاءات، س 216. [163] . وحید، توضیح المسائل، م 441 ؛ تبریزى، توضیح المسائل مراجع، م 435. [164] . توضیح المسائل مراجع، م 435. [165] . توضیح المسائل مراجع، م 428. [166] . توضیح المسائل مراجع، م 435. [167] . دفتر: همه مراجع. [168] . العروة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض. [169] . توضیح المسائل، م 428. [170] . توضیح المسائل مراجع، م 439 و وحید، توضیح المسائل، م 445. [171] . دفتر: همه مراجع. [172] . العرة الوثقى، ج 1، فصل فى الحیض؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتاءات، س 216. [173] . العروة الوثقى، ج 2، صلاة الاحتیاط، م 1؛ توضیح المسائل مراجع، م 450 و وحید، توضیح المسائل، م 456 و دفتر: خامنه اى. [174] . ر.ک: وسائل الشیعه، باب 41، باب قضاء الحائض و النفساء الصلاة دون الصوم. [175] . امام، سیستانى، فاضل، التعلیقه على العروة الوثقى، ج 1، احکام الحیض، م 15؛ نورى، التعلیقه على العروةالوثقى، ج 1، احکام الحیض، م 15 و توضیح المسائل مراجع، م 500؛ بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 251 و دفتر: خامنه اى. [176] . منهاج الصالحین، ج 1، م 215 و 216. [177] . هدایة العباد، ج 1، اقسام الحائض، م 232 و توضیح المسائل مراجع، م 500. [178] . مکارم، التعلیقه على العروة الوثقى، ج 1، احکام الحیض، م 15 و توضیح المسائل مراجع، م 500 و وحید، منهاج الصالحین، ج 1، م 215 و 216. [179] . منهاج الصالحین، ج 1، م 215 و 216. [180] . هدایة العباد، ج 1، اقسام الحائض، م 232 و توضیح المسائل مراجع، م 500. [181] . مکارم، التعلیقه على العروة الوثقى، ج 1، احکام الحیض، م 15 و توضیح المسائل مراجع، م 500 و وحید، منهاج الصالحین، ج 1، م 215 و 216. [182] . توضیح المسائل مراجع، م 473 و دفتر: خامنه اى. [183] . تبریزى، توضیح المسائل مراجع، م 473 و وحید، توضیح المسائل، م 479 و دفتر: بهجت. [184] . سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 473. [185] . توضیح المسائل، م 454. [186] . توضیح المسائل مراجع، م 507 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 513. [187] . توضیح المسائل مراجع، م 471 ؛ امام، سیستانى، فاضل، مکارم، نورى، العروه الوثقى، ج 1، احکام الحیض، م 31؛ صافى، هدایه العباد، ج 1، م 265؛ بهجت، وسیله النجاة، ج 1، م 283. [188] . توضیح المسائل مراجع، م 464 و 465 و وحید، توضیح المسائل، 470 و 471 و دفتر: خامنه اى. [189] . توضیح المسائل مراجع، م 470 و 471 و وحید، توضیح المسائل، م 476 و 477 و دفتر: بهجت و خامنه اى. [190] . توضیح المسائل مراجع، م 470 و 471 [191] . توضیح المسائل مراجع، م 470 و 471 و وحید، توضیح المسائل، م 476 و 477. [192] . توضیح المسائل مراجع، م 470 و 471 [193] . دفتر: همه مراجع. [194] . امام، صافى، مکارم و نورى، توضیح المسائل مراجع، م 1506 و تبریزى و سیستانى، منهاج الصالحین، احکام الحائض، م 232 و بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 283 و دفتر: خامنه اى. [195] . تعلیقات على العروه، ج 1، احکام الحائض، الحادى عشر. [196] . وحید، منهاج الصالحین، احکام الحائض، م 232 و صلاة الآیات المبحث الثانى. [197] . تبریزى، استفتاءات، س 263 و دفتر: همه مراجع. [198] . دفتر: همه مراجع. [199] . العروة الوثقى، ج 1، احکام الحائض، م 2 [200] . دفتر: همه مراجع. [201] . امام، توضیح المسائل مراجع، م 855 و دفتر: خامنه اى. [202] . توضیح المسائل مراجع، م 855 [203] . توضیح المسائل مراجع، م 855؛ وحید، توضیح المسائل، م 861. [204] . همان. [205] . امام، استفتاءات، ج 1، س 39 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 563 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 512 ؛ دفتر: همه مراجع. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه