بهتر است به روایاتی مانند روایت امیرالموءمنین که فرمود تا کاملا گرسنه نشدید بر سرسفره غذا ننشینید و قبل ازسیری ازغذادست بکشید توجه کنیم یا دعوت هرکس درهرزمان راقبول کنیم و با آنها نهار هم بخوریم و شیوه برخورد با انسانهای پرتعارف چگونه است؟

سوال شما شامل چند بخش جدا گانه است که تحت عناوین زیر پاسخ می دهیم. الف)اجابت دعوت مومنین ب) رعایت آداب غذا خوردن وپرهیز از اسراف ج)تعارفات بی جاباید بدانیم که موارد بالا سه مقوله جداگانه است. و در شرایط مختلف روش برخورد با افراد متفاوت می باشد. گاهی اجابت مومن لازم است. گاهی عدم اجابت لازم می شود. ما در این مختصر مواردی را توضیح می دهیم. امید است که در شرایط متفاوت بسته به زمان ومکان خاص تصمیم صحیحی گرفته شود. الف)اجابت دعوت مومنینمومن، از ارزش والایی در پیشگاه الهی برخوردار است. مطابق روایت: «المومن اعظم حرمه من الکعبه»1 احترام مومن از احترام کعبه نیز بالاتر است. مومن بقدری اهمیت دارد که خداوند در پاره‌ای اوقات، خطاهای انسان مومن را از ملائکه نیز پوشیده می‌دارد. به برکت وجود مومن است که خداوند بلا را دفع می کند. مومن آنقدر عظمت دارد که اگر بر سر قبر او نیز به احترامش از خدا چیزی بخواهی به تو عنایت می کند.احترام وارزش مومن به قدری است که به راحتی نمی شود دعوتش را اجابت نکرد. مگردر موارد نادری که اشاره خواهیم کرد.امام حسن (ع) از کوچه های مدینه رد می شدند و دیدند که عده ای از فقرا نشسته اند و غدای ساده ای میخورند . آنها آقا را دعوت کردند. و ایشان در کوچه سر سفره ی فقرا نشستند و فرمودند که خدا انسان متکبر را دوست ندارد.و فرمودند که شما هم فردا خانه ی ما بیایید. 2امام باقر (ع) فرمودند که رسول خدا به مردم فرمودند:« که دعوت مومن را بپذیرید حتی اگر پنج فرسنگ باشد .»3ناگفته نماند که وسایل حمل ونقل در آن زمان اسب وشتر بوده است.حال که این همه امکانات در دسترس ما است آیا می شود به راحتی دعوت مومن را نپذیرفت.ازمجوع بیانات ائمه معصومین می شود فهمید که در شرایط عادی دعوت مومن لازم است. اما بعضا برای نهی از منکر می شود دعوت مومن را نپذیرفت. مثل جایی که شراب سر سفره باشد. ویا منکر دیگری در آن جلسه باشد که بودن ما تائید آن گناه باشد. و باعث جری شدن آنها شود.ویا مصلحتی در نپذیرفتن دعوت مومنین باشد.بستگی به زمان ومکان وشرایط و...دارد.در چنین جایی می شود دعوت مومنین را نپذیرفت.ودربعضی جاها واجب است که دعوت آنها را نپذیریم.مثل جای که شراب سر سفره باشد.ب) رعایت آداب غذا خوردن وپرهیز از اسراف گاهی مواقع قبول دعوت مومنین مستلزم این است که پرخوری کنیم .در این مواقع با توضیح وعذرخواری می توانیم دعوتشان را قبول نکنیم.( هرچنداگر بتوانیم با قبول لقمه ای دعوتشان را رد نکنیم بهتر است.) یکی از موانع تهذیب نفس، پرخوری و شکم پرستی است،پرخورى به ویژه اگر براى سلامت انسان مضر باشد. اسراف به شمار مى رود. حضرت صادق (علیه‌السلام) به ابوبصیر فرمود: شکم در اثر پرخوری طغیان می‌کند و نزدیک‌ترین احوال بنده به خدا هنگامی است که شکمش خالی باشد و بدترین حالات وقتی است که شکمش پر باشد.4حضرت صادق (علیه‌السلام) فرمود: خداوند سبحان پرخوری را مذموم می‌داند.5رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: پرخوری نکنید که نور معرفت در قلب شما خاموش می‌گردد.6ج) تعارفات بی جا متاسفانه یکی از آداب غلط در بین ما ایرانیان تعارفات دروغین می باشد.در روایات میخوانیم که امام زین العابدین (علیه السلام) این نکته را به فرزندانشان می فرمودند که:« از دروغ کوچک و بزرگ چه شوخى و چه جدى [بترسید و] بپرهیزید». زیرا که هر گاه مرد دروغ کوچک گفت. بر دروغ بزرگ گفتن هم جرى و چیره میگردد. مگر نمیدانید که رسول خدا فرمود: بنده همیشه راست میگوید تا اینکه خداى عزوجل نامش را در زمره ى راست گویان مى نویسد. و آنقدر دروغ میگوید تا اینکه خدا در شماره ى دروغگویان نامش را مى نویسد. »7 در روایت تکان دهندهای از امیر المؤمنین علیه السلام میخوانیم که: «بنده، حقیقت ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند»8اگر به تعارف بگویم بفرمایید، ودر نیت چیز دیگری را قصد کرده باشیم . دروغ می شود مرحوم حجت الاسلام نجف آبادی از شاگردان مرحوم علامه سید محمد باقر درچهای که مسؤول تهیه غذای ایشان بود میگوید: روزی مرحوم علامه سرحال بود به قصد مزاح، عرض کردم: «آقا! چرا روزی که پختنی در کار است تعارف نمی کنید؟ سرتان را به زیر میاندازید و تا آخر میل می فرمایید ؟ آقا با حالت گریه و صدای بغض آلود فرمودند: «روزی که غذاماست و آبدوغ است، می شود تعارف کرد؛ چون معمولاً مقداری ماست و دوغ و آب همیشه فراهم است.اگر چند نفر هم بعداً اضافه شوند، مشکلی پیش نمی آید. برای همین است که نمی گویم برای خودت هم بگیر؛ ولی روزی که آبگوشت میخواهی بگیری، می گویم برای خودت هم بگیر؛ اگر گرفتی که فبها و اگر نگرفتی، پس غذایی که می گیری، غذای یک نفر است و فقط یک نفر می تواند آن را بخورد.من حتی اگر به تعارف بگویم بفرمایید، زبانم با قلبم دو تا می شود و من این کلام را نخواهم گفتعلامه در حالی که اشک در چشمانشان حلقه زد و بر گونه آمد، اضافه فرمودند: «اگر تعارفی بکنم، دروغ گفتم و کلام خلافی برزبان رانده ام؛ چون پر واضح است که زبانم با قلبم دوتا شده.» 9 آیت الله بروجردی نیز درباره علامه درچهای نقل می کند که:اغلب غذای ایشان به هنگام ناهار و شام، نان و ماست بود که مختصری نعناء خشک هم به آن اضافه می کردند و کمتر اتفاق می افتاد که غذای پخته مثل آبگوشت داشته باشند. از جمله ویژگی های ایشان آن بود که هنگام غذا خوردن از تعارفات مرسوم خودداری می کردندیک روز از ایشان سؤال کردیم که چرا در هنگام غذا خودرن تعارف نمی کنید؟ پاسخ دادند: «در تمام مواقع خوف آن دارم که تعارفم دروغ باشد و خدای ناکرده جزء دروغگویان محسوب شوم؛ چون افرادی که هنگام غذا خوردن بر من وارد شده اند، یا می دانستم که غذا خورده اند و در این صورت تعارف کردن معنایی نداشت؛ یا احتمال می دادم غذای مرا نپسندند و یا اینکه غذای موجود فقط به اندازه خودم بوده و من هم بی اندازه گرسنه بوده ام. به هر حال چون احساس می کنم در این گونه موارد تعارف بنده معنایی ندارد و شائبه دروغ نیز به آن وارد است، از تعارف خودداری می کنم.10برای مطالعه بیشتر به سایت پرسمان /اخلاق مراجعه کنید.1)بحارالانوار2)همان3)همان4)وسایل الشیعه5) وسایل الشیعه6)مستدرک الوسایل7 ترجمه ارشاد القلوب- ترجمه رضایى، ج 1، ص4208)الکافی ج2، بَابُ الْکَذِب، ص3409)کتاب قصه های خواندی از چهره ای ماندنی(10همان .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه