هنگام قرائت و تلاوت قرآن چه آدابی رعایت کنیم، تا بیشترین بهره را ببریم؟

در آیات و روایات برای قرائت و تلاوت قرآن، آداب خاصّی ذکر شده که به برخی از آن‌ها اشاره می شود:1. شخص در حال طهارت و با وضو به تلاوت بپردازد.2. در حالی که مسواک کرده است، قرآن را تلاوت کند.3. با صوت زیبا تلاوت کند.4. با جَهر متوسّط بخواند؛ یعنی نه با صدای آهسته و نه با صدای بسیار بلند.5. در حال تلاوت، با اَدَب و طمأنینه و رو به قبله باشد؛ چه نشسته و چه ایستاده و اگر نشسته می خواند، تکیه نکند.6. از روی «مصحف» تلاوت کند؛ زیرا که نگاه در آن و تلاوت از روی آن، جایگاه و تأثیر ویژه‌ای دارد و در روایات، روی این موضوع تأکید فراوانی شده است. در روایتی از رسول اکرم (ص) نقل شده است: «لیس شی ء أشدّ علی الشّیطان من القرائة فی المصحف نظراً؛ چیزی برای شیطان سخت تر و کوبنده تر از تلاوت قرآن نیست، آن هم از روی مصحف و با نگاه کردن در آن.»[ بحارالانوار، ج 92، ص 202 .]7. قبل از شروع بگوید: «أستعیذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم» ؛ یعنی، به خداوند شنوا و دانا از شیطان رانده شده پناه می برم و یا بگوید: «أعوذ باللَّه من الشّیطان الرّجیم» و بعد بگوید: «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم». سپس تلاوت را شروع کند، تا با عنایت خدای متعال، از دخالت های شیطانی در نفس خود محفوظ بماند. قرآن می فرماید: «فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ وقتی قرآن را تلاوت می کنی، پناه ببر به خدای متعال از شیطان رانده شده. البته شیطان را بر آنانی که ایمان آورده و به پروردگارشان توکل می کنند، تسلّط و سیطره ای نیست»[ سوره نحل، آیه 98 .]8. ترتیل را مراعات کند. آن چنان تند نخواند که حروف، کلمات، وقف ها و فاصله ها به خوبی ادا نشود و نیز فاصله زیاد و غیر صحیح در میان حروف و کلمات ندهد به صورتی که حروف و کلمات از هم جدا و غیر مرتبط باشد. در مجموع، باید حروف و کلمات را خوب، روشن و در عین حال، متّصل و مرتبط به هم ادا کند و وقف های آیات را هم مراعات نماید. قرآن، خطاب به رسول اکرم (ص) می فرماید:«وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً؛و قرآن را با ترتیل مناسب آن بخوان»[ سوره مزمل، آیه 3 . ]حضرت صادق(ع) در توضیح و تفسیر این آیه فرموده است: «بیّنه تبیاناً و لاتنثره نثر الرّمل، و لا تهذّه هذا الشعر، قفوا عند عجائبه، و حرّکوا به القلوب، و لا یکون همّ أحدکم آخر السّورة ... ؛ قرآن را روشن تلاوت کن و حروف و کلمات آن را جدا از هم و پراکنده مساز، مانند پراکنده ساختن دانه های ریگ از یکدیگر، و آن را سریع و تند تلاوت نکن، همانند تند خواندن شعر. وقتی به عجایب قرآن رسیدید، توقف کنید و به تدبّر و تأمّل بپردازید و با تلاوت آن، دل ها را به حرکت آورید و با شتاب و بی تأمّل نخوانید؛ به صورتی که بخواهید زود به آخر سوره برسید ... .»[ بحارالانوار، ج 92، ص 215؛ کافی‌، ج‌ 2، ص‌ 614 .]9. هنگام تلاوت قرآن، به چیز دیگری فکر نکند و متوجه آیات آن باشد.10. در آیات قرآن تدّبر بکند که در این صورت، از انحقایق و معارف آن به اندازه خود بهره مند خواهد شد. تلاوتی که در آن تدبّر نباشد، آن چنان که بایسته است، فایده ای نخواهد داشت. البته این بدان معنا نیست که اگر کسی اهل تدبّر نباشد و یا معانی آیات را - حتّی در حدّ ترجمه نداند، از تلاوت قرآن نتیجه ای نخواهد برد! چنین کسی هم با مراعات قسمتی از آداب تلاوت، بهره خود را خواهد برد.11. حقّ آیات را مراعات کند؛ به این معنا که به هنگام تلاوت قرآن، وقتی از رحمت و فردوس یاد می شود، خود را از آن محروم نبیند و از بهشت قُرب خود را دور نسازد. و وقتی به آیات عذاب و آتش و غضب می رسد، بترسد و به خدای متعال پناه ببرد که از اهل دوزخ و آتش نباشد و مشمول سخط و غضب نگردد، و از او بخواهد که وی را از نجات یافتگان قرار دهد. وقتی به آیات تکبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید می رسد، خدا را به این‌ها یاد کند. هنگامی که به آیات استغفار و طلب عفو و بخشش می رسد، طلب آمرزش و مغفرت کند. آنجایی که به ذکر صالحان می رسد، از خدا بخواهد او را نیز از آنان و در جمع ایشان قرار دهد و آن گاه که به ذکر گمراهان و غافلان می رسد، از خدا بخواهد که او را از ورود به جمع آنان حفظ کند و به طور کلی به تناسب معانی هر آیه در آن تدبر کند. امام صادق (ع) فرمود: «اذا مررت بآیة فیها ذکر الجنّة فاسأل اللَّه الجنّة، و اذا مررت بآیة فیها ذکر النّار فتعوّذ باللَّه من النّار؛ به هنگام تلاوت قرآن، وقتی به آیه ای رسیدی که در آن ذکر بهشت شده است، از خدا بهشت را بخواه و وقتی به آیه ای رسیدی که در آن ذکر آتش به میان آمده است، از آن به خدا پناه ببر.» [ بحارالانوار، ج 92، ص 216 . ] .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه