نظر اسلام در رابطه با ديدگاه سيستمي در سياست چيست؟

براي روشن شدن پاسخ سوال شما توجه به دو نکته لازم است، نکته اول اين که، نظريه هاي مختلفي که پيرامون تحليل نظام هاي سياسي مطرح شده، هر کدام مدل و چارچوب نظري براي تحليل و ارزيابي رفتارهاي نظام سياسي و مقايسه آن ها مي باشند از اين رو مي توان از آن ها بعنوان روش و قالبي براي تحليل بهره گرفت. بديهي است که در تحليل هر نظام سياسي بايد چارچوب فرهنگي و مشخصه هاي آن نظام سياسي را مورد توجه قرار داد و بر اساس آن به تحليل و ارزيابي رفتارهاي آن نظام سياسي پرداخت. نکته دوم اين که، مدل ها و چارچوب هايي که براي تحليل ارايه شده عمدتا با اشکالها و نواقصي روبرو هستند. که اين امر موجب شده تا نتوان هيچ کدام از آن ها را به عنوان يک ديدگاه کامل و جامع پذيرفت. به عنوان نمونه ديويد ايستون از نظريه پردازان اصلي نظريه تحليل سيستمي، خود معترف است که چارچوب تحليلي وي به هيچ وجه يک نظريه عمومي تلقي نمي شود و آن را صرفا گام نخست در ارايه يک نظريه عمومي ميداند و اميدوار است که مفاهيم مطرح شده از تعميم کافي برخوردار باشند تا بتوان آن ها را در سياست هاي مقايسه اي و در فرهنگ ها و سطوح گوناگون تحليل مورد توجه قرار داد». همچنين بسياري از نظريه پردازاني که از رهيافت سيستمي براي مقايسه نظام هاي سياسي بهره جسته اند، به دليل ماهيت تجريدي مفاهيم به کار رفته و بي توجهي به محتواي تجربي الگو، مورد انتقاد قرار گرفته اند. البته بيان اين اشکالات بمنزله انکار نقش تحليل سيستمي در تحليل و مقايسه نظامهاي سياسي نيست اما بيانگر اين واقعيت است که نبايد آن را به عنوان نظريه اي کامل و جامع تلقي کرد، با روشن شدن اين دو نکته در پاسخ به اين سوال بايد عرض کنيم، از ديدگاه سيستمي به عنوان روش و قالبي براي تحليل و ارزيابي نظام سياسي و رفتار هاي آن و بررسي کنش هاي متقابل آن با محيط و تأثيرات متقابل تصميمات و سياست ها و اقدامات نظام سياسي بر حمايت ها و تقاضاهاي اعضاي جامعه با صرف نظر از خاستگاه آن و بدون مطلق انگاري آن مي توان بهره گرفت. در عين حال با توجه به کاستي ها و نواقص اين ديدگاه نبايد انتظار داشت که در پرتو آن بتوان به تحليل کامل و جامعي از رفتار نظام سياسي و مقايسه آن دست يافت. به عبارت ديگر اسلام در زمينه روش و قالب تحليل داراي انعطاف است و به روش و قالبي خاص محدود نمي شود و نمي توان اسلام را به رهيافت و روش خاصي از تحليل معطوف و منحصر دانست و ساير عوامل و ابعاد را ناديده گرفت بنابراين در عين حال که مي توان از ديدگاه سيستمي بعنوان روشي براي تحليل رفتارهاي نظام سياسي و تأثيرات متقابل آن با محيط و حمايت ها و تقاضاهاي مردم استفاده نمود اما با توجه به اشکالات و نواقص اين روش تحليلي، که حتي نظريه پردازان اصلي آن بدان معترفند، نبايد آن را بعنوان الگو و روش مطلوبي براي تحليل از ديدگاه اسلام به شمار آورد. در پايان به نمونه اي از کلمات حضرت علي ـ عليه السلام ـ در عهد نامه مالک اشتر اشاره مي کنيم که به نوعي به اين روش تحليلي مربوط و نزديک است حضرت به مالک فرمودند: بدان اي مالک هيچ وسيله اي براي جلب اعتماد والي به رعيت بهتر از نيکوکاري به مردم و تخفيف ماليات و عدم اجبار مردم به کاري که دوست ندارند، نمي باشد، پس در اين راه آن قدر بکوش تا به وفاداري مردم خوشبين شوي. اين بيان زيباي حضرت گوياي اين امر است که تصميمات، اقدامات و رفتارهاي حکومت اسلامي در ميزان رضايت مردم و حمايت آنان از نظام سياسي موثر است و تأثير متقابلي بين اين دو وجود دارد و از يک سو رفتار و اقدامات حکومت رضايت يا عدم رضايت مردم را بدنبال دارد و از سوي ديگر تقاضاها و حمايت هاي مردم در شکل دهي و جهت گيري رفتار نظام سياسي تأثير گذار است و تعامل و تعادل ميان آن ها موجب پايداري نظام سياسي خواهد بود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه