در بعضی از روایات اشاره شده است که در آخرالزمان دجال خواهد آمد. منظور از دجال چیست؟ آیا در جامعه کنونی ما مصداق دارد؟

دجال از ریشه «دجل» به معناى دروغگوى حیله گر است. اصل داستان دجال در کتاب هاى مقدس مسیحیان است.1 در انجیل این واژه بارها به کار رفته و از کسانى که منکر حضرت مسیح باشند و یا «پدر و پسر» را انکار کنند، به عنوان دجال یاد شده است. به همین جهت در ترجمه انگلیسى کتاب هاى مقدس مسیحى، واژه آنتى کریست(Anti christ) یعنى ضد مسیح به کار رفته است. در روایات زیادى از اهل سنت، خروج دجال از نشانه هاى برپایى قیامت دانسته شده است.2 در کتاب هاى روایى شیعه، تنها دو روایت در مورد خروج دجال به عنوان یکى از علائم ظهور حضرت مهدى(عج) آمده است 3 که هیچ یک از آن ها از نظر سند معتبر و قابل قبول نیست. بنابراین، از نظر منابع شیعى، دلیل معتبرى بر این که خروج دجال یکى از علائم ظهور باشد، وجود ندارد؛ اما در عین حال با توجه به روایات زیادى که در منابع اهل سنت آمده است، احتمال این که اصل قضیه دجال به طور اجمال صحت داشته باشد؛ وجود دارد. البته حتى اگر اصل قضیه دجال صحت داشته باشد، بى تردید بسیارى از ویژگى هایى که براى آن بیان شده، افسانه به نظر مى رسد. پس، اصل قضیه دجال امرى محتمل و ممکن، مى نماید. اکنون این سؤال مطرح است که مقصود از دجال چیست؟ درباره مصداق این واژه دو احتمال وجود دارد: 1. با توجه به معناى لغوى «دجال»، مقصود از آن نام شخص معینى نیست؛ بلکه هر کسى که با ادعاهاى پوچ و بى اساس و با تمسک به انواع اسباب حیله گرى و نیرنگ در صدد فریب مردم باشد، دجال است. بر این اساس، دجال ها متعدد خواهند بود. وجود روایاتى که در آن سخن از دجال هاى متعدد رفته است، این احتمال را تقویت مى کند؛ مانند: «قال رسول الله(ص): یکون قبل خروج الدجال نیّف على سبعین رجالاً؛4 پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال خروج خواهند کرد». بنابراین احتمال، در حقیقت قضیه دجال بیانگر این مطلب است که در آستانه انقلاب امام مهدى(عج) افراد حیله گر براى نگه داشتن فرهنگ و نظام جاهلى، همه تلاش خود را به کار مى گیرند تا با تزویر و حیله گرى مردم را نسبت به اصالت و تحقق آن انقلاب و استوارى رهبریش، دچار تردید سازند. این که در همین روایات تأکید شده است: «هر پیامبرى امت خویش را از خطر بر حذر داشته است»، خود تأییدى دیگر بر همین احتمال است که مقصود از دجال، هر شخص حیله گر و دروغ گویى است که قبل از خروج حضرت مهدى(ع) در صدد فریب مردم است. 2. دجال، کنایه از کفر جهانى و سیطره فرهنگ مادى بر همه جهان است. استکبار با ظاهرى فریبنده و با قدرت مادى، صنعتى و فنى عظیمى که در اختیار دارد، سعى مى کند مردم را فریب دهد و مرعوب قدرت و ظاهر فریبنده خود کند. بر این اساس است که پیامبران امت هاى خود را از فتنه دجال بیم داده اند: «ما بعث الله نبیا الا و قد انذر قومه الدجال...؛5 هیچ پیامبرى مبعوث نشد مگر آن که قومش را از فتنه دجال بر حذر داشت»، در حقیقت آنان را از افتادن به دام مادیت و ورطه حاکمیت طاغوت و استکبار جهانى بر حذر داشته اند. پس احتمال مى رود منظور از دجال - با آن شرایط و اوصافى که در این روایات براى او شمرده شده- همان استکبار جهانى باشد؛ مثلاً در اوصاف دجال گفته شده «کوهى از طعام و شهرى از آب به همراه دارد» کنایه از امکانات عظیم و گسترده اى که استکبار در اختیار دارد.6 پى نوشت: 1. رساله یوحنا، بابا 2، آیه 22ù18. 2. سنن ترمذى، ج 4، ص 507 - 519. 3. کمال الدین صدوق، ص 525 و 526. 4. کنزالعمال 14، ص 200. 5. بحارلانوار، ج 52، ص 205. 6. رجوع کنید به: الف) چشم به راه مهدى، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات قم، جمعى از نویسندگان، ص 289. ب) دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص 223. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه