آيا امام صادق و امام باقر ـ عليهما السّلام ـ حق حاكميّت را براي خود قائل بودند و اينكه اگر شرايط فراهم مي شد، حكومت مي كردند، در تاريخ شاهدي بر اين امر وجود دارد؟

اقدامات علمي امامان شيعه بويژه امام باقر و امام صادق ـ عليه السّلام ـ سبب استمرارمكتب شيعه وغنای فرهنگي گرديد كه بعدها شيعه را به نام مكتب جعفري شهرت يافت. اين فرايندنتيجه تلاش بيش از نيم قرن(از سال 94 ـ 148) اين دو امام شيعه مي باشد، انتخاب چنين موضعي در جامعه سياسي آن روز، كه امويها و بعد از آن عباسي ها براي بقاي حكومت خويش هر مخالف و مخالفتي را به شدّت سركوب مي كردند،بهترين روش برای بقای اسلام اصيل سيره پيامبربود؛ائمه شيعه در اين برهه، هدف تلاش اصلي خويش را بيان معارف ديني واقعي اسلام قرار دادند، و كار اصلي و اساسي خود را، كه امروز نتيجه آن را به خوبي مشاهده مي كنيم تدوين فرهنگ مذهبي قرار دادند و اين بدان معنا نبود كه امامان شيعه هيچوقت عليه زورگويان حاكم موضع گيري نكردند، تقريباً همه شيعيان و حتي امويان به خوبي مي دانستند كه رهبران شيعه صاحبان اصلی خلافت هستند،به همين خاطر می بينيم که ائمه درزندان ويا تحت مراقبت شديد حاکمان بودند؛درحصربودن ائمه بهترين دليل برحقانيت آنان برخلافت بود؛ و آنگونه که در كلماتي از امام باقر ـ عليه السّلام ـ نقل شده، تحليل آنان اين است كه خلافت حق آنها و حق پدرانشان بوده است و قريش آن را به زور از دست آنها خارج كرده ؛ از اين رو شيعيان خود از همكاري با حكام جز در مواردي كه به طور استثنايي و بنا به دلايل خاصي تجويز مي شد، خود داری مي كردند. در مورد ادعاي امامت در خاندان اهل بيت، ادله و شواهد تاريخي زيادي به طور وضوح بر آن دلالت دارد و اين مسأله براي اغلب مردم روشن بوده و همه مي دانستند كه امامان شيعه خلافت را حق منحصر به فرد خود مي دانند. ائمه بر بطلان كار خلفاي حاكم و عدم مشروعيّت آنها تأكيد داشتند، و لزوم برقراري امامت راستين در جامعة اسلامي را براي مردم مطرح مي فرمودند. تاکيد مكرر امام صادق ـ عليه السّلام ـ به مسئله ی ولايت وجايگاه واهميت آن دراسلام، چنانکه در حديثي كه مي فرمايد: اسلام روي پنج اصل استوار است نماز، زكات، حج، روزه و ولايت؛ اين رويکرددرباره ی ولايت وقرار دادن آن در كنار نماز و روزه و حج و زكات مقاصد امام وموضع او را نشان می دهد؛ اين نكته داراي اهمّيت و شايان توجه است كه اصولاً مسأله ولايت به جاي اينكه در رديف اصول عقيدتي دين قرار گيرد از جمله اعمال عبادي و اصول عملي شمرده شده و تأكيد ائمه بر اين است كه ولايت در عمل نشان داده شود، و التزام به ولايت ائمه اين است كه تنها از ايشان اطاعت شود و زمام امور دين و دنيا به آنها وانهاده شود، و والي و حاكم و فرمانرواي بر مردم ايشان باشند؛ چنانكه امام صادق ـ عليه السّلام ـ به لفظ والي تصريح فرموده و مشخص ساخت، كه مراد از اين ولايت اين است كه امام در منصب دين و دنيا در رأس قرار گيرد و اهميّت مسأله امامت در نزد ائمه تنها در بُعد اعتقادي آن نيست، بلكه جنبة سياسي و اجتماعي آن نيز همانند جنبة اعتقاديش مهم و مورد توجه بوده است. امامان شيعه هيچگاه نمي خواستند از حقوق حقّه و الهي خويش در اداره و رهبري جامعه چشم پوشي كنند، امّا رسيدن به چنين حقوقي مستلزم ايجاد موقعيّت مناسب بود. مي توان نتيجه گيري كرد كه امامان شيعه معتقدند كه حكومت و رهبري ديني و دنيايي جامعه به عنوان نيرومندترين ابزار اصلاح امّت، بايد در اختيار صالحان(امامان معصوم) قرار گيرد آنان علاوه براينکه ازسوی خدا منصوب بودند؛ شايسته ترين انسانها به خلافت بودند،از اينروی تلاش داشتند به حقوقشان که همانا حق مردم نيز بودبرسند؛ امّا شرايط را ازاول (سقيفه وشوری)طوری منحرف کردند که هيچ وقت مناسب برای احقاق حقوقشات در امر ولايت و رهبري سياسي و اجتماعي امّت اسلامي نگرديد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه