درباره زمان شناسی و تکلیف شناسی توضیح دهید.

از منظر فقه و آموزه های اصیل اسلامی زمان شناسی و توجه به مقتضیات و نیازهای زمان تأثیر مستقیمی در تبیین احکام و تکالیف شرعی دارد . توضیح اینکه : تکلیف شرعی به دو شکل محقق می شود؛ صدور «فتوا» و صدور «حکم » که هر دو به وسیله متدولوژی و روش اجتهاد امکان پذیر است. اجتهاد تلاش و پژوهشى است علمى براى دستیابى به احکام و دستورالعملهاى دینى. مجتهد با مراجعه به منابع چهارگانه کتاب، سنت، اجماع، عقل در هر زمان و مکانى، هرگونه تحولات و شرایط خاصى را که در موقعیتهاى مختلف بوجود مى آید مورد ملاحظه قرارمى دهد، و حکم دینى را استنباط مى کند.یک مجتهد باید با در نظر گرفتن شرایط محیطى و زمانى خاص خود و با مراجعه به آیات الهى و سنن نبوى، بتواند در هر موقعیتى و تحت هر شرائطى، حکم الله را استخراج کرده و تکالیف شرعی را مشخص سازد و تنها به ذکر نمونه هاى تاریخى صدر اسلام و یا بیان احکامى که موضوعات آنها کاملا تغییر کرده و به هیچ وجه قابلیت اجراء ندارد، بسنده نکند. از این رو در هر زمان باید مجتهدینى باشند آگاه به زمان و آشناى با شرائط و ویژگیهاى محیط، تا بتوانند احکام الهى و تکالیف شرعی مطابق با نیازهای روز را شناسایی و به گونه اى که عملى باشد صادر کنند. بنا بر این زمان شناسی به عنوان یکی از نیازهای اصلی تبیین احکام شرعی ، ارتباطی مستحکم با تکلیف شناسی داشته و وظایف فردی و اجتماعی انسان را متناسب با نیازهای روز مشخص نموده و از جهالت و گمراهی بر حذر می دارد چنانکه امیرالمومنین امام علی‌بن‌ابیطالب(ع) در ذکر صفات گروهی از مبارزان راستین، یکی از ویژگیهای آنان را حمل آگاهی و بینایی خویش بر شمشیرهایشان می‌داند ــ «... حملوا بصائرهم علی اشیافهم...» ــ و می‌فرماید آنان این‌گونه دین خدا را نصرت بخشیدند. بنابراین نصرت دین خدا قطعا مشروط به اکتساب نگاه واقعی سیاسی و اجتماعی و حمل بصیرت و آگاهی بر عمل خواهد بود تا هرگونه راه بر تحجر سیاسی بسته شود. و همچنین امام صادق علیه السلام در حدیث کوتاهى مى فرماید« العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس» انسان آگاه از اوضاع و شرایط زمان هرگز غافل گیر حوادث غیر مترقب نمى شود. ( کافى، ج 1، ص 27، ح 29 ؛ تحف العقول، ص 356 ؛ بحار، ج 75، ص 269، ح 109)جهت مطالعه بیشتر ر. ک :1 . اسلام و مقتضیات زمان ، مرتضى مطهرى ، انتشارات صدرا .2 . سیدمحمدحسین طباطبایی، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، مقاله ولایت و زعامت.3. اسلام و نیازهاى زمان ، عبدالحسین خسروپناه ، فصلنامه کلام اسلامی ، شماره 17 . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه