بنده وقتی فکر گناه میره تو پوستم دیگه نمیتونم به چیزی فکر کنم و منوعذاب میده و مجبورم گناه کنم و قدرت شهوت خیلی زیاد هس و بخدا سوگند میخام بخاطر خودم و جبران زحمات خدا گناه نکنم اما نمیشه من همیشه مقاومت کردم ولی شکست خوردم اگه بگم بیش از ۱۰۰بار دروغ نگفتم و حال نمیدونم خدا منو میبخشه میترسم توبه کنم باز بشکنه لطفا کمک کنید؟

پرسشگر محترم در ابتدا عرض می کنیم نگرانی و بیزاری شما از این عمل، نشان از این دارد که روحیة تقوا و ایمان در شما زنده است و این روحیه را باید قدر بدانید. یکی از نشانه‌های ایمان مؤمن این است که وقتی کار خوبی انجام می‌دهد، خوشحال می‌شود و در صورت انجام دادن کار زشت و گناه ناراحت می‌شود. هستند کسانی که چشم‌‌چرانی، خود‌ارضایی و بسیاری از گناهان دیگر برایشان عادی شده و اصلاً هیچ احساس گناه هم نمی‌کنند. این را هم بدانید فردی که حفظ و تقویت ایمان برایش مهم است، قطعاً شیطان برایش برنامه دارد و او را راحت نمی‌گذارد و هر لحظه می‌خواهد فریبش دهد. حفظ ایمان کاری سخت و مشکل است و نیاز به برنامه‌ریزی و تلاش و کوشش دارد.باید خدا را شاکر باشید که متوجه اشتباهتان شده اید و از انجام این کار پشیمان هستید. همین پشیمانی و پی بردن به اشتباه است که شما را به سمت درمان این مشکل می کشاند. ؛ این نشان از طینت پاک شما دارد که با وجود این گرفتاری توانسته‌اید این احساس را در خودتان حفظ کنید. قدر این روحیه را بدانید و در جهت حفظ و تقویت آن تلاش کنید که حتماً موفق خواهید شد.متاسفانه خود ارضایی علاوه بر ایجاد عوارض و اختلالات روانی، سبب دوری از خداوند می گردد. البته این مشکل نیز به سادگی قابل حل می باشد؛ چرا که فردی که از گناه توبه می کند و به سوی خدا باز می گردد مانند فردی است که اصلا گناهی انجام نداده است و شاید بتوان گفت بزرگترین امید و مژده ای که خداوند به بنده اش داده است همین راه برگشت می باشد.اما به نظر می رسد که برای شما ترک کلی عادتا ممکن نیست بنابراین نیروی خود را صرف ترک کلی نکنید و روی زمان دار کردن دفعات خودارضایی کار کنید یعنی سعی کنید تا تکرار آن را به هفته ای و ده روز یکبار برسانید تا هم کمتر گناه کنید هم از آسیب های فراوان آن بکاهید. توضیح بیشتر:اکنون پس از این مقدمه کوتاه به راهکارهای عملی درمان خود ارضایی می پردازیم. لطفا آنها را به د قت مطالعه نمایید و همچنین با دقت به کار ببندید تا انشاءالله هرچه زودتر به خواسته خود دست بیابید.1. نخستین گام برای درمان این عادت ناپسند، این است که فرد باور داشته باشد که این مشکل درمان پذیر است. نورمن وینسنت پیل روان‌شناس آمریکایی چنین می‌گوید: « هرگز کلمه نمی‌شود را به کار نبرید؛ زیرا کاربرد آن یعنی قبول آن»(1). بسیاری از کسانی که مدت های طولانی گرفتار خود ارضایی بوده اند، با توکل بر خدا و تلاش و جدیت خودشان توانسته اند این عادت زشت را کنار بگذارند. حتی کسانی را می شناسیم که بیش از ده سال به این عادت مبتلا بوده اند ولی موفق به ترک شده اند. پس فرد مبتلا به هیچ عنوان نباید ناامید و مأیوس شود و دست از تلاش خودش بردارد. 2. نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد تدریجی بودن درمان‌است. فردی که چند ماه و یا چند سال گرفتار این مشکل بوده، نباید از خودش انتظار داشته باشد که در عرض چند روز یا چند هفته بتواند این کار را ترک کند؛ همین که به تدریج بتواند از تعداد دفعات آن بکاهد، پیشرفت خوبی کرده است. کسی که به خود‌ارضایی عادت کرده باشد، برای درمانش نیاز به زمان دارد؛ درست مثل کسی که معتاد به مواد مخدر شده باشد. چنین شخصی نباید در درمان عجله کند و اگر بعد از مدتی دید هنوز مشکلش حل نشده، نباید ناامید گردد. درمان مشکلی که به صورت عادت درآمده است، در زمان کوتاه، معمولاً خیلی مشکل است. گاهی اوقات درمان خود‌ارضایی، حداقل به همان میزانی که فرد مبتلا به این کار بوده، نیازمند زمان است. البته گاهی اوقات هم فرد با ارادة قوی خودش، پس از سال‌ها ابتلا به خود‌ارضایی، در عرض مدت کوتاهی این کار را ترک می‌کند. پس فردی که گرفتار خود ارضایی است، نباید عجله کند و از میدان مبارزه بیرون برود. به هر میزان که بتواند تعداد دفعات این عمل را کم کند، خودش موفقیت به شمار می‌رود.3. برخی از روان‌شناسان، خود ارضایی را «مرض تنهایی» نام نهاده‌اند.(1) این مطلب به خوبی نشان می‌دهد که تنهایی یکی از زمینه‌‌های ابتلای فرد به خود ارضایی است. پس نباید به هیچ عنوان تنها بماند. به هر طریق ممکن از تنهایی چه در خانه و چه در بقیه مکان ها فرار کند. چون معمولاً افراد در حضور دیگران دست به خودارضایی نمی‌زنند، پس بر فرد مبتلا لازم است که زمینه تنها بودن خودش را از بین ببرد و بدین وسیله گامی بلند در جهت درمان مشکل بردارد.4. نکته دیگری که برای درمان این مشکل باید مورد توجه قرار گیرد، کنترل حواس پنج گانه است. دیدن، شنیدن، لمس کردن، ... و هرگونه ارتباط با مسائل جنسی، انسان را دائما در حال تحریک نگه می دارد. تصاویر و خیالاتی که به ذهن فرد می‌آید به سبب دیدن فیلم‌ها، عکس‌ها و شنیدن و خواندن مطالب جنسی است که قبلا دیده است. اگر در گذشته خیلی به این مطالب پایبند نبوده‌، از همین الآن تصمیم جدی بگیرد که چشم، گوش، زبان و اعضای بدن را کنترل کند. او باید سعی نماید با نامحرم رفتار متکبرانه داشته باشد و از سخنان عاشقانه خوددارى کرده و از نرمى در کلام با آنها اجتناب ورزد و هیچ گاه با نامحرم و جنس مخالف در مکان خلوت و دور از نگاه دیگران باقى نماند، حتى براى آموزش و.... بنابراین برای خودش قانونی وضع کند که اگر این موارد را رعایت نکرد و مثلا به نامحرم نگاه شهوانی و غیرعادی کرد و یا فیلم و تصویری را دید و یا یک مطلب جنسی را خواند یا شنید و یا گفت، فلان تنبیه را در مورد خودش انجام دهد. اگر چند وقت این برنامه را اجرا کند، می‌بیند که موفق خواهد شد. (در زمینه کنترل نگاه به مقالة جناب آقای علم خواه با عنوان «چشم چرانی، آثار و راهکارهای درمان» در سایت پرسمان(2) رجوع شود)5. . همان طور که حواس ظاهری نقش مهمی‌در تحریک میل جنسی دارند، فکر و خیال پردازی نیز سهم بسزایی در این زمینه به خود اختصاص می‌دهد. بعضی از افراد در کنترل حواس ظاهری خود موفقند؛ ولی کنترل فکر و خیال را خیلی جدی نمی‌گیرند و از همین‌جا ضربه می‌خورند. دائماً در خیال خود صحنه‌های غیر اخلاقی را تجسم می‌کنند و همین امر ممکن است آن‌ها را به سمت گناه سوق دهد. امام علی (ع) در این زمینه می‌فرماید:« هرکس زیاد به فکر گناهان باشد، عاقبت به سمت گناه کشیده می‌شود.»(3) قبل از بیان راهکارهاى عملى جهت کنترل افکار مزاحم توجهتان را به چند نکته جلب مى کنیم:اولاً، کنترل چنین افکار مزاحم نیازمند تلاش مستمر و مداوم شماست و نباید پنداشت که با بیان یکى دو نکته همه چیز درست مى شود. ثانیا خطور این گونه افکار مزاحم در ذهنتان که بدون اختیار به شما هجوم مى آورند، گناه محسوب نمى شود. بنابراین نگران آن نباشید. اما جهت مقابله با چنین افکار مزاحم مى توانید از دستورالعملهاى زیر بهره گیرید و امیدواریم به تدریج از شر آن رهایى یابید:الف) از آنجا که معمولاً این افکار به هنگام بیکارى به سراغ فرد مى آید، سعى کنید با یک برنامه ریزى دقیق و حساب شده تمام اوقات شبانه روزى خود را پر کنید و هیچ گاه بیکار نباشید. به مطالعه، نظافت اتاق، کمک به دوستان، ورزش و... مشغول باشید. و هر گاه بیکار شدید خود را به کارى مشغول سازید.ب) مطمئن باشید و بدانید که وقتى به چیزى فکر مى کنید به این معنا نیست که آن کار را انجام خواهید داد مثلاً اگر در ذهن و قلبتان به فردى فحش مى دهید، به این معنا نیست که آن جمله و کلام زشت و فحش را به زبان جارى خواهید کرد. یعنى فکر کردن در باره موضوعى الزاما به فعل و انجام آن منتهى نمى شود. این مطلب را خودتان مى توانید در طول روز چندین بار مشاهده و لمس کنید و به آن باور کنید.ج) در صورتى که به چنین افکارى اهمیت ندهید مطمئن باشید اگر تحمل کنید پس از چندى نهایتا آن را رها خواهید کرد.د) هرگاه افکار مزاحم به سراغ شما آمد خود را مشغول کار دیگرى کنید و با ایجاد حواس پرتى از آن افکار مزاحم دورى کنید.ه) هرگاه این افکار به سراغتان آمد و متوجه شدید، وسط افکار به خود بگویید: «بس است دیگر» و بدین وسیله رشته افکار مزاحم را قطع کرده و به سراغ مطلبى دیگر خواهید رفت.و) منابع ایجاد کننده این افکار در ذهنتان را کنترل نمایید، به عنوان نمونه اگر با دیدن تصاویری خاص این افکار به ذهنتان خطور می کند، پس از این باید دیدن این تصاویر را برای خود کاملا ممنوع نمایید.در پایان ذکر این نکته لازم است که غالبا افکار مشوش و آلوده از بازى هاى شیطان و وسوسه هاى نفس است که هدف از آن سرگرم کردن انسان و باز داشتن او از توجه به عبادت خدا و انجام اعمال نیک است و انسان باید در برابر این نوع افکار و هجوم آن بى اعتنا باشد و با پرکردن فضاى قلب و سینه از یاد خداوند و ذکر او و تفکر در شگفتى هاى خلقت او جایى خالى براى شیطنت شیطان در قلب خود باقى نگذارد. کنترل افکار (خواطر) راه های متعددی دارد ولی نباید پنداشت که با اولین گام همه چیز درست می شود. بلکه کسی که می خواهد زمام افکار خویش را به کف گیرد باید با تمام توان به خودسازی بپردازد و با جدیت این راه را دنبال نموده تا تدریجا به هدف نزدیک گردد.خوب است، کسی که گرفتار خود‌ارضایی است همیشه موضوعاتی برای فکر کردن در ذهنش داشته باشد ، موضوعاتی علمی، اجتماعی، سیاسی، اعتقادی و مذهبی و ... و هر زمان که افکار و تخیلات جنسی به ذهنش هجوم آوردند، با پرداختن به آن موضوعات خودش را از شر افکار و وسوسه‌های شیطانی نجات بخشد.6. معمولاً کسانی که گرفتار خود ارضایی می شوند، اراده شان ضعیف می شود و همین مسأله آنها را در درمان با مشکل مواجه می سازد. البته قطعاً اراده آنها به طور کلی از بین نرفته است؛ نشانه‌اش هم این است که این کار را در جلوی دیگران انجام نمی‌دهند و یا این که گاهی اوقات برای مدتی کوتاه یا طولانی این عمل را ترک کرده‌اند. پس اراده‌شان به طور کلی از بین نرفته است، منتهی ممکن است کمی ضعیف شده باشد. در اینجا به برخی از راهکارهای تقویت اراده اشاره می کنیم:ا) یکی از کارهای اساسی برای تقویت اراده، تلقین جملاتی است که به فرد نیرو و انرژی روانی می دهد. یعنی هر روز جملاتی که انرژی مثبت دارند در ذهنش مرور کند و حتی به زبان بیاورد. جملاتی مانند: « من اراده لازم برای انجام کارهایم را دارم» ، « هیچ چیز نمی تواند اراده ام را متزلزل کند» ، « اراده ام هر روز محکم تر می شود» ، « من باید موفق شوم؛ زیرا موفقیت از آن نیرومندان است» (4) و ... . همچنین در کارهای سخت و دشوار هم تلقین را فراموش نکند. ویکتور پوشه ـ روان شناس فرانسوی ـ در مورد خود ارضایی می گوید: افراد مبتلا به این عادت شوم، ‌هر روز به دفعات مختلف با تمرکز فکر به خود بگویند: « من به خوبی قادرم این عادت بد را از خود دور کنم، من قادرم».(5) این عبارت ساده، اثر عجیبی در تقویت اراده و روحیه دارد.ب) برای تقویت اراده، باید از پراکنده کاری و آشفتگی در کارها پرهیز کند. کارهای متنوع و مختلف علاوه بر این که انرِِژی فرد را پراکنده می سازند، موجب به هم ریختگی فکری هم می شوند. پس تلاش کند به کارها و فعالیت هایش تمرکز و انسجام بخشد.پ) سعی کند کارهایی را که بر عهده می گیرد، ناتمام رها نکند و آن ها را تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهد. کارهای نیمه تمام باعث می شوند، فرد خودش را انسانی بی اراده و یا دارای ضعف اراده تصور کند و دیگر قدرت برعهده گرفتن فعالیت ها و مسؤولیت های مختلف را نداشته باشد. قبل از انجام هر کاری کمی درباره آن کار و توانایی ها و استعدادهای خودش بیاندیشد و اگر توانایی اتمام آن کار را ندارد، از اول آن را بر عهده نگیرد.ت) هرگز در کارها نا امید نشود و تا جایی که می تواند تلاش کند.ث) هر روز صبح حداقل بیست دقیقه، به طور مرتب و در ساعتی معین ورزش کند.ج) ترک گناه و مخالفت با وسوسه های شیطان، نقش بسیار مؤثری در تقویت اراده دارد. ویلیام جیمز روان شناس معروف آمریکایی چنین می گوید: « یک نه گفتن به یک عادت بد، موجب می شود شخص برای مدتی تجدید قوا کند و بدین وسیله ضعف اراده خود را به تدریج برطرف سازد.»(6)چ) مقید باشد هر روز تعدادی معین از آیات قرآن را تلاوت کرده و ترجمه آنها را هم بخواند.ح) پس از تدبیر و مشورت از عواقب تصمیم های خود هراسناک نباشد و به خدا توکل کند و در تمام امور از او کمک بخواهد.خ) باور کند همانند دیگر انسان ها از توانمندی های بسیار برخوردار است و از دیگران کمتر نیست. فراموش نکند نقاط قوت انسان از نقاط ضعفش بیشتر است و نباید خود را دست کم بگیرد. تصمیم خوب در پرتو تکیه بر قوت ها، جبران ضعف ها و احساس توانمندی ها شکل می گیرد.د) هر کاری را آسان تلقی کند؛ زیرا در برابر اراده پولادین انسان، همه سختی ها آسان می گردد. به استقبال کارهای به ظاهر دشوار برود و به خود تلقین کند می تواند در این امور درست تصمیم بگیرد و افتخار موفقیت در انجام آن ها را به دست آورد.ذ) مدتی برنامه ریزی و تصمیمات خود را با فردی ذی صلاح در میان بگذارد و از وی بخواهد مراقب باشد تا در او دودلی پیش نیاید و همچنین اجرای تصمیماتش را به تأخیر نیاندازد.ر) از خواب زیاد، پرخوری و دیگر اسباب تنبلی و سستی اراده بپرهیزد.ز) با کسانی که روحیه و اراده ای قوی دارند دوست شود تا اراده او نیز قوی گردد.ژ) تصمیمات به جا و پر ارزش گذشته خودش را به یاد آورد و توجّه کند که چون گذشته برای انجام دادن کارهای مهم آمادگی دارد.س) با تصمیم های آسان در کارهای ساده، به تدریج خود باوری و توانمندی را در خویش پدید آورد و راه را برای تصمیم گیری در امور پیچیده و مشکل هموار سازد.ش) از شکست خوردن نهراسد و بداند که شکست ها پلی هستند به سوی موفقیت و کامیابی.ص) سرگذشت افراد سخت کوش و با اراده را مطالعه کند و از آنها درس بگیرد.7. شستن بدن به خصوص اعضای تناسلی با آب سرد، برای خنثی نمودن تحریکات جنسی مؤثر است. هر وقت افکار جنسی به ذهن فرد آمد و تحریک شد، اگر می‌تواند با آب سرد دوش بگیرد و یا اعضای تناسلی‌اش را با آب سرد بشوید تا شهوتش تعدیل گردد. البته این کار در صورتی توصیه می‌شود که موجب بیماری و عوارض منفی در فرد نشود. (7) همچنین اگر قرار گرفتن در محیطی مانند دستشویی یا حمام برای شستشوی با آب سرد، سبب انجام خودارضایی شود، بهتر است این کار ترک شود. 8. یکی دیگر از روش‌های درمانی، این است که فرد مبتلا، در فاصلة زمانی که برای خودش در نظر می‌گیرد، اگر موفق به ترک این عمل شد خودش را تشویق کند و به خودش جایزه بدهد. ولی چنانچه در فاصله مشخص شده باز هم مرتکب خود‌ارضایی شد، جریمه و تنبیهی برای خودش در نظر بگیرد. تشویق باید چیزی باشد که به فرد انگیزه بدهد و او را در تصمیمش استوار گرداند. همچنین تنبیه و جریمه باید قدرت بازدارندگی بالایی داشته باشد؛ به طوری که فرد هر وقت اراده کرد خود‌ارضایی کند، تلخی تنبیه و جریمه به ذهنش بیاید و همین امر مانعی در برابر خود‌ارضایی باشد. البته تنبیه و جریمه نباید به گونه‌ای باشد که فرد مبتلا از انجام آن ناتوان شود وکم کم از کارآیی بیفتد. نوع تشویق و جریمه هم برای افراد مختلف فرق می‌کند. هر فردی باید خودش جایزه و جریمة خودش را تعیین کند. (8) به سخنان این جوان دقت کنید: « عهد و پیمانی که با خودم بستم و الآن حدوداً هشت سال از عمرش می‌گذرد و تا کنون نیز بدان پایبند بوده‌ام چنین است: هرگاه در مبارزه با عمل خودارضایی شکست خوردم بر من واجب است که هفت روز روزه بگیرم. سه روز آن باید بلافاصله پس از شکست و پشت سر هم باشد و چهار روز دیگر در طی یک ماه پس از روز شکست به جا آورده شود. این جریمه‌ای که برای خودم گذاشته‌ام بسیار کمکم کرده است.» 9. یکی از زمانهایی که بیشترین آسیب را از لحاظ تحریک جنسی برای افراد دارد، زمان خواب است. فرد باید زمانی به رختخواب برود که از فرط خستگی، در عرض چند ثانیه به خواب برود و زمانی برای دست وزی و یا تخیل پیدا نکند. فرد مبتلا باید از نوشیدن افراط گونه آب و مایعات و پر خوری به خصوص شب ها و قبل از خواب پرهیز کند. همچنین قبل از خواب حتما مثانه خود را تخلیه نماید، هرگز به رو نخوابد و هنگام خواب نیز سر و دست هایش از زیر پتو ولحاف بیرون باشد.10. یکی از راهکارهای اساسی برای درمان این مشکل، ازدواج است. ازدواج به طور ریشه ای و اساسی این مشکل را برطرف می کند. شاید الآن آمادگی و شرایط ازدواج را نداشته باشد؛ اما باید در فکر ازدواج باشد، این کار سبب می شود که هرگاه از لحاظ جنسی تحریک شد، به خود وعده ازدواج را بدهد و همچنین در فکر فراهم کرن مقدمات ازدواج نیز باشد؛ البته از هر گونه خیالپردازی در رابطه با ازدواج باید خودداری نماید که این ممکن است خود محرک باشد. ضمنا در اولین زمان ممکن که شرایط اجازه می‌دهد، حتماً به این کار اقدام کند.11. برنامه ریزی در هر کاری می تواند سبب موفقیت و پیشرفت باشد و ترک خودارضایی از این قاعده مستثنا نیست، پس فرد مبتلا هیچ گاه بیکار نباشد و براى اوقات فراغت خود برنامه داشته باشد و آن را با مطالعه، ورزش, عبادت و... پر کند. در نوشتن برنامه دقت کند که حتما زمان مناسبی را به ورزش اختصاص دهد، زیرا به منظور تخلیه انرژى زاید بدن، ورزش منظم روزانه نقش بسزایی دارد.12. میزان و نحوه تغذیه در تحریک نیروی جنسی نقشی مستقیم دارد. بنابراین شخصی که می خواهد این غریزه را کنترل نماید بهتر است هفته اى یکى دو روز روزه مستحبى بگیرد و اگر توان آن را ندارد و یا شرایط روزه‌گرفتن مهیا نیست، حداقل میزان صرف غذا را کاهش و فاصله هر وعده غذا را افزایش و تعداد دفعات غذا را کاهش دهد و به حداقل خوراک اکتفا کند. همچنین از خوردن مواد غذایى که محرک است مانند: خرما، پیاز، فلفل، تخم مرغ، گوشت قرمز، غذاهاى پرچرب، حتى المقدور اجتناب و به میزان ضرورت اکتفا کند.13. به آسیب ها و عوارضی که ممکن است بر اثر خود ارضایی گریبان گیرش شود فکر کند.(12)14. هیچ گاه بدن عریان خود را در آینه نگاه نکند و از دست ورزى با اندام جنسى خود اجتناب کند و در هیچ شرایطى با خود دست ورزى نکند.15. بلند نگه داشتن موهای بدن، یکی دیگر از مواردی که شهوت را کم می‌کند، بلند نگه داشتن موهای بدن است. در برخی از احادیث هم به این مطلب اشاره شده است. یکی از توصیه‌هایی که پیامبر عزیزمان به فردی که به خاطر بی‌پولی، توانایی ازدواج نداشت فرمودند، این بود که موهای بدنت را بلند کن.(9) البته دقت کنید که در این صورت بهداشت را باید بهتر و بیشتر رعایت کنید تا مبتلا به بیماری پوستی نشوید.16. به آسیب ها و عوارضی که ممکن است بر اثر خود ارضایی گریبان گیرش شود فکر کند.17. استفاده نکردن از لباس های زیر پلاستیکی.18. شستن هر روزه پاها از مچ به پایین، با آب سرد. 19. قرآن زیاد بخواند و درباره معانى آیات آن فکر کند.20. زیاد صلوات بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله بفرستد.مدتی با دقت به این دستورات عمل کنید تا شاهد نتایج شیرینش باشید. ما هم برایتان آرزوی موفقیت می‌کنیم و به شما اطمینان می دهیم تا هر وقت که لازم باشد همراه و مشاور شما خواهیم بود. منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1) دیانت مقدم، سید مصطفی؛ آرامش طوفانی؛ قم: مؤسسه امام خمینی(ره)، ص70.(1) دبس، موریس؛ بلوغ (چه می‌دانم؟) ، ص62.(2) www.porseman.org(3) غررالحکم؛ ص186، ح3543.(4) شاکرین، حمید رضا؛ پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده (دفتر هفتم)، ص246.(5) بشیری، ابوالقاسم؛ اختلالات رفتاری، ص220.(6) حسینی، داود و ... ؛ شکفتن سهم توست، ص288.(7) دیانت مقدم، سید مصطفی؛ آرامش طوفانی؛ قم: مؤسسه امام خمینی(ره)، ص81.(8) همان، ص82.(9) همان، ص83.(10) سورة نور/32.(11) وسائل الشیعه، ج20، ص43. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه