در مورد مذهب مالکي توضيح مختصري ارائه دهيد؟ (زمان شکل گيري، اعتقادات، علما و...).

به شيوه و مسلک خاص مالک بن انس در استنباط احکام فقهي که يکي از ويژگي هاي آن حجت دانستن عمل اهل مدينه است، مذهب مالکي و به پيروانش مالکي مي گويند.مالک بن انس بن ابي عامر بن عمرو در سال 95 يا 97 هـ.ق در مدينه متولد شد.[1] در کرامات وي گفته شده که سه سال در رحم مادرش مانده بود.[2] وي در دوره تحصيل در حديث، شاگرد نافع غلام عبد الله بن عمر و يحيي بن سعيد بود و بيش از همه تحت تأثير ربيعة الرأي قرار گرفته بود.[3]بعد از سرنگوني بني اميه و روي کار آمدن بني عباس، مالک بن انس مورد حمايت خلفاي بني عباس قرار گرفت هر چند گفته شده از سوي حاکم مدينه مجازات شده و تازيانه خورد، ولي منصور دوانيقي بعد از اين واقعه از او عذر خواهي کرد و حتي وليعهد و پسرش مهدي را به درس مالک حاضر نمود و بعدها هارون الرشيد در سال 179 هـ.ق يعني همان سالي که مالک مرد[4] به زيارت او شتافت.از ديدگاه تاريخ علم کلام، مالک بن انس از بنيان گذاران فرقه کلامي اهل حديث است وي هر چند با علم کلام مخالف بود ولي به دليل ورود در بحث هاي کلامي زمينه ساز ظهور فرقه اهل حديث شد او با تمسک به شيوه ظاهر گرايي از تأويل آيات و رواياتي که به ظاهر دلالت بر تجسيم و تشبيه و رويت خداوند، مي کردند خودداري مي کرد، وي نظام خلافت که بعد از سقيفه برپا شده بود و به ترتيب به بني اميه و بني عباس منتهي شده بود را قبول داشت و به شدت از جبرگرايي حمايت مي کرد و به اين شيوه تا زمان مرگش در سال 179 هـ.ق که در مدينه اتفاق افتاد ادامه داد.از ديدگاه فقهي، مالک را بايد موسس دومين مذهب فقهي از مذاهب چهار گانه اهل سنت دانست که بعد از ابو حنيفه مذهب خود را بنيان نهاد، ولي بر عکس ابو حنيفه به احاديث و سنن و استناد بر آن ها رغبت زيادي نشان مي داد.[5] و در واقع در برابر جريان رأي و قياس در مکتب عراق که ابوحنيفه بنيان نهاده بود جريان ظاهر گرايي را بنيان نهاد.مهم ترين کتاب مالک «الموطّا» نام دارد که به دستور منصور دوانيقي نوشته است. وي در اواخر عمر به شدت از فتوا دادن پشيمان شده و نادم بود. نقل شده که در بيماري آخر به شدت گريه مي کرد از او علت را پرسيدند، گفت: به خدا سوگند دوست دارم که به هر مسأله اي که در آن ها به رأي و نظر خود فتوا داده ام تازيانه اي بر من زده مي شد و من آن فتوا را نمي دادم و اي کاش مرا افتاء به رأي نمي بود.[6]منابع فقهي از ديدگاه مالک عبارتند از:1. کتاب الله2. سنت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ3. فتواهاي صحابه نبي اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ4. اجماع5. قياس6. استحسان، يعني اين که مجتهد يک دليل قطعي در مسأله اي را ترک کند به خاطر چيزي که به نظر او بهتر است به عنوان مثال قرآن مي فرمايد: «وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَيْنِ کامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ»[7] مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مي دهند براي کسي است که بخواهد دوران شير خوارگي را تکميل کنند... مالک با ناديده گرفتن اين آيه مي گويد مادري که منزلت رفيعي دارد و از زناني است که شير دادن در شأن آنها نيست از موضوع اين آيه خارج است.[8]7. مصالح مرسله، يعني اين که در يک واقعه که درباره آن نص يا اجماعي وجود ندارد به خاطر مصلحتي که دليلي بر اعتبار يا عدم اعتبار آن وجود ندارد حکمي جديد تشريع شود تا جلوي ضرري گرفته شود يا نفعي برسد مثلاً عثمان بن عفان غير از اذان نماز جمعه اذان دومي براي نماز جمعه تشريع کرد.[9]8. عمل اهل مدينه: مالک مي گفت مردم مدينه داناترين مردم به تنزيل هستند پس عمل آن ها حجت است.[10]مالکيان در باورهاي اعتقادي بيشتر پيرو ابو الحسن اشعري هستند و اين مکتب امروزه در قسمت هاي شمالي آفريقا، الجزاير، تونس در قسمت هاي کوهستاني مصر، در سودان، کويت، قطر پيروان زيادي دارد و در فلسطين و منطقه احساء عربستان به حيات خود ادامه مي دهند.از بزرگان مذهب مالکي مي توان به افراد زير اشاره کرد.1. ابو القاسم معروف به ابن جزي 741هـ.ق مولف کتاب «القوانين الفقهيه في تلخيص مذهب المالکيه.2. احمد بن ادريس معروف به قرافي مولف، «الاحکام في تمييز الفتاوي عن الاحکام»3. محمد بن احمد، معروف به ابن رشد قرطبي م 595 هـ.ق، مولف بداية المجتهد و نهاية المقتصد.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ البدايه و النهايه، ابن کثير، ج 10، ص 174.2ـ تاريخ گزيده، ص 625.3ـ وفيات الاعيان، ج 3، ص 284. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه