با وجود علم غیب امامان(علیه السلام) چرا گاهی انگور یا خرما یا دیگر اشیای مسموم را تناول کرده و به شهادت می رسیدند؟ مثلا امام رضا(علیه السلام) که می دانست انگوری که جلویش گذاشته اند مسموم است، چرا تناول فرمودند؟

در پاسخ ، دقت به نکات ذیل شایسته است:1. دانش و آگاهی پیامبران و ائمه اطهار(علیه السلام) بر دو نحو است:الف. علومی که از راه عادی برای آنان فراهم می آید که در این گونه از دانش ها با دیگر مردم هم تفاوت زیادی ندارند. ب. علومی که برای آنان از راه های ماوراء طبیعی (وحی و الهام) حاصل می گردد که به آن علم لدنی یا علم غیب می گویند.2. پیامبر(صلى الله علیه وآله) و ائمه اطهار (علیه السلام) در مسائل عادى، فردى و امور اجتماعى، موظف به استفاده از علم عادى بوده اند. از این رو همواره در این گونه مسائل، از شیوه هاى معمولى تحقیق و کسب آگاهى نموده و بر اساس آن عمل مى کردند. سرّ این مسئله نیز آن است که آنان، الگوى بشریت اند و اگر در مسیرزندگى و حرکت هاى اجتماعى، راهى غیر از این بپویند، دیگر جنبه اسوه بودن خود را از دست خواهند داد و دوستداران و پیروان به بهانه آنکه آنان با علم لدنى عمل مى کرده اند از حرکت هاى سازنده، انقلابى و اصلاحى باز خواهند ایستاد. 3. عمل دائمى بر اساس علم غیرعادى و نظام اسباب و مسببات طبیعى، موجب اختلال در امور است زیرا اراده غالب خدا به جریان امور، بر اساس علم عادى بشرى تعلق گرفته است به همین جهت معصومان (علیه السلام) براى شفاى بیمارى خود و اطرافیانشان از علم غیب استفاده نمى کردند .(1)4. تکالیف دینی معصومان (علیه السلام) همواره بر طبق علومی بوده که از مسیرهاى عادی برای آنها پیدا مى شده است. مثلا پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امامان(علیه السلام) منافقین را خوب می شناختند و می دانستند که آنها ایمان واقعی ندارند ولی هرگز با آنها معامله با کفار را انجام نمی دادند بلکه از نظر معاشرت و ازدواج و دیگر احکام با آنها مانند سایر مسلمانان رفتار می کردند. و همچنین هنگامی که در مسند قضاوت و حل و فصل مشکلات مردم می نشستند، مطابق قوانین قضائی اسلام حکم می کردند و از علوم غیر عادی خود استفاده نمی نمودند و یا در خوردن میوه و یا غذایى، آنچه پیش روى خود بود که مانعى از خوردن آن نمى دیدند، آن را تناول مى کردند.5. علم غیب، گاهى به امر واقع، حتمى و تغییرناپذیر تعلق مى گیرد. بنابراین بعضى از چیزهایى که پیامبر و امامان از طریق غیبى مى دانند، همان چیزى است که حتماً واقع خواهد شد. این گونه آگاهى، چیزى نیست که با آن بتوان تغییرى ایجاد کرد و سرنوشت چیزى را تغییر داد. 6. بین علم لدنى و علم معمولى، تفاوت اساسى وجود دارد و آن اینکه علم لدنى معیار و میزان تکلیف نیست. علم ائمه طاهرین علیهم السلام در بعضى مسائل - از جمله شهادت خود از این قبیل بوده است؛ برعکس علم عادى که زمینه اش براى امامان علیهم السلام - همانند دیگر مردم وجود دارد و معیار تکلیف پذیرى است. ائمه اطهارعلیهم السلام بر اساس همین علم، گاهى به کارى دست مى زدند و گاهى از کارهایى پرهیز مى کردند.7. پیشوایان ما وظیفه نداشتند در تمامی موارد طبق علومی که از راه های غیر عادی برای آنها حاصل می شد عمل کنند. بنابراین موضوع اطلاع ائمه(علیه السلام) از کشته شدن خود و خصوصیات آن از دانش هایی است که از راه های غیر عادی برای آنها حاصل می شد، ممکن است بگوییم که آنان وظیفه نداشتند به مقتضای آن علم از آن پیش آمدها جلوگیری نمایند بلکه وظیفه آنان این بود نخست نظام تکوینى این عالم را مراعات کنند و در سپس چون سایر مردم با این پیش آمدها رو به رو شوند و به بیان دیگر بدیهی است که سرانجام هر انسان مرگ خواهد بود و هیچ آفریده در این جهان عمر ابدی نخواهد داشت. 8. برخى بر این عقیده اند: علم غیب براى پیامبر و امامان شأنى است؛ یعنى، چنان نیست که این علم همواره، هر چیزى را در اختیار آنان قرار دهد. بر این اساس، ممکن است نسبت به نحوه شهادت خود با همه جزئیات آن علم نداشته باشد چون اراده نکرده که بداند. 9. البته خوردن میوه زهرآلود توسط امام رضا(علیه السلام) از روى اجبار بوده است و امام از شیوه شهادت خود خبر داشت، حضرت به اباصلت فرمود: «اگر بعد از ملاقات با مأمون، هنگام برگشتن عبا روی سرم دیدد، بدانید که مأمون کار خودش را کرده است». امام ضمن آگاهى، گزینه دیگرى فراروى خود نداشته است 10. همه امورى که امام معصوم انجام مى دهد، به خواست خداوند متعال بستگى دارد «بل عباد مکرمون. لایسبقونه بالقول و هم بامره یعلمون».(2)پی نوشت ها :1) صافى گلپایگانى، معارف دین، ج 1، ص 121.2) انبیاء، آیه 26 و 17. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه