معنای تقرب به خدا چیست و چگونه می توان به دست آورد؟

اگر انسان با ایمان قلبی به خدا و پیروی از دستورات او در جهت اطاعت و بندگی خدا گام بردارد و از گناهان و وسوسه های شیطانی دوری گزیند، در حقیقت در مسیر تقرب به خدا گام برداشته است و از رحمت الهی بهره مند خواهد شد. چنان که درباره انفاق خالصانه برخی از مؤمنان در قرآن مجید می خوانیم : « وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَن یُؤْمِنُ بِاللَّـهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَیَتَّخِذُ مَا یُنفِقُ قُرُبَاتٍ عِندَ اللَّـهِ وَصَلَوَاتِ الرَّسُولِ أَلَا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَّهُمْ سَیُدْخِلُهُمُ اللَّـهُ فِی رَحْمَتِهِ إِنَّ اللَّـهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ » 1 گروهی از اعراب به خدا و روز رستاخیز ایمان دارند و آنچه را انفاق می کنند، مایه تقرب به خدا و دعای پیامبر می دانند. آگاه باشید اینها مایه تقرب آنهاست و خداوند به زودی آنان را در رحمت خود وارد خواهد ساخت ؛ به یقین ، خداوند آمرزنده و مهربان است.بهترین راه برای تقرب به پروردگار ، نخست شناخت صفات جمالیه و جلالیه خداوند و سپس سعی در تحقق آن صفات در خودمان می باشد. چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده اند: « تَخَلَّقُوا بِاَخلاقِ اللّه»2 به اخلاق و صفات خداوند ، آراسته شوید.یعنی با تحصیل علم ، قدرت ، حکمت و ... در جهت رشد خودمان کوشش کنیم و با تعلیم ، لطف ، رحمت ، انفاق و ... علاوه بر رشد خودمان به سالم سازی محیط و رشد دیگران کمک کنیم و با قهر ، غضب و ... بر علیه فاسقان و ظالمان به رفع زمینه های فساد اقدام کنیم و به هر اندازه که انسان از جهت کمی و کیفی صفات بیشتری را از خداوند دارا باشد به پروردگار نزدیک تر است و برای مقام خلافت الهی شایسته تر می باشد تا می رسد به پیامبر صلی الله علیه و آله و جانشینان به حق او که اشرف مخلوقات هستند و به درگاه الهی از همه پیش تر و مقرب تر می باشند و مصداق کامل آن این آیه شریفه می باشد : « السابقون السابقون * اولئک المقربون»3 و سبقت گیرندگان پیشگام ، آنها مقربانند.سه نکته مهم :1- برای تقرب هر چه بیشتر به خداوند و رسیدن به کمال والاتر ، دارا بودن تمام صفات الهی با همدیگر لازم است ؛ یعنی هم انسان باید دارای صفات علم ، حکمت، لطف ، رحمت و ... باشد و هم دارای صفات قهر ، غضب ، شدت و ... باشد، چنان که خداوند این چنین است.2- در تجلی و ظهور برخی از صفات ، هیچگونه محدودیتی وجود ندارد. مانند علم ، حکمت ، رحمت و ... چنانکه درباره خداوند می خوانیم : « وَسِعَ رَبِّی کُلَّ شَیْءٍ عِلْمًا»4 وسعت آگاهی پروردگارم ، همه چیز را در بر می گیرد. و پیامبر صلی الله علیه و آله نیز به تعلیم الهی ، فزونی هرچه بیشتر علم را از خداوند درخواست می کند. چنانکه در قرآن مجید می خوانیم : «وَقُل رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا »5 بگو : پروردگارا ! علم مرا افزون کن.ولی در تجلی برخی صفات مانند قهر ، غضب و ... باید رعایت حدود و عدالت بشود. چنانکه خداوند می فرماید: «... وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا  اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى»6 دشمنی با گروهی ، شما را به گناه و ترک عادت نکشاند! عدالت کنید که به پرهیزگاری نزدیکتر است.3- بهترین راه تشخیص مقدار بروز و تجلی صفات جمالیه و جلالیه ، خود خداوند می باشد که باید از او الگو بگیریم؛ یعنی با بررسی تجلیات صفات خداوند در جهان آفرینش و آگاهی از سبقت و فراوانی برخی از صفات و تأخیر و استثناء پذیری در تجلی برخی دیگر از صفات ، می توانیم راه زندگانی خویش را به گونه ای خداپسندانه و متناسب با رشد و سعادتمندی انسان و جامعه به دست آوریم. چنانکه درباره خداوند می خوانیم : « قَالَ عَذَابِی أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشَاءُ وَرَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ»7 مجازاتم را به هر کسی بخواهم می رسانم و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است.این گونه شناخت از خداوند همان خداشناسی کاربردی است و همان نقش خدا در زندگی انسان می باشد.البته باید بدانیم تمام فضایلی که انسان ها دارا می باشند و تمام برکاتی که در زمین و آسمانها وجود دارد همگی از تجلیات صفات پروردگار جهانیان است. زیرا موجودات همگی فقیر بالذات هستند و هرچه هست از اوست. چنانکه درباره انسان می خوانیم : « وَاللَّـهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَیْئًا وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ »8و خدا شما را از شکم مادرانتان -در حالى که چیزى نمى‌دانستید- بیرون آورد، و براى شما گوش و چشمها و دلها قرار داد، باشد که سپاس گذاری کنید.در نتیجه ، علم انسان با واسطه یا بدون واسطه از سوی خداوند می باشد.9 همچنین است سایر فضایل و کمالات آدمی و همچنین است تمام برکات و نعمت های روی زمین و زینت های آسمان که همگی پرتویی است از صفات رب العالمین ، چنانکه در قرآن مجید می خوانیم : « قُلْ أَئِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَلِکَ رَبُّ الْعَالَمِینَ * وَزَیَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَحِفْظًا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ»10 آیا شما به آن کس که زمین را در دو روز آفرید کافر هستید و برای او همانندهایی قرار می دهید؟ او پروردگار جهانیان است * ... و آسمان دنیا را با چراغهایی زینت بخشیدیم و حفظ کردیم ، این است تقدیر خداوند توانا و دانا.آشنایی با این همه الطاف و احسانها از یک سو انسان را به تواضع و بندگی به درگاه خداوند می کشاند که « الانسان عبید الاحسان» و از سوی دیگر انگیزه ای می شود که انسان به این صفت های نیکو ، متصّف شود و خود نیز به دیگران احسان کند. چنانکه در قرآن مجید می خوانیم : « مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّـهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ »11 کیست که به خداوند وام نیکو دهد و از اموالی که به او ارزانی داشته انفاق کند تا خداوند آن را برای او چند برابر کند.و ثمره بهره مندی از صفت های نیکوی خداوند آن است که همگی به همدیگر احسان می کنند و در نهایت از مصداق کامل احسان الهی که بهشت و رضوان پروردگار است ، بهره مند می شوند. چنانکه در قرآن مجید می خوانیم : « هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ »12 آیا جزای نیکی جز نیکی است؟در نتیجه نقش خداوند در زندگانی انسان آنگاه روشن تر می شود که با تجلیات صفات خداوند در نظام تکوین و تشریع و نظام آخرت ، آشنا شویم و سپس به عنوان بنده ی خدا و خلیفه خدا بر روی زمین ، از آن الطاف الهی در جهت رشد و سعادت خود و دیگران بهره بگیریم.1. سوره توبه ، آیه 992. بحار الانوار ، ج 61 ، ص 1293. سوره واقعه ، آیات 10 و 114. سوره انعام ، آیه 805. سوره طه ، آیه 1146.سوره مائده ، آیه 87. سوره اعراف ، آیه 1568. سوره نحل ، آیه 789. ر.ک بقره : 31 و 151 و ...10. سوره فصلت ، آیات 9 و 1211. سوره حدید ، آیه 1112. سوره الرحمن ، آیه 60 ، ر.ک المیزان ج 19 ص 114 ط عربی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه