ملاك تشخيص آيات محكمات از متشابهات چيست‌؟ معناي آيه ميزان است يا درك آدمي از مفهوم آيه‌؟

خداوند متعال مي‌فرمايد: "او كسي است كه اين كتاب ]آسماني‌[ را بر تو نازل كرد كه قسمتي از آن‌، آيات "محكم‌" ]صريح و روشن‌[ است كه اساس اين كتاب مي‌باشد; و قسمتي از آن‌، "متشابه‌" است‌; امّا آنها كه در قلوبشان انحراف است‌، به دنبال متشابهاتند تا فتنه‌انگيزي كنند; و تفسير]نادرستي‌[ براي آن مي‌طلبند; درحالي‌كه تفسير آنها را ]كسي‌[ جز خدا و راسخان در علم‌، نمي‌داند... .( آل‌عمران‌، 7. ) از اين آيه‌، استفاده مي‌شود كه آيات قرآن‌كريم دو دسته‌اند: الف‌) محكمات‌; ب‌) متشابهات‌. "محكمات‌"; آيات روشني هستند كه جاي هيچ‌گونه انكار و توجيه و سوء استفاده در آن نيست‌; امّا "متشابهات‌" به دليل بالا بودن سطح مطلب يا گفتگو درباره عوالمي كه از دسترس ما بيرون است‌; مانند علم غيب‌، جهان رستاخيز و صفات خداوند متعال و... چنان هستند كه فهم معناي نهايي و اسرار و پي‌بردن به كنه حقيقت آنها، به سرماية خاص علمي نياز دارد، و خداوند متعال مي‌فرمايد: فقط خداوند و راسخان در علم اسرار اين آيات را مي‌دانند و براي مردم تشريح مي‌كنند. راسخان در علم عبارتند از: پيامبر، امامان‌: كه از همه اسرار اين آيات آگاهند و علما و دانشمندان راستين ـ كه به موازين‌، احكام‌، عقايد شرعي و به روش تأويل متشابهات آشنايي كافي دارند ـ و هر يك‌، به اندازه دانش خود از اين آيات چيزي مي‌فهمند و براي مردم تشريح مي‌كنند و همين حقيقت است كه مردم را براي درك اسرار قرآن به دنبال معلمان الهي و علماي ديني مي‌كشاند; بنابراين‌، در برخورد با متشابهات‌، بايد به احاديث و تفاسير علماي راستين مراجعه كرد.( ر.ك‌: تفسير نمونه‌، آيت‌الله مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 2، ص 442 و 443، انتشارات دارالكتب الاسلاميه ـ التمهيد، آيت‌الله محمدهادي معرفت‌، ج 3، انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميّه قم‌. ) درباره ملاك و تعيين متشابه از محكم نظريات گوناگوني ارايه شده است از جمله‌: 1. محكمات آياتي هستند كه دلايلي روشن و واضح دارند. امّا بازشناسي متشابهات نياز به تأمل و تدبر دارد; 2. محكم عبارت است از هر آيه‌اي كه آگاهي به آن ـ با برهان خفي يا جلي ـ ممكن باشد; به خلاف متشابه ; مثل علم به زمان قيامت‌; 3. آيات محكمات‌، تأويل واحدي دارند; در حالي كه آيات متشابه وجوه متعددي از تأويل در آن‌ها محتمل است‌.( ر.ك‌: درسنامة علوم قرآني‌، حسين جوان آراسته‌، ص 297، دفتر تبليغات اسلامي‌. ) با توجه به تعريفي كه از محكمات و متشابهات ارايه شد مي‌توان گفت‌: تشابه آيات ذاتي نيست ; يعني نمي‌توان دست روي يكي از آيات گذاشت و گفت اين آيه صددرصد براي همه متشابه است‌. متشابه و استحكام آيات امري شأني و نوعي است‌: به اين معنا كه برخي آيات به جهت محتواي بلند و كوتاهي لفظ و عبارت‌، زمينه تشابه در آن‌ها فراهم است و نوع افراد، با برخورد به اين گونه موارد دچار ترديد مي‌گردند ولي برخي ديگر كه واقف به امور معاني و الفاظ هستند دچار اين تشابه نمي‌گردند. چنان‌كه در پاسخ پرسشي از محكم و متشابه حضرت صادق‌مي‌فرمايند: محكم چيزي مي‌باشد كه به آن عمل مي‌شود و متشابه آن است كه بر جاهلش مشتبه باشد."( بحارالانوار، علامه مجلسي‌;، ج 66، ص 93، مؤسسه الوفأ. ) جان كلام آن كه ملاك در تشخيص تشابه‌، ترديد نوع انسان‌ها در برخورد با برخي از آيات است‌.( علوم قرآني‌، آيت الله معرفت‌، ص 276، مؤسسه التمهيد. ) eporsesh.com .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه