آثار طول امل ( آرزوی دراز ) را توضیح دهید ؟

طول امل در روایات اسلامی از آنجا که آرزوهای دراز تاثیر بسیار مخربی بر زندگی معنوی و اخلاقی و حتی مادی انسانها دارد، در روایات اسلامی با تعبیرات گوناگون از آن نکوهش شده و با عبارات پرمعنایی به علل منطقی آن نیز اشاره شده است، به عنوان نمونه به روایات زیر می توان اشاره کرد: 1- در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم: «اربعة من الشقاء جمود العین و قساوة القلب و طول الامل و الحرص علی الدنیا؛ چهار چیز است که نشانه شقاوت و بدبختی انسان است: خشک بودن چشمها (به گونه ای که هرگز از خوف خدا اشکی نریزد) و سنگدلی و[184] آرزوهای دراز و حرص بر دنیا» . (16) 2- در حدیث دیگری از امیرمؤمنان علی (ع) می خوانیم: «من اطال امله ساء عمله؛ کسی که آرزوی طولانی داشته باشد، عملش بد خواهد شد» ! (17) همین معنی به صورت گویاتری در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است که فرمود: «اطول الناس املا اسوئهم عملا! ؛ آن کسی که آرزوهایش از همه طولانی تر باشد، عملش از همه زشت تر و بدتر است» ! (18) 3- در نهج البلاغه خطبه 147 نیز تعبیر گویایی در این زمینه دیده می شود، فرمود: «انما هلک من کان قبلکم بطول آمالهم و تغیب آجالهم حتی نزل بهم الموعود الذی ترد عنه المعذرة و ترفع عنه التوبة؛ اقوامی که پیش از شما بودند و گرفتار عذاب شدند، فقط به خاطر آرزوهای طولانی و فراموش کردن اجل و سرآمد زندگیشان بود تا آنکه عذاب موعود فرارسید، همان عذابی که با فرارسیدنش معذرت خواهی رد می شود و درهای توبه بسته خواهد شد» ! 4- در حدیث دیگری از فاطمه بنت الحسین از پدرش امام حسین (ع) از جدش رسول خدا (ص) چنین آمده است: «ان صلاح اول هذه الامة بالزهد و الیقین و هلاک آخرها بالشح (بالشک) و الامل! ؛ دو عامل سبب اصلاح (و پیروزی) آغاز این امت شد که یکی زهد (و ترک وابستگی به دنیا) بود و دیگری ایمان و یقین محکم و آنچه باعث هلاکت (و شکست) آخر این امت می شود بخل (شک) و آرزوهای دراز است» . (19) بدیهی است ایمان و یقین محکم، به اضافه بی اعتنایی به زرق و برق دنیا، سبب شد که مسلمانان نخستین به هنگام ورود در میدان جهاد از هیچ چیز پروا نکنند، جز خدا را در نظر نگیرند و جز برای خدا شمشیر نزنند و هرگز پشت به دشمن ننمایند و این عامل مهم پیروزی آنان بود. ولی هنگامی که آرزوهای دراز و دلبستگی ها و دلدادگی ها نسبت به ظواهر دنیا جای «زهد» را گرفت و شک و تردید به جای یقین نشست، عقب گردها و شک ها شروع شد و[185] امروز هم برای تجدید عظمت نخستین، راهی جز احیای دو اصل نخست نیست. 5- در حدیث دیگری از امام امیرمؤمنان می خوانیم: «الامل سلطان الشیاطین علی قلوب الغافلین؛ آرزوی دراز سبب سلطه شیطانها بر قلوب غافلان می شود» ! (20) 6- در حدیث دیگری از همان امام (ع) چنین افرادی به عنوان بدترین مردم معرفی شده اند، می فرماید: «شر الناس الطویل الامل، السیئ العمل؛ بدترین مردم کسی است که آرزوهایش از همه طولانی تر باشد و عملش از همه بدتر» ! (21) و نیز از آن حضرت در حدیث دیگری می خوانیم: «ان المرء یشرف علی امله فیقطعه حضور اجله، فسبحان الله لا امل یدرک و لا مؤمل یترک! ؛ انسان پیوسته دنبال آرزوهای خویش است (و از مبدء و معاد غافل است) ناگهان حضور اجل، آرزوهایش را قطع می کند، سبحان الله! نه به آرزو رسیده و نه صاحب آرزو رها شده است» ! (22) 7- در حدیثی از امیرمؤمنان علی (ع) می خوانیم: «اشرف الغنی ترک المنی؛ برترین بی نیازی ترک آرزوهاست» ! (23) چرا که آرزوهای دور و دراز سبب می شود که انسان دائما خود را نیازمند ببیند و ست حاجت به سوی هر کس و هر جا دراز کند و شخصیت انسانی خود را به خاطر اموری که هرگز به آن نمی رسد بشکند! 8- در حدیث دیگری از همان امام بزرگوار آمده است: «کذب من ادعی الایمان و هو مشغوف من الدنیا بخدع الامانی و زور الملاهی؛ دروغ می گوید کسی که ادعای ایمان می کند در حالی که به خاطر خدعه های آرزوها و سرگرمی های باطل، دلباخته دنیا شده است» ! (24) روشن است که دلباختگان آرزوها ناگزیرند برای وصول به آنها همه چیز را به دست فراموشی بسپارند و از همین جا رخنه در ایمان آنها پیدا می شود. 9- و نیز از همان بزرگوار در سخن کوتاه و پر معنای دیگری می خوانیم: «الامانی[186] تعمی عیون البصائر؛ آرزوهای دراز چشم بصیرت انسان را کور می کند» ! (25) 10- در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که روزی به اصحاب فرمود: «اکلکم یحب ان یدخل الجنة؟ ؛ آیا همه شما دوست دارید وارد بهشت شوید» ؟ ! «قالوا نعم یا رسول الله؛ همگی عرض کردند آری ای رسول خدا» ! فرمود: «قصروا من الامل و اجعلوا آجالکم بین ابصارکم و استحیوا من الله حق الحیاء؛ دامنه آرزوها را کوتاه کنید و مرگ را در مقابل چشم خود قرار دهید و از خداوند (و مخالفت فرمان او) آن گونه که شایسته است شرم کنید» . (26) 11- باز در حدیث پرمحتوای دیگری از امیرمؤمنان علی (ع) آمده است: «ان الامل یذهب العقل، و یکذب الوعد، و یحث علی الغفلة و یورث الحسرة؛ آرزوهای دراز عقل انسان را می برد و وعده آخرت را دروغ می شمرد و انسان را به غفلت وامی دارد و سرانجام آن، حسرت و ندامت است» ! (27) 12- این بحث را با روایت دیگری از رسول خدا (ص) - به عنوان «ختامه مسک» پایان می دهیم، در این حدیث آمده است که پیامبر اکرم (ص) سه عدد چوب را گرفت، یکی را پیش روی خود در زمین فرو کرد، دیگری را در کنار آن و سومی را در فاصله دورتر، سپس فرمود: آیا می دانید این چیست؟ عرض کردند: خدا و رسولش آگاه ترند، فرمود: «هذا الانسان! و هذا الاجل! و هذا الامل یتعاطاه ابن آدم و یختلجه الاجل دون الامل! ؛ این (چوب اول) انسان است و این (چوب دوم) سرآمد عمر است و این (چوب سوم که در نقطه دوری در زمین فرو شده بود) آرزوهای دراز انسان است، (آری) پیش از آنکه انسان به آرزوهایش برسد دست اجل گریبان او را خواهد گرفت» ! (28) در احادیث بالا که گلچینی بود از احادیث فراوانی که در منابع معروف اسلامی در باره طول امل آمده است به خوبی گستردگی خطرات و عواقب شوم این رذیله اخلاقی را نشان می دهد و ثابت می کند که آرزوهای دراز از بزرگترین دشمنان سعادت انسان و مانع قرب او در پیشگاه خداست.16- تفسیر قرطبی، جلد 5، صفحه 3618؛ شبیه به همین معنی با کمی تفاوت در بحارالانوار، جلد . 7، صفحه 164 نیز آمده است.17- بحارالانوار، جلد 70 صفحه 163، حدیث 19.18- تصنیف الغرر، صفحه 312.19- بحارالانوار، جلد 70، صفحه 164.20- تصنیف الغرر، صفحه 312.21- همان مدرک.22- همان مدرک، صفحه 313.23- نهج البلاغه، کلمات قصار، کلمه 211 و 34.24- تصنیف غررالحکم، صفحه 312، شماره 7223.25- غررالحکم، حدیث 1375.26- المحجة البیضاء، جلد 8، صفحه 246.27- میزان الحکمة، جلد 1، صفحه 103 (ماده امل) .28- میزان الحکمه، جلد 1، صفحه 104؛ المحجة البیضاء، جلد 8، صفحه 245. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه