کلام مولا علی ـ علیه السلام ـ را توضیح دهید که خطاب به مردان می فرمایند در معروف از آنان (زنان) پیروی نکنید که به منکر نیز (ممکن است) شما را بخوانند.

برای دست یابی به جواب مناسب، توجه به چند نکته لازم و ضروری است: 1. دقت در صدر و ذیل خطبه: این خطبه که در سه محور سخن به میان آورده است، هر سه محور آن پیرامون تفاوت های محوری بین مردان و زنان می باشد. تفاوت در خرد ورزی، تفاوت های حقوقی و اقتصادی و اجتماعی و سیاسی. در بخش پایانی این خطبه که به برخوردهای اجتماعی و سیاسی مردان و زنان اشاره دارد، می فرماید: «پس از زنان شرور، بپرهیزید و مراقب نیکان شان باشید، در خواسته های نیکو، همواره فرمانبردارشان نباشید تا در انجام منکرات طمع نورزند». پس توجه به صدر و ذیل خطبه در فهم صحیح خطبه بسیار کمک می کند. 2. پرهیز از دخالت دادن پیش فرض های منفی و پیش داوری در فهم مطالب: حدود هزار و چهار صد سال، دشمنان عليه اسلام ناب محمدی و تفکر ناب شیعی، تبلیغات سوء به پا کرده اند، از جمله نکات محوری که بر آن انگشت گذاشتند، رعایت نکردن حقوق زنان در اسلام و پایمال شدن حقوق آنان است. آن قدر در این راستا تبلیغات به پا کردند تا جایی که این تفکر غلط را نهادینه کردند و به جامعه شیعی قبولاندند که به حقوق زنان تجاوز شده و در متون دینی نیز به حقوق زنان بی توجهی شده است. از این روی، با این پیش فرض ذهنی که به متون دینی نگاه می کنیم، یا شبهه ما تقویت می شود و یا برای ما شبهه ایجاد می شود، به طوری که اگر همان نکته مورد نظر در مورد مردان مطرح شود، برای ما شبهه ای ایجاد نمی شود. لذا راه درست و عملی آن است که ما بدون پیش فرض و پیش داوری به متون دینی بنگریم تا در فهم درست آن دچار تردید نشویم. 3. تبیین و تحلیل مسئله: فضای زمانی که این خطبه ایراد شد، بسیار شنیدنی است و به فهم مسئله کمک می کند. این خطبه پس از به پایان رسيدن غائله جنگ جمل ایراد شد. غائله ای که طراح و جلودار آن یک زن بود. زنی که (عایشه) به ظاهر با رسالت بوده است، علیه ولایت شمشیر به دست گرفته است. افرادی چون طلحه بن عبد الله و زبیر بن عوام را با خود همراه کرد که در پیمان شکنی نظیر نداشتند. بعد از یک چنین فضای به وجود آمده، امام این خطبه را ایراد کرد تا برای همیشه درس دشمن شناسی و هوشمندی لازم در برابر دشمنان را (چه مرد و چه زن) به همه بشریت یاد بدهد... خیال نکنیم زن، ساده و ناتوان است به درد جنگ و شمشیر نمی خورد، نخیر! همین زن است که علیه ولایت جنگ به پا می کند و بر فرق ولایت شمشیر می کشد. پس دشمنی، مرد و زن نمی شناسد و به همان مقدار که در برابر مرد مشکوک و یا شرور باید هوشیار بود، بیشتر از آن را باید در مواجهه با زن رعایت کرده. با این بیان باید گفت از بخش پایانی خطبه مورد نظر، چند نکته به دست می آید که عبارت است از: 1. هراس از زن های شرور و حفظ هوشمندی و هوشیاری در برابر آنان هم چنان که از مردان شرور هم باید ترسید و در برابر آنان باید هوشمند و هوشیار بود. 2. لزوم هوشمندی و هوشیاری در برابر زنان خوب و حفظ تمام مسایل در عرصه های گوناگون زندگی اجتماعی و شهروندی امام علی ـ علیه السلام ـ در جایی دیگر می فرماید: «از مشورت با زنان بپرهیزید، مگر زنی که کمال عقل او به تجربه رسیده است». 3. ممکن است زن به ظاهر خود را ضعیف و ناتوان نشان دهد و از این طریق به گفتار و رفتار غیر منطقی دست زند... از این روی مرد باید هشیار و آگاه باشد و همواره تلاش نماید تا به اهداف پنهان زن اطلاع پیدا کند و در صورت ناتوانی، گفتار و رفتار زن را درست تشخیص دهد که آيا از احساس دروغین است و یا علت دیگری دارد. به هر صورت وقتی انسان با زنان زلیخا گونه مواجه شد که به ظاهر حرف های خیرخواهانه می زنند ولی اهداف پنهان آنان چیز دیگري است، چه باید کرد؟ مگر امروزه، زنان غربی در آگهی های اقتصادی و فرهنگی به وجه بسیار فریبنده، ظاهر نمي شوند؟ مگر اهداف پنهانی صهیونیسم مسیحی و یهودی، دست زدن به شبیخون فرهنگی نیست؟ اگر حضرت یوسف به خدا پناه نمی برد و در عین حال هوشمندانه از خود دفاع نمی کرد، می توانست دامن پاک خود را حفظ نگه دارد؟ ... امام هفتم ـ علیه السلام ـ در قالب دعا آن قدر هوشمندانه به ما درس دشمن شناسی یاد می دهد که در هیچ دانشگاهی از دانشگاه های بزرگ جهان، چنین درس دشمن شناسی به دست نمی آید. امروزه بر همگان روشن است که دشمن هوشمند اولین سلاحش، در عرصه فرهنگی، شعارهای فریبنده و تند و تیز است. امروزه دشمن هوشمند با پنبه سر می برد نه با شمشیر. از این روی در برابر همگان، چه مردان و چه زنان باید هوشیار، آگاه و زیرک بود. این که در روایات آمده است: مومن باید زیرک و هوشیار باشد، یعنی چه؟ یعنی در تمام عرصه های زندگی باید بتواند سربلند بیرون آید. مگر عایشه حادثه سقیفه را با شمشیر به وجود آورد؟ طراح اصلی حادثه سقیفه، عایشه بود، منتهی پشت پرده و پنهان و مردم هم چون هوشیار و آگاه نبودند، امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ را تنها گذاشتند. به هر صورت وقتی کيد عظيم زن انسان، انسان را تهدید بکند، چه باید کرد؟ به عنوان نمونه اگر زنی که در امور مالی متعهد نیست و یا ما نسبت به تعهد مالی او اطلاع نداریم، از ما تقاضای ضمانت بانکی و یا مبلغ درشتی قرض نماید، آن وقت، این تقاضای خود را با کلام معروف و فریبا آغاز نماید، تا بتواند نظر ما را نسبت به خواسته های خود مساعد نماید، ما باید چه کار بکنیم اگر بگوید: بزرگواری و سخاوت شما زبان زد عام و خاص است. خانواده شما خانواده ای نمونه ای هستند، من هر کجا می روم از خوبی های شما می گویم و ... وظیفه ما چیست؟ مومن نباید تحت تأثیر حرف های احساسی و تعریف های فریبنده و به ظاهر معروف قرار بگیرد و از یک زن بی تعهد ضمانت نماید تا بعدها در دام منکرات و پیامدهای آن قرار گیرد. باید با تمام پدیده های اجتماعی هوشمندانه برخورد کرده، رسول رحمت می فرماید: برخی از راه حرف های فریبنده و مدح گونه، با پنبه، انسان را سر می برند و انسان باید مواظب و در عین حال هوشیار باشد. می فرماید: «ایاکم و المدح فانّه الذبح؛ از مدح کردن (و مدح شدن) بپرهیزید، چون همانند سر بریدن است». هم چنین می فرماید: «به صورت ستایشگران و ثنا گویان (چاپلوساني که قصد دارند زیر پای انسان را خالی کنند و انسان را به دام بیندازند) خاک بپاشید». 4. نکته پایانی و نتیجه گیری: قرینه ای که در کلام امام علی ـ علیه السلام ـ وجود دارد و روشن گر این مطلب است که انسان همواره باید هوشیار باشد و هوشمندی خود را در تمام عرصه ها و در برابر همگان حفظ نماید، در برابر خواسته های نیکوی زنان صد در صد نباید فرمان برد و بايد دقت و احتياط نمود تا آنان در انجام منکرات نسبت به انسان طمع ورزند. این یک امر طبیعی است که همیشه افراد از نقطه قوت انسان استفاده می کنند تا در انسان نفوذ پیدا کنند و از انسان بهره های سود جویانه ببرند. از این رو هر کاری که زمینه ساز طمع افراد نسبت به انسان باشد و لو کار خیر و معروف، باید از آن پرهیز کرد و به قول معروف، هدف، وسیله را مباح نمی کند و کارهای معروف نباید دست آویز برای انجام منکرات باشد و یا فرد را در صورت ارتکاب منکر، تبرئه کند. اگر معروف زمینه ساز منکر گردد، خود معروف منکر می شود. چون هر یک از ارزش های دینی تز حد نصاب و جایگاه خاصی برخوردار است و از حدود آن نباید تجاوز کرد. اگر نمازی که به عنوان معراج مومن معرفی گشته و از جمله زیباترین معروف به حساب می آید، با ریا همراه گردد: وَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ یعنی وای بر نماز گزاران را به خود اختصاص می دهد. عطر خیلی خوشبو است ولی اگر آن را بر بدن مردار بپاشند، آن هم در گرمای بالای 50 درجه، نه تنها درصد تعفن آن کم نمی شود بلکه کل فضای حاکم به آن آلوده می شود. پس کار معروف یک زن نباید طمع آفرین باشد و یا زمینه ساز ارتکاب منکر گردد و هر انسان هوشمندی باید هوشیار باشد و زمینه هر نوع سود جویی، طمع و یا تهمت را خشک کند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه