ماهیت ازدواج موقت چیست؟

همان گونه که مى دانید ازدواج پیوندى است میان زن و مرد که بر پایه آن رابطه زناشویى شکل مى گیرد و مجموعه اى از تکالیف و حقوق شرعى و قانونى، بر آنها حاکم مى گردد اما این قرارداد بر دو قسم است:1. پیوند دایم که بر اساس آن، خانواده اى تشکیل مى شود و به عنوان یک بنیاد پایدار اجتماعى به شمار مى آید.2. پیوند موقت، که از آن در فرهنگ اسلامى به ازدواج موقت تعبیر مى شود که بر پایه آن رابطه زناشویى موقتى با مدّت و مهریه مشخص، پدید مى آید و تفاوت آن با ازدواج دایم، در این است که گذشته از محدود بودن مدت، ارث و نفقه براى زن در بر ندارد، مگر آنکه خود او شرط کرده باشد.عدم آگاهى از تعریف صحیح نکاح موقت و ماهیت آن، موجب اشکالات بى پایه اى شده است گاهى توهم شده که متعه چیزى غیر از نکاح و شبیه زنا مى باشد. در حالى که شک نداریم که نکاح موقت یا متعه قسمى از نکاح است، چنان که حضرت امام خمینى (ره) مى گوید: «النکاح على قسمین: دائم و منقطع، و کل منهما یحتاج الى عقد مشتمل على ایجاب و قبول لفظى دالین على إنشاء المعنى المقصود و الرضایة... فلا یکفى مجرد الرضا القلبى من الطرفین و لا المعاطاة الجاریة فى غالب المعاملات...»[1]؛ «نکاح بر دو قسم است: دایم و موقت، هر کدام از آنها نیازمند عقدى است که مشتمل بر ایجاب و قبول لفظى بوده و بر رضایت طرفین و اراده آنان دلالت معتبرى داشته باشد، صرف رضایت دو طرف و حتى معاطات (بده و بستان و معامله عملى بدون قرارداد در قالب الفاظ خاص) کافى نیست».بنابراین ازدواج موقت به صِرف رضایت طرفین قابل تحقّق نیست، بلکه احتیاج به عقد و قرارداد شرعى و قانونى دارد، همانند ازدواج دایم، و صِرف رضایت طرفین مشروعیت آور نیست، زیرا همه معاملات حلال و حرام مى تواند بر اساس رضایت طرفین انجام شود حتى ربا، رشوه و زنا و لواط و... ممکن است با رضایت طرفین باشد، اما نامشروع است زیرا تجاوز به حریم الهى و عارى از هر گونه مبناى قانونى است، بنابراین ازدواج موقت ماهیت شرعى و قانونى داشته و تفاوت اساسى با زنا دارد، چون ازدواج موقت بر اساس مجوز و قرارداد شرعى مبتنى بوده که شکل دهى رابطه را به رضایت طرفین مى افزاید. در حالى که تنها زنا به رضایت طرفین و گاهى بدون رضایت استوار است، و رابطه اى است نامشروع که ادیان الهى و حتى بسیارى از کشورهاى متمدن آن را به رسمیت نشناخته، و فرزند متولد از این رابطه را نامشروع خطاب مى کنند و نتیجه آن جز بیمارى، افسردگى، فساد، تباهى و... نیست. زیرا زنا تابع هیچ یک از مقرّرات مربوط به وضع فرزندان و روابط خانوادگى و نظام انسانى و اخلاقى نمى باشد، بلکه حالتى است حیوانى که زن خود را در معرض فروش و ناهنجارى هاى جنسى قرار مى دهد، با این اوصاف آیا امکان دارد ازدواج موقت را تشبیه به زنا نماییم؟! ازدواج موقت، نوعى نکاح و قراردادى است که در آن زن و مرد به عنوان زن و شوهر و بدون احساس گناه، هر چند موقتى اقدام به رابطه جنسى مى کنند این قرارداد زناشویى به طرفین اطمینان مى دهد که رابطه شان پاک و مشروع و تابع نظام و مقرّرات شرعى و قانونى باشد و همانند نکاح دایم داراى آثار و احکام مى باشد، از این رو هرگز قابل مقایسه با زنا نیست.براى آشنایى بیشتر با ماهیت و آثار ازدواج موقت جنبه هاى مشترک بین آن و ازدواج دایم را به صورت خلاصه بیان مى داریم:1. شرایط نکاح: ازدواج موقت نیز نوعى ازدواج بوده و احتیاج به صیغه و عقد دارد، که باید داراى شرایط و با لفظ صریح «أنکحت» و «زوجت» و «متعت» باشد و تعیین زوجین و مهر و اختیار و بلوغ در آن شرط شده است. همان گونه که در نکاح دایم نیز همه این شرایط لازم است.2. إذن ولى: به عقیده بسیارى از فقهاء اذن ولى در عقد باکره لازم است و از این جهت فرقى بین نکاح دایم و موقت نیست.3. احکام فرزند: تمام احکام فرزند ناشى از عقد دایم، در نکاح موقت نیز جارى است، از حیث محرمیت، ارث، نفقه، حضانت و ولایت.4. عدّه: همان گونه که در عقد دایم عدّه واجب است در عقد موقت نیز واجب مى باشد، منتهى عدّه عقد موقت کوتاه تر از عده عقد دایم است.اما تفاوت هایى که عقد موقت با دایم دارند و نشان دهنده امتیاز و سهولت عقد موقت نسبت به دایم مى باشد عبارتند از:1. عقد دایم از جهت زمان محدودیتى ندارد، ولى عقد موقت از نظر زمانى وابسته به توافق طرفین است.2. در عقد دایم نفقه همسر بر مرد واجب است، ولى در عقد موقت چنین نیست.3. برخلاف عقد دایم، در عقد موقت زن و شوهر از همدیگر ارث نمى برند.4. در عقد دایم زن و شوهر بدون رضایت یکدیگر نمى توانند از باردارى جلوگیرى کنند اما در عقد موقت مى توانند.5. در ازدواج دایم زن حق همخوابى دارد ولى در عقد موقت زن مى تواند شرط کند که نزدیکى واقع نشود و همخوابگى بستگى به توافق طرفین دارد.[2]6. در عقد موقت با پایان یافتن مدت یا با رضایت مرد جدایى قهرا حاصل مى شود و نیازى به صیغه طلاق نیست.[3]بنابراین، ازدواج موقت داراى شرایط آسان ترى است. پی نوشت ها: [1]. تحریرالوسیله، ج2، ص223.[2]. منهاج الصالحین، سید ابوالقاسم خویى، ج 2، ص 302 و 303.[3]. با استفاده از رساله هاى عملیه فقها و تحریرالوسیله امام خمینى، ج 2، القول فى النکاح المنقطع. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه