امام زمان شناسی شناخت وجود مقدس یوسف زهرا(س) غبار موانع و حجاب‌های ظلمانی را برای ما مرتفع می‌سازد » تاکنون به بررسی القاب مبارک حضرت از قبیل فجر، قائم و جابر و جمعه... پرداختیم و امروز نگاهی به نام ابوتراب حضرت خواهیم داشت. مرحوم نهاوندی در کتاب عبقری الحسان به نام ابو‌تراب حضرت بقیة الله اشاره می‌‍کنند و می‌فرمایند این لقب منسوب به جدشان حضرت امیرالمومنین(ع) است. ابوتراب کنیه امیرالمومنین علی (ع) بوده است. ابوتراب از دو لغت ابو و تراب تشکیل شده است در ظاهر به معنای پدر خاک و یا دمساز خاک و یا پدر و رئیس خاکیان است.۱

امام زمان شناسی شناخت وجود مقدس یوسف زهرا(س) غبار موانع و حجاب‌های ظلمانی را برای ما مرتفع می‌سازد » تاکنون به بررسی القاب مبارک حضرت از قبیل فجر، قائم و جابر و جمعه... پرداختیم و امروز نگاهی به نام ابوتراب حضرت خواهیم داشت. مرحوم نهاوندی در کتاب عبقری الحسان به نام ابو‌تراب حضرت بقیة الله اشاره می‌‍کنند و می‌فرمایند این لقب منسوب به جدشان حضرت امیرالمومنین(ع) است. ابوتراب کنیه امیرالمومنین علی (ع) بوده است. ابوتراب از دو لغت ابو و تراب تشکیل شده است در ظاهر به معنای پدر خاک و یا دمساز خاک و یا پدر و رئیس خاکیان است.1 نام ابوتراب امیرالمومنین از نیکوترین نامهای ایشان بود. عبد‌الله بن عباس می‌گوید: رسول ا.. (ص) امیرالمومنین(ع) را با این نام صدا می‌کردند و این نامگذاری از آن رو بود که علی (ع) صاحب زمین و حجت خدا بر اهل آن پس از رسول خداست، و بقای زمین و آرامش آن وابسته به وجود اوست و از رسول خدا(ص) شنیدم می‌فرمود: چون روز قیامت شود و کافران پاداش و نزدیکی و کرامتی را که خدای متعال برای شیعیان علی آماده نموده ببینند می‌گویند: « ای کاش من ترابی بودم» یعنی کاش از شیعیان علی (ابو تراب) بودم2 و علامه مجلسی می‌گوید شاید علت دیگری که برای نامگذاری امیرالمؤمنین به نام ابوتراب وجود دارد این باشد که شیعیان او به جهت تذلل بیش از اندازه در برابر فرامین خداوند سبحان تراب نامیده شده‌اند. این روایت اشاره به میزان تسلیم بودن شیعیان علی در مقابل خدای سبحان است. ابوتراب را مربی و پرورش دهنده خاک نیز گفته‌اند، خاک مکانی مناسب برای پرورش هر سبزینه‌ای است که هم از دامن خاک می‌روید و هم در آن مدفون می‌شود در هر دو وضعیت چرخه موجودات متصل به خاک است از خاک می‌روید و به خاک بر می‌گردد. امام صادق(ع) می‌فرمایند: گل شیعه از اضافه گل وجود ما خلق شده است. اگر این معنای ابوتراب و روایت امام صادق(ع) را کنار یکدیگر قرار دهیم خواهیم گفت: چون خاک وجودی ما برگرفته از اضافه گل حضرات معصومین است، ذاتاً اگر برای هر رشد و نموی آماده است و برای کاشت و برداشت هر نوع بذر معرفتی‌ای آمادگی لازم را دارد. اگر همین روایت را از زاویه دیگر بررسی کنیم می‌گوئیم: هر کس بعد از فوت به دامن خاک باز می‌گردد در عالم معنا هرکس به سوی امام زمانش رجعت می‌کند حساب و کتاب هرکس با امام زمان اوست، مرگ سفری است که مسافر می‌طلبد، مسافر این سفر باید برای رفتن از پدر خویش اجازه بگیرد، امضای هر رجعتی از عالم خلق به سوی قیامت به دست امام زمان صورت می‌گیرد ویا به عبارتی دیگر امضای هر مرگی به دست مبارک ابوتراب نقش می‌بندد این پدر اجازه می‌دهد تا فرزندش سفر ماندگار قیامت را آغاز کند. در معنای دیگر وجه تسمیه صاحب الزمان به این نام از آن جهت است که حضرت نقش پدر و پرورش دهندگی افراد را بر عهده دارند و هر کس قصد رویش و سبز شدن و به ثمر رسیدن را داشته باشد باید چون خاک ذلت و فرومایگی اش را اعلام کند و وجودش را تسلیم قدمهای مبارک حضرت کند تا جای پای ابوتراب دلش را از ظلمات هستی صیقل دهد در این معنا ابوتراب کیمیاگری است که خاک را طلا می‌کند. خاک گوید خاک تن را بازگرد ترک جان کن سوی ما آ همچو گرد همچنین خاک پذیرش انواع قابلیتها را دارد گاهی در مسیر رفت و آمد افراد قرار می‌گیرد و گاهی برای کاشت بذر ، گاهی به عنوان مواد اولیه ساختمان سازی و... خاک وجود هر کس می‌تواند قابلیت پذیرش انواع خیرات و برکات را داشته باشد اگر کسی از تربیت خود روگردان نباشد در حقیقت وجودش فطرتاً تربیت پذیر و پند پذیر است. اباصالح، ابوتراب هستند هر سالکی که خاک وجودیش را به دستان مبارک حضرت بسپارد از تربیت‌های خاص این مهربان ترین پدر بی‌نصیب نمی‌ماند. آقای شیخ علی اکبر نهاندی در عبقری الحسان در ذیل آیه69 سوره مبارکه زمر «وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْکِتابُ وَ جی ءَ بِالنَّبِیِّینَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ» «و زمین (در آن روز) به نور پروردگارش روشن مى شود، و نامه هاى اعمال را پیش مى نهند و پیامبران و گواهان را حاضر مى سازند، و میان آنها بحق داورى مى شود و به آنان ستم نخواهد شد!» ایشان می‌گوید: رب در این آیه منظور امام زمین است هرکس خاک معرفتیش آمادگی لازم تربیت را داشته باشد به برکت نور خورشید ولایت و آب معرفتی به رویشی خاص دست می‌یابد و در ظل تشعشعات امام زمان زندگیش به برکت و ماندگاری حقیقی می‌رسد. نگاه بعدی به خاک این نکته را بر ما روشن می‌کند که خاک محل پنهان کردن گنجهاست و بسیاری از گران بها‌ترین گنجها در خاک پنهان می‌شود که بعد از سالها تلاش و کاوشگران کشف می‌شود. تمام افراد گنج حقیقت حضرت را در دل خویش پنهان دارند فقط کافی است کاوشگری خویش را بدست گیرند زیرا انسان فطرتاً امام زمان شناس است ابوتراب در این معنا پدر گنجهای مخفی انسان است هر کس قصد بهره‌وری از گنجهای وجود خود را داشته باشد باید به نام ابوتراب حضرت متوسل شود. ویژگی دیگر خاک مطهِّر بودن است زمان فقدان آب برای رفع حدث خاک جایگزین می‌شود چنانچه کسی آب در دسترس نداشته باشد از خاک برای وضو استفاده می‌کند با این اشارت باید گفت هرکس فطرتاً پاک و مطهر زاده می‌شود و حضرت پدر تمام مطهرات عالم است اگر کسی غفلت ورزید و از مسیر حق دور شد اما به لطف پروردگار به خطای خویش واقف گشت قصد توبه کرد گویا به وجود مطهر ابوتراب دست توسل دراز کرده است. حضرت ابوتراب‌اند یعنی طهارت بخش و پاک کننده‌اند هرکس گرفتار انواع رذیلتهای اخلاقی، تربیتی،اعتقادی و رفتاری... است برای رهایی از این رذیله‌ها به وجود مطهر حضرت متوسل شود گاهی ابوتراب چنان افراد را از رذایل اخلاقی پاک می‌کند که حتی خود فرد، آن رذیله را از خاطر می‌برد و به گفته آیت‌الله بهجت امام زمان در دلش مسجدی بنا می‌کنند یعنی قلب به گونه‌ای از رذایل فاصله می‌گیرد که لیاقت قدمگاه شدن ابوتراب را می‌یابد. خاک ماده‌ای با قابلیت مقاومت و تحمل فراوانی است چنانچه صبر و مقاومتش زبانزد کوی عرفان است از این رو نه در مقابل فسق فاسقان و ظلم ظالمان عبوس و مضطرب می‌شود و نه در حلقات ذکر، جلسات علم شادی و سرور خود را به نمایش می‌گذارد ( البته این سخن به آن معنا نیست که خاک شادمان از حلقات ذکر و جلسات علم ناراحت از مجالس فسق نیست سخن این جاست که هیچ یک از این دو وضعیت را به جلوه بروز ظاهری نمی‌کشاند همه اشیاء عالم اهل ادراک هستند و مادام در حال تسبیح گویی حضرت حق می‌باشند.) حضرت ابوتراب است یعنی سینه وسیع و دل گشاده ایشان هم تحمل گناه و قصور افراد را دارد و هم به اذن حق روی آنها پرده می‌اندازد همچنین از عبادت بیش از اندازه گروهی از عابدان و زاهدان بیش از اندازه شادمان نمی‌شود. خصلت بزرگان است که در هیچ حالی از وضعیت طبیعی خارج نمی‌شوند نه خبری آنها را بیش از اندازه شادمان می‌کند و نه مصیبتی آنها را از حد بیرون غمگین می‌سازد صراط عالمند واز افراط و تفریط مصون و درامان‌اند. وجود مقدس ابوتراب پدر هر صابر مومن متعادلی است. ویژگی دیگر خاک جذب آب است آب در عالم معنا علم و معرفت و در انتها پذیرش ولایت حضرات معصومین است اگر ولایت حضرات معصومین از لابلای سنگلاخ وجودی هر طالبی عبور کند قطعا همان فضای نامطلوب برای کشت معرفت تبدیل به مزارع سبزی خواهد شد، حضرت صاحب الزمان ابوتراب‌اند پدری که بر زمین تشنه وجود فرزندان خویش بارانی از معرفت می‌بارد تا سیراب سیراب شوند. ویژگی عجیب خاک که شاید کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد پنهان کردن موادی است که ثمره چندانی ندارند اگر برگها از درخت می‌ریزند روی آنها را با خاک می‌پوشانند تا دوباره به کود تبدیل شود و اگر زباله‌ای هست که قابلیت تبدیل شدن به کود را داشته باشد در خاک دفن می‌شود ابوتراب پوشاننده رذایل اخلاقی افرادند وجود مقدس صاحب الزمان نواقص اخلاقی هر سالکی را پنهان می‌کنند تا زمان برای رویش دوباره ایجاد شود ابوتراب با جلوه الهی خویش سیئات فرد را به حسنات بدل می‌کند و آنچه از نظر شخص پرونده سیاه اوست زمینه ساز پرورش مجددش می‌شود. ویژگی دیگر آب: چون به خاک اضافه شود، گل حاصل شده کاملاً شکل پذیر است، اگر آب ولایت به خاک وجود هر سالکی اضافه شود وجود او شکل پذیر و قابل انعطاف خواهد شد و برای پذیرش احکام شریعت و تسلیم شدن در مقابل احکام مقاومت و سرسختی از خود نشان نمی‌دهد آب ولایت چنان بر گوشه و کنار دلش سایه می‌افکند که جایی برای بروز منیّت‌هایش نمی‌یابد. شاید خالی از لطف نباشد به نام ابوتراب در قیامت نگاه دیگری بیندازیم قیامت روز حسرت است روز آه‌های بلند روز نگرانی‌های جاودان روز اضطراب‌های بی‌پایان تنها کسانی این روز رستگار و بی دغدغه‌اند که در دنیا خاک وجود خود را به دست مربی عالم سپرده‌اند و در آن جا همراه او قیام می‌کنند کجایند کسانی که ابوتراب پرورش دهنده آنها بود در آن روز که ناله‌ها از شدت فراق از حق به عرش می‌رسد صدایی می‌آید که کاش ما تراب بودیم که امروز در پی ابوتراب قیام می‌کردیم اما چقدر دیر است و چه بی‌فایده است آن روز، روز غبطه و حسرت است. ابوتراب خاک وجود مرا زمینه‌ساز قدمهای مبارک خویش کن تا با اثر مبارک گامهایت قلب مرده من، زیباترین مسجد عالم شود. ای صبا نکهتی از خاک در یار آور خاطر از ما ببر و مژده دیدار آور نغمه او به دل و جان، دهد آرام و قرار غم ما را ببر ای پیک صفا، تار آور صبرایوب، نباشد من بی سامان را وعده بگذار و از او، رقعه بر این زار آور3 منبع :سخنرانی خانم زهره بروجردی سایت http://www.emamraoof.ir/ ـــــــــــــــ 1- کتاب امیرالمومنین علی بن ابی طالب مولف: احمد رحمانی همدانی ص 46 2- سوره نباء آیه 40 3- دیوان خاضع .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه