از دیدگاه امام علی در نهج البلاغه، وحدت خداوند چگونه توصیف شده است؟

در نهج البلاغه مکرر در این باره بحث شده است که وحدت ذات حق وحدت عددی نیست و او با یکی بودن عددی توصیف نمی شود و تحت عدد در آمدن ذات حق ملازم است با محدودیت او «اَلْاَحَدُ لا بتَاْویل عَدَد»؛ (نهج البلاغه، خطبه 152) [او یک است ولی نه یک عددی.]«لا یُشْمَلُ بحَدٍّ وَلایُحْسَبُ بِعَدٍّ»؛ (نهج البلاغه، خطبة 228) [هیچ حد و اندازه ای او را در بر نمی گیرد و با شمارش به حساب نمی آید.]«مَنْ اَشارَ اِلَیْهِ فَقَدْ حَدَّهُ وَمَنْ حَدَّهُ فَقَدْ عَدَّهُ»؛ (نهج البلاغه، خطبة 1) [هرکس بدو اشاره کند او را محدود ساخته است و هرکس او را محدود سازد او را تحت شمارش درآورده است.]«مَنْ وَصَفَهُ فَقَدْ حَدَّهُ وَمَنْ حَدَّهُ فّقَدْ عَدَّهُ وَمَنْ عَدَّه ُفَقَدْ اَبْطَلَ اَزَلَهُ»؛ (نهج البلاغه، خطبة 152) [هرکس او را با صفتی ( زائد برذات) توصیف کند او را محدود ساخته است و هرکس او را محدودسازد او را شماره کرده است و هرکه او را شماره کند ازلیت وتقدم او را بر همه چیز از بین برده است.]«کُلُّ مُسَمّیً بالْوَحْدَةِ غَیْرُهُ قَلیلٌ»؛ (نهج البلاغه، خطبة 64) [هرچیزی که با وحدت نامبرده شود کم است، جز او که با اینکه واحداست به کمی و قلّت موصوف نمی شود.]چقدر زیبا و عمیق و پر معنی است این جمله! این جمله میþگوید هرچه جزء ذات حق اگر واحد است کم هم هست؛ یعنی چیزی است که فرض فرد دیگر مثل او ممکن است، پس خود او وجود محدودی است و با اضافه شدن فرد دیگر بیشتر می شود. و اما ذات حق با این که واحداست به کمی وقلّت موصوف نمی شود؛ زیرا وحدت او همان عظمت وشدت ولانهایی وجود و عدم تصور ثانی و مثل و مانند برای اوست.این مسئله که وحدت حق وحدت عددی نیست، از اندیشه های بکر و بسیارعالی اسلامی است؛ درهیچ مکتب فکری دیگر سابقه ندارد. خود فلاسفه اسلامی تدریجاً بر اثر تدبر در متون اصیل اسلامی بالخصوص کلمات علی(ع) به عمق این اندیشه پی بردندوآن را رسماً در فلسفه الهی وارد کردند. درکلمات قدمای حکمای اسلامی، از قبیل فارابی و بوعلی، اثری ازاین اندیشة لطیف دیده نمی شود. حکمای متاخر که این اندیشه را وارد فلسفة خود کرده اند، نام این نوع وحدت را« وحدت حقة حقیقیه» اصطلاح کردند.مجموعه آثار شهید مطهری ج14 ـ سیری در نهج البلاغه صفحه398،شهید مطهریبه نقل از سایت تبیان .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه