عبارت يا علي مدد از چه زماني در ميان شيعيان رواج پيدا کرد و نخستين بار چه کسي يا دسته اي آن را استعمال کردند آيا براي اين عبارت در متون حديث يا تاريخ سابقه و سندي وجود دارد يا خير؟

بدون ترديد در اين عالم دیندار و بیدین براي نيل به اهداف و مطلوب خود از اسباب و واسطه ها و ابزار متناسب با هدف خود استفاده مي کند. و اين يک امر ضروري و بديهي است زيرا عالم، عالم اسباب و مسببات است، براي داشتن مزرعه آباد که محصول مورد نظر را بتوان از آن گرفت ناچاريم زمين را شخم زده و بذر افشاني نموده و آب و کود را به مقدار مشخص و لازم و در زمان معين به مزرعه برسانيم و همينطور در ديگر کارهاي زندگي استفاده از ابزار و اسباب براي رسيدن به مطلوب در جهاني که بر آن قانون اسباب و مسبباب حاکم مي باشد يک امر ضروري و از لوازم زندگي است. و همان گونه که اشاره شد در اين جهت بين يک انساني که مادي فکر مي کند و انساني که انديشه الهي دارد تفاوتي نيست. امّا يک انسان موحد و خدا شناس اسباب را منحصر در علل مادي نديده و به علل غير مادي نيز معتقد است و از طرفي از ديد جهان بيني اسلامي تمام عوامل و علل، از خود کوچکترين استقلالي ندارند، بنابراين همان خدائي که به عسل قدرت و اثر شفا را داده و به داروهاي گياهي و شيميائي نيروي بهبود و سلامت بخشي را عنايت کرده تا انسان دردش را با آن علاج نمايد، همان قدرت و نيرو را به انبياء و اولياء و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ نيز مي تواند بدهد و بر اساس اعتقاد ما داده است. و آنان مي توانند با همان قدرت اعطائي و تفضّلي، دردهاي صعب العلاج را درمان و مشکلاتي به ظاهر لاينحل را به طور خارق العاده و بدون اسباب طبيعي حل کنند و گرفتاريهاي انسان ها را بر طرف نمايند. قرآن کريم از کارهاي خارق العاده پيامبران زياد سخن گفته است. از ماجراي قوم حضرت موسي سخن به ميان آورده است که در خشکسالي از پيامبر شان طلب آب نمودند و حضرت موسي به دستور خداوند از مجراي غير طبيعي با زدن عصاي خويش به سنگي، براي آنان آب آورد و آنان را سيراب کرد. حضرت سليمان از حاضران در مجلس درخواست کرد که تخت بلقيس را از صدها فرسخ حاضر کنند و آصف بن برخيا که مقداري از علم کتاب را مي دانست به طور غير عادي حاضر کرد. در روايات اسلامي، موارد بي شمار و متعددي را مشاهده مي کنيم که از معجزات ائمه ـ عليهم السلام ـ پرده برداشته و آنان کارهاي مشکل و قضاياي به بن بست رسيده را به طور محيّر العقول حل کرده است. چون خدا اين قدرت را به آنان داده است و ما معتقديم که آن کسي که در کارهايش مستقل است و نيازي به غير خود ندارد فقط خداوند است امّا غير خدا به طور مستقل و بدون اذن پروردگار نه مي تواند نفعي به خود يا به ديگران برساند و نمي تواند ضرري را از خود و يا از ديگران برطرف سازد بلکه در تأثير خود وابسته به خداوند است. از آنچه گفته شد اين مطلب نيز روشن شد که در بين علل و اسباب آن علتي کارائي بيشتر و نيروي بيشتري دارد که خداوند به او اثر بخشي بيشتر را عطا کرده باشد و آن علتي گستره تأثيرگذاريش زيادتر است که خداوند محدوده اثرگذاري آن را وسيع تر قرار داده باشد و نيز آن علتي کار بردش در همه زمينه ها بيشتر است که نزدیکی و دوری به خدا در مورد او معني داشته باشد و چنين موجودي همانا انبياء و اولياء و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ هستند، زيرا اينان به طور عادي و غير عادي مي توانند کارهايي انجام بدهند که از غير آنان ساخته نيست. بنابراين استمداد از انبياء و ائمه هدي ـ عليهم السلام ـ هم يک امر فطري است و هم مورد امضاء عقل و عقلاء است. چون انسان براي نيل به هدف و رفع مشکل و گرفتاريش سعي مي کند از بهترين و قويترين سبب بهره بگيرد. علاوه بر اين خداوند آنان را به عنوان اسباب و وسائل در جهت تقرب و نزديکي به درگاه خويش قرار داده و ما را به توسل به آنان امر فرموده است: «اي مومنان از خداوند پروا داشته و براي تقرب به خدا وسيله تحصيل کنيد». کلمه وسيله در اين آيه شريفه بدون قيد ذکر شده و شامل هر چيزي که صلاحيت نزديک کردن انسان به «پيشگاه» خدا را داشته باشد، مي شود. يعني همان طوريکه صبر، نماز، روزه، احسان به ايتام، دستگيري مستمندان، خدمت به خلق و... اسباب و وسائل تقرب به خداوند هستند، استمداد از انبياء و اولياء الهي نيز وسيله تقرب به خدا و عامل نجات انسان است و بلکه با توجه به ولايت تکويني و تشريعي آنان بايد گفت بهترين عامل تقرّب به خداست و ما مي توانيم براي نيل به اهداف مادي و معنوي خود از آنان کمک بگيريم و آنان را بين خود و خداي خود که علت حقيقي و مسبب الاسباب است، واسطه قرار دهيم. راه کمک خواستن از خدا به طور مستقيم بر روي همه باز است لکن کسي که به دست خود آن را سدّ کرده است معصومين ـ عليهم السلام ـ بهترين وسيله و شفيع براي اوست. چنانکه برادران حضرت يوسف خدمت يعقوب رفته و از پدر خواستند که براي آنان استغفار کند و حضرت يعقوب هم وعده داد که به زودي براي آنان از درگاه خدا طلب مغفرت خواهد کرد. و نيز خداوند به انسان هاي مؤمن ولي گنهکار دستور مي دهد که براي جلب مغفرت خدا، حضور پيامبر گرامي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بروند و از او بخواهند که درباره آنان طلب آمرزش کند و اگر پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ درباره آنها طلب آمرزش کند خدا گناهان آنان را مي بخشد. اين قبيل آيات مقام معصومين ـ عليهم السلام ـ را در اذهان مسلمان ترسيم مي کند و مي رساند همان طوريکه فيض هاي مادي از طريق اسباب خاصي به بندگان الهي مي رسد هم چنين فيض هاي معنوي از قبيل آمرزش و ... از طريق اسباب معيني مانند دعاء پيامبر و اولياء خدا فرود مي آيد و هم چنانکه خورشيد سبب گرماي عالم طبيعت است و به آن انرژي مي بخشد. خورشيد آسمان رسالت و امامت هم علت بقاء عالم طبيعت است و به دل هاي سرد و مرده گرما مي بخشد يعني سبب بقاء و دوام حيات و زندگي مادي و معنوي مي باشد؛ يعني در هر دو زمينه الطاف مادي و معنوي خداوند همراه سبب است و براي بهره مند شدن از آن و نيز رفع مشکل در هر دو قسمت مي توانيم ازمقربان درگاه الهي مدد بجوئيم. باتوجه به مطالب فوق روشن شد که مسأله استمداد از معصومين ـ عليهم السلام ـ از پشتوانه قرآني، عقلي و عقلائي برخوردار است و لازم هم نيست با لفظ خاصي استمداد شود لذا قبل از اسلام و از همان زمان آدم و حوا تمسک به اهل بيت ـ عليهم السلام ـ وجود داشته و پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نيز در شدائد و امور مهم و جهت اعتلاي کلمه حق و اعلان نبوت خود از علي ـ عليه السلام ـ کمک مي گرفته است و آن حضرت معين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بوده است. مطابق روايتي عکرمه از امام علي ـ عليه السلام ـ از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ درجنگ احد آن هنگامي که همه مسلمانان به جز علي ـ عليه السلام ـ فرار کرده بودند به پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اين گونه دستور داده شد و حضرت اين ندا را شنيد که: «ناد عليا مظهر العجائب تجده عونا لک في النوائب». اي پيامبر علي ـ عليه السلام ـ مظهر عجائب را صدا بزن که او را در مصائب و گرفتاريها براي خودت ياور خواهي يافت. آري شيعيان و نيز ديگران از جمله خلفاء سه گانه هنگام گرفتاري ها يا علي گفتند و از او کمک خواستند و مشکلاتي که حل شدني نبود به دست علي ـ عليه السلام ـ حل شد و هميشه بايد دست توسل به دامان آن حبل المتين زد. ره رو چنانکه مردم هشيار رفتند راهي مبين جز راه و رسم مصطفي را گر مشکلي پيش آيد اي سالک ره نادعليا آن شه مشکل گشا را .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه