می خواستم در خصوص اختلاف قرائات و روایات قرآن سوال کنم تاکنون گمان می کردم این قضیه نوعی اختلاف لهجه در زبان عربی است به عنوان مثال برخی از قرائ بزرگ جهان اسلام کلمه ناس را با حالتی نزدیک به نیس می خوانند و یا ادراک را ادریک می خوانند اما چند روز پیش تلاوتی از استاد حامد شاکر نژاد شنیدم که آیه أَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا یرْتَعْ وَیلْعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ را به صورت نرتع و نلعب تلاوت کرد یعنی فعل غایب را به صورت متکلم مع الغیر تلاوت نمود و یا استاد عبدالباسط آیه فَانْطَلَقَا حَتَّی إِذَا رَکِبَا فِی السَّفِینَةِ خَرَقَهَا قَالَ أَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ شَیئًا إِمْرًا را به صورت لیغرق تلاوت کرد که در هر صورت کلمه دیگری است می خواستم بپرسم با توجه به اینکه خدا و پیامبر نظارت کامل بر کاتبان وحی داشتند علت این اختلاف در چیست و آیا همه این قرائات مورد تایید خداوند متعال است؟

در پاسخ به مطلب توجه کنید : اختلاف قرائت وتفاوت لهجه ها ، مشکلى ایجاد نمى کند زیرا اصل متن محفوظ است ، کیفیت ادا متفاوت است ، ولى نص واحدى را همگى بیان مى کنند . در تعریف اصطلاحى قرائت گفته شده : هرگاه تلاوت قرآن به گونهاى باشد که از نص وحى الهى حکایت کند و بر حسب اجتهاد یکى از قرّاء معروف استوار باشد ، قرائت قرآن تحقق یافته است . بنابراین قرائت عبارت است علم به کیفیت اداى کلمات قرآن و اختلاف این کیفیت به ناقل و راوى آن منسوب است . از سوى دیگر ، قرائت قرآن دانشى است کاملاً نقلى و هدف این علم دستیابى به قرائت رسول الله و چگونگى اداى کلمات توسط آن حضرت است ، و چنان که گفته شده تنها راه رسیدن بدین هدف سماع و نقل از راویان ثقه است . از این رو ، قرائت در صورتى قابل اخذ و معتبر خواهد بود که درباره هیچ یک از راویان و ناقلان آن طعن و خدشهاى از سوى علما مشاهده نگردد . با قطع نظر از عوامل اختلاف قرائات ، که قرآن پژوهان به آن اشاره کردهاند ، باید توجه کرد که این اختلافات میان قراء بر سر به دست آوردن و رسیدن به نص واحدى است که پیامبر ( ص ) با آن قرائت نمودهاند . بنابراین اختلاف در قرائت مبیّن این امر است که هر قارى کیفیت خاصى را در تلفظ کلمات قرآن داشته و بدان معتقد بوده است و به نظر او این کیفیت همان تلفظى است که از زبان مبارک رسول الله جارى شده است امّا مهم اثبات این استناد است که باید به شکل نقل همگانى در هر دوره و طبقه از زمان رسول الله به اثبات برسد . نظر غالب قرآن پژوهان شیعه این است که اثبات تواتر قرائتها از پیامبر ( ص ) امرى محال مینماید . افزون بر آن ، به نظر آنان قرائت قرآن کریم به یک صورت در میان همه مسلمانان متداول بوده و در نسلهاى متوالى به تواتر رسیده است و اختلافى که در قرائتها نقل مى گردد بر این صورت متداول تأثیر نداشته و چهره واحد آن را از بین نبرده است . ما شیعیان از ناحیه پیشوایان معصوم مأموریت یافتهایم که قرآن را بر طبق عموم مسلمین قرائت کنیم . این اختلافات غالبا مسائلى است که پس از نزول وحى , مقدارى از آنها از طرز نگارش قرآن پدید آمده است , چون در اوائل نگارش قرآن , حروف کلمات متشابه , از هم ممتاز نبوده است , زیرا تشخیص حروف وکلمات بوسیله نقطه گذارى ممکن است ودر آغاز نگارش قرآن نه نقطه داشته ونه اعراب , وهمین مطلب موجب اختلاف قرائتها گردید . بخش دیگرى از اختلاف در قرائتها , به مطالبى بر مى گردد که به متن قرآن مربوط نیست بلکه اضافات وحواشى وتوضیحاتى است که برخى حافظان ونویسندگان اضافه نموده اند , چون مى دیدند معنى کلمه درست مفهوم نمى گردد شرح و تفسیرى برآن نوشتند وبعدها به صورت متن قرآن واختلاف قرائت تلقى شد , چون بنابر بعضى ازروایات , نگارش تفسیر همراه با متن قرآن , جایز بوده است . در نتیجه ما موظفیم قرائت رسمى قرآن را که مورد اتفاق شیعه وسنى مى باشدملاک عمل قرار دهیم وآنچه زائد بر آن است را بعنوان شرح وتفسیرکلمات بدانیم واین موضوع جدیدى نیست که بعد از گذشت قرنها تازه کشف شود . موارد اختلاف قرائت در کتابهاى علوم قرآنى ثبت شده است . چهارده روایت همان قرائتهاى هفت قارى مشهور است . هر یک از قاریان هفتگانه دو نفر راوى داشتهاند بعضى قرائت آنان توسط دو نفراز شاگردانشان روایت شده که در برخى موارد داراى اختلاف است که مجموع این قرائتها چهارده روایت و قرائت میشود . در بین این قرائتها هفت قرائت مشهور است یعنى از دو نفر راوى که هر کدام از قراء دارند قرائت یکى مشهورتر است و در بین این هفت قرائت قرائت حفص از عاصم از همه مشهورتر است و قرآنهاى فعلى هم همین قرائت است . قرآن کریم به یک شکل و یک قرائت بر پیامبر اکرم ( ص ) نازل شده . در برخى روایات آمده است قرآن یکى است و از سوى خداوند یگانه نازل شده ولى نبودن اعراب در قرآن هاى اولیه ، ابتدائى بودن خط آن و اختلاف لهجه ها موجب اختلاف در کیفیت قرائت بعضى از کلمات قرآن شده در بین قرائت هاى مختلف قرائت هفت قارى معروف است . روایت و نقل از هر یک از قاریان هفت گانه توسط دو نفر انجام شده است که چهارده روایت مى شود . نظر به این که غالب این روایت ها تغییرى در معنى ایجاد نمى کند . بنا به آنچه در روایات آمده و به تبع آن در فتاواى فقها قرائت قرآن به هر یک از قرائت هاى معروف جایز است . از باب نمونه در سوره حمد قرائت مالک و ملک ، صراط و سراط هر دو صحیح است و معناى آن هم تفاوت چندانى ندارد . قابل ذکر است قرآن هاى فعلى قرائت عاصم به روایت حفص است و گفته مى شود قرائت عاصم از ابى عبد الرحمن سلمى از امیرالمؤمنین ( ع ) است . ( البیان ، 168 / 151 ) جهت اطلاع بیشر . ک . به : دکتر سید محمد باقر حجتى , پژوهشى در تاریخ قرآن کریم , ص 301 فضلى ، عبدالهادى ، مقدمهاى بر تاریخ قرائات قرآن کریم ، ترجمه دکتر سیدمحمدباقر محبتى ، ص 103 انتشارات اسوه ، تیر . 1365 علامه خوئى ، البیان ، ص 175 ، مطبعه علمیه قم . سعیدى روشن ، محمدباقر علوم قرآن ، ص 176 ، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه