نحوه ی پيشگيري از وقوع انحرافات اخلاقی در جوانان، از ديدگاه اسلام چیست؟

اگر از وقوع مشکلات به موقع جلوگيري شود و زمينه اي براي ايجاد مشکلات وجود نداشته باشد، مشکل يا مشکلاتي پيش نمي آيد. اسلام بيشترين توجه خود را به پيشگيري از وقوع مشکلات معطوف داشته و قدم هاي مهمي در اين طريق برداشته است. 1. اصلاح روابط خانوادگي خانواده مهم ترين پناهگاه براي جوانان است. اساس خانواده از نظر اسلام بر مبناي دوستي و مرحمت است رابطه خانوادگي بايد بر اساس عطوفت و تفاهم باشد و همان گونه که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: بايد بزرگترها نسبت به کوچکترها مهربان باشند و کوچکترها احترام بزرگترها را نگه دارند. اعضاي خانواده همديگر را تکميل مي کنند و مايه دلگرمي يکديگرند امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «با خانواده ات به گرمي و خوبي رفتار کن زيرا آنان بال و پري هستند که به وسيله آن مي پري و اصل و بنا و مقصدي هستند که به سمت آن مي روي و دستي هستند که با آن حمله مي کني». خلاصه، خانواده محل امن، جاي دلگرمي، فضاي تبادل و تفاهم و محيط صفا و صميميت است. وقتي نوجوان در محيط گرم خانوادگي باشد، رفتار خوب والدين باعث رفتار درست او مي شود. یکی از مصادیق اصلاح روابط خانوادگی عدم سرزنش بیجا است .سرزنش بيجا آتش لجاجت و خصومت نوجوان را شعله ور مي سازد. علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: زياده روي در سرزنش و هر دم و ساعت فرزند خود را ملامت کردن، آتش لجاجت و سرکشي را در آنان شعله ور مي سازد. در سرزنش نبايد زياده روي کرد و همان گونه که امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: وقتي جوان خود را سرزنش مي کنيد جايي براي گناه و لغزش او باقي بگذاريد تا سرزنش شما با باعث سرکشي او نگردد. 2. ايجاد اسوه و الگوي مناسب براي جوانان وجود الگو و سرمشق مناسب به يادگيري رفتار مناسب و يادگيري رفتار صحيح مي انجامد. امام کاظم ـ عليه السلام ـ فرمودند: «رفتار کودکان در اثر رفتار درست والدين محفوظ مي ماند». وقتي والدين رفتار درستي نداشته باشند نمي توان از جوانان انتظار رفتار مناسب را داشت. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ الگو و مدل رفتاري براي علي ـ عليه السلام ـ بودند. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمود: پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ هر روز نمونه اي از اخلاق و رفتاري را نشان مي داد و فرمان مي داد که من به او اقتدا کنم. بايد مدل ها و الگوها، درست رفتار کنند تا نوجوانان سرمشق خوبي داشته باشند و رفتار مناسبي نشان دهند. 3. انتخاب دوستان مناسب دوستان نقش مهمي در شکل گيري رفتار اجتماعي جوانان دارند. اسلام به مسئله دوستي توجه خاصي نموده حتي معيار سنجش فرد را دوست او دانسته است. رسول خدا می فرمایند :«المرء علي دين خليله فلينظر احدکم من يخالل». هر كس همدين دوست خود است، پس هر كس از شماها بايد بنگرد با كه دوستى مي كند. افراد تابع عقيده دوست خود هستند پس مواظب باشيد که با چه کسي دوست مي شويد. دسته اي از جوانان استدلال مي کنند که تحت تأثير قرار نمي گيرند ولي اين گونه نيست و بنا بر گفته حضرت صادق ـ عليه السلام ـ «آن که با دوست ناباب مصاحبت مي کند به سلامت نمي ماند و حتما آلوده مي شود». 4. اصلاح شرایط نامناسب اجتماعي و ايجاد زمينه مساعد تربيتي اگر شرايط اجتماعي مناسب نباشد جوانان به رفتار نادرست دست مي زنند. امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «وقتي زمان و جامعه بد شد و شرايط اجتماعي نامناسب گرديد خوبي ها بي رونق مي شود و انجام آن زيان آور مي گردد و رذائل و بدي ها رايج مي گردد ». بنابراين حديث، رابطه مستقيمي بين شرايط بد اجتماعي و نشر بدي ها و بي رونق شدن خوبي ها وجود دارد. جوانان را نمي توان مجبور به آدابي کرد که والدين به آن خو گرفته اند زيرا همان طور که علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «مردم پيش از آن که شبيه به والدين باشند متناسب با زمان خود هستند و بر طبق زمان عمل مي کنند. باز حضرت در جاي ديگر مي فرمايند: «فرزندان خود را به آداب و رسوم خود مجبور نسازيد زيرا آنان براي دوراني غير از زمان شما خلق شده و بايد متناسب با آن دوران تربيت شوند». 5. پر کردن اوقات فراغت جوانان امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «هيهات من نيل السعادة السکون الي الهواني و البطلانة». کسي که وقت خود را به تنبلي و سستي و بيهودگي صرف کند به خوشبختي نمي رسد يکي از زمينه هاي پرکردن وقت، انجام کار است. جوانان با کار مناسب شخصيت خود را رشد مي دهند. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمودند: «اگر شغل و کار، محل تلاش و زمينه فعاليت فرد است فراغت زياد باعث تباهي و فساد مي شود». براي پر کردن اوقات فراغت جوانان مي توان تمام امور اجتماعي و فرائض جمعي و هم چنين انواع ورزش ها را در نظر گرفت. سفارشي که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به تير اندازي، شنا و اسب سواري مي نمود و تحرکي که در کسب دانش ايجاد مي کرد براي پر کردن اوقات فراغت و جلوگيري از انحطاط جوانان بود. برنامه ريزي براي اوقات فراغت بايد به صورتي باشد که به رشد بدني، اجتماعي، عاطفي و ديني جوانان بيانجامد. 6. مبارزه با فقر و بيکاري وقتي فقر در خانواده اي باشد امکان بروز مشکلاتي در رفتار جوانان آنان مي رود. علي ـ عليه السلام ـ درباره فقر فرمودند: «فقر باعث نقصان دين، سراسيمگي عقل و برانگيختن خشم مي شود». هم چنين بيکاري، جوانان را به جانب برخي بزه کاري ها مي کشاند. اسلام، جوانان را تشويق به کار مي کند. در اسلام از تنبلي جلوگيري شده. پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ وقتي جواني را مي ديدند که ظاهر آراسته اي داشت، مي پرسيدند چه کار مي کند اگر مي گفتند کار نمي کند مي فرمود: «از چشم من افتاد» «سقط من عيني» وقتي دليل آن را جويا مي شدند مي فرمود: «زيرا وقتي مؤمني کار نداشته باشد دين خود را وسيله گذران زندگي قرار مي دهد . امام باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمودند: دوست ندارم که انسان در کار دنيايش تنبل باشد». زيرا اين تنبلي به فقر و در نتيجه به فساد منتهي مي شود. 7. تشويق جوانان به بهره وري از دوران جواني بسياري از احاديث اهميت دوره جواني و استفاده از آن را گوشزد مي کنند. علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «دو چيز است که فرد پس از فقدان آن امتياز و خوبي آن را مي فهمد يکي جواني و ديگري سلامتي. 8. تشويق جوانان به کسب علم و دانش علم چون نوري فرا راه جوان مي تابد و رهگشا مي شود. فراگيري علوم غير از شکوفايي استعداد ها به رشد قواي عقلي و تجزيه و تحليل بهتر مطالب مي انجامد و جوانان را از سقوط در وادي جهل و خرافات باز مي دارد. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمود: «همواره دوست دارم که جوانان را در صبحگاه مشغول انجام يکي از دو کار ببينم يا عالم و دانشمند باشد و يا دانش آموز باشد». 9. تربيت جوانان براي خودداری از هوای نفس و تسلط بر خويشتن در دوره جواني قواي شهواني در نهايت قدرت خود است. اگر جوانان مطيع شهوات خود گردند، خود را به هلاکت مي اندازند. علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «آن که در شهوات مطيع نفس خود باشد و به آن سمت برود، خويشتن را به هلاکت انداخته است». اسلام تسلط بر نفس را توصيه مي کند. علي ـ عليه السلام ـ سفارش مي کند که «آن کسي که جلو شهوات خود را بگيرد و آن را محدود سازد ارزش خود را باز مي يابد». البته اين کار به معناي کنار گذاردن ازدواج و روابط مشروع نيست بلکه جلوگيري از هرزگي و بي عفتي است. قرآن مجيد از جواناني که امکان ازدواج ندارند درخواست مي کند عفت خود را حفظ کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بي نياز نموده و وسائل ازدواج آنان را فراهم کند. 10. تدارک ازدواج براي جوانان ازدواج وسيله اي مؤثر براي جلوگيري از انحراف هاي جنسي جوانان است. امام صادق ـ عليه السلام ـ از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل کردند که: آن که ازدواج کند نصف دين خود را حفظ کرده. سوال 2: نحوه برخورد اسلام با انحرافات جوانان چیست؟ اشتباه، از انسان ها سر مي زند. نمي توان افراد را براي خطا کاري تحقير کرد. بايد طريقي را در پيش گرفت که رفتار آنان تصحيح گردد. در اسلام به افرادي که خطا مي کنند توصيه مي کند که هر چه زودتر توبه و بازگشت نمايند و در تصحيح رفتار خود اقدام کنند. در قرآن آيه 17 سوره نساء مي فرمايند: «توبه و تصحيح رفتار براي آناني است که کار خطايي را از روي ناداني و جهالت انجام داده و سپس به زودي توبه کنند» اگر تصحيح رفتار زود انجام نگيرد و فرد به رفتار غلط خود ادامه دهد، بيم آن مي رود که رفتار غلط در ذهن و فکر او رسوخ کند و به صورت يک عادت غلط در آيد و بر طرف نمودن عادت مشکل است. البته در زمينه خطا کاري و اشتباهات رفتاري و عملي نمي توان فرد را مأيوس کرد. اساسا يأس و نااميدي در مکتب اسلام راه ندارد. قرآن يأس را نشانه کفر مي داند و مي گويد: «از عنايات خداوندي جز افراد کافر و ناسپاس مأيوس نمي شوند» فرد خطا کار اگر مأيوس شود و احساس حرمان و افسردگي و شکست کند. دنبال تغيير و اصلاح خود نمي رود و بنا بر فرمايش علي ـ عليه السلام ـ «قتل القنوط صاحبه». «يأس، شخصيت فرد را در هم مي شکند و از بين مي برد». قرآن مراحل تغيير و اصلاح رفتار را در چهار مرحله بيان داشته و مي گويد: وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَي من بخشنده و چشم پوش از کسي هستم که: 1. توبه کند، 2. ايمان بياورد و اعتقاد پيدا کند، 3. عمل صالح داشته باشد، 4. جهت حرکت او به سوي کمال باشد. اصلاح رفتار در اسلام بايد با اعتقاد قلبي و عمل و جهت درست توام باشد و از اين به بعد فرد خطا کار دست به رفتار نامطلوب نزند». .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه