پي آمد هاي منع و جعل حديث ... توضيح فرمائيد؟

پس از رحلت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با مقاصد و نيت‌هايي سیاسی جمع آوري و نقل حديث پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ منع گرديد و براي توجيه اين کار نادرست اين دلايل را در تاريخ و در تحليل‌ها ذکر کرده اند: 1. جلوگيري از ترک قرآن: عده اي گفتند برای تمام امور ما قرآن کفايت مي کند لذا هيچ نيازي به احاديث پيامبر نداريم اگر احاديث پيامبر نقل و به آن توجه شود، قرآن مهجور مانده و ترک مي شود و احاديث جايگزين آيات قرآن مي شود و لذا قرآن به تدريج متروک مي شود. اما بر اساس سيره ي ائمه و رويکرد شيعه به حديث عملا اين تفکر مردود مي‌باشد چرا که نه تنها قرآن در سيره ي آن ها متروک نشده بلکه احاديث و سنت در تبيين قرآن بسيار موثر بوده است. 2. يکي دیگر از علل منع حديث را عدم آشنايي مردم با نوشتن دانسته و گفته اند. اگر چه اين دستور از سوي دستگاه خلافت اعلام شد، ولي اگر انگيزه مردم و انگيزه ي اجتماعي و اسباب آن فراهم بود. در غیر اين صورت این انديشه نمي توانست جا بيفتد و ريشه دار باشد به نحوي که منجر به استقبال عمومي شود و هيچ کسي اقدام به نوشتن و تدوين حديث نکند. در پاسخ اين دليل مي توان گفت که اگر پيامبر اکرم (ص) نيازي به جمع احاديثش نمي ديد پس چرا برخي وقتها مردم را به نوشتن و آموزش نوشتن تشويق مي فرمود. علت‌هاي ديگري نيز براي توجيه اين اشتباه بزرگ تاريخي بر شمرده اند که اين توجيهات نيز در جاي خود اشتباهات ديگري را در پي داشته. مهمترين علت منع جمع آوري و نقل حديث که پيامدهاي بسيار مخربي در جامعه اسلامي به وجود آورد. علت سياسي بود. اين علت از آنجا ريشه گرفت که خلافت و مدعيان خلافت با حوادثي روبرو شدند و حوادثي را به ياد آوردند که اگر اين حوادث و وقايع به عنوان سيره پيامبر مطرح شود آنها مواجه با مشکل خواهند شد، مثلا واقعه ي غدير ـ که در اين واقعه پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ احاديثي به مردم نقل کرد و همه آن را حفظ نمودند، و قبل از آن درباره ي اهل بيت خود احاديثي فرمود و مردم پس از انتخاب خليفه در صدد بيان اين روايات و ذکر سنت نبوي نمودند، که کاملا مخالف با خلافت بود، لذا مدعيان خلافت براي اين که خود را از اين گرفتاريها رها کنند اين چاره جويي و بحران بزرگ اجتماعي را با منع حديث حل کردند و براي اين که به کار خود قداست الهي بدهند گفتند قرآن ما را کفايت مي کند، اگر روايات و سيره ي پيامبر مورد توجه باشد قرآن متروک شده و کتاب خدا از بين مي رود. در جريان استرداد فدک توسط حضرت زهرا (س) خليفه ي اول به حديثي استناد کرد تا آن بانوي بزرگ را از حق خود محروم سازد، در اين جريان ام ايمن به عنوان شاهد حاضر شد شهادت او را قبول نکردند، در اثبات صداقت او حديثي از پيامبر نقل شد، مدعيان خلافت با اين روند آينده را براي خود خطرناک ديدند و گفتند بهتر است جلو نقل حديث را به کلي بگيريم و تأکيد مي کردند کفانا کتاب الله. پس از اين، مردم حدود دهها سال حديث پيامبر را نقل نکردند و سنت آن حضرت رو به فراموشي گذاشت چون در طول اين مدت بسياري از صحابه بزرگ پيامبر در جنگها و يا به طور طبيعي از دنيا رفتند و بسياري از احاديث را با خود به گور بردند و مردم نيز به جهاتي سوق داده شدند که ديگر توجهي به سيره پيامبر نداشته باشند، صحابه گرفتار يک دگرديسي کامل گرديدند و برخي از آنها در ثروت اندوزي و کاخ ساختن در مناطق خوش آب و هواي فتح شده مشغول گرديدند و خصوصا طولاني شدن حکومت دو خليفه دوم و سوم اين فضا را به نوعي تشديد کرد. منع حديث نتايج بسيار اسف‌بار به جامعه اسلامي تحميل کرد و مهمترين علت آن سياسي و مقابله با اهل بيت و دور داشتن امير مومنان علي (ع) و قداست او در ديدگاه پيامبر بود و آنها براي مدتي طولاني به اين هدف نايل شدند و توانستند مدت ربع قرن امام علي (ع) را از حکومت به کنار گذاشته و زمينه اي را فراهم نمايند که اگر امام علي (ع) فرصت حکومت را به دست آورد نتواند، به آرزوهاي خود برسد لذا مي بينيم بزرگترين موانع پايداري حکومت علوي در دوره آنها شکل گرفته است. اختلافات و منازعات داخلي ريشه در گذشته ناهمگون و غير معقول داشت، لذا آن حضرت با مشکلات و جنگهاي داخلي رو برو شد اگر احاديث نبوي در ميان مردم رواج مي يافت مردم متذکر مي شدند که حضرت علي (ع) چه جايگاهي در کنار پيامبر داشت، اهل بيت پيامبر چه جايگاهي دارند چون پيامبر اکرم (ص) در فضيلت اهل بيت خود روايات متعدد و متنوعي نقل فرموده بود به نوعي که جابر پس از صد سال سلام آن حضرت را به امام باقر (ع) مي رساند. در منع حديث که بطور جدي از طرف حکومت پيگيري شد پيامد هاي بسيار منفي ديده مي شود که تمدن اسلامي را از رشد و ترقي بازداشت و انحرافات فراواني بوجود آورد که از جمله آنها مي توان به امور ذيل اشاره کرد: 1. احاديث بسياري مخفي و ناگفته ماند هم از نظر کيفي و هم از نظر کمي ـ مثلا احاديث ابن مسعود يکجا نابود شد و خليفه اول احاديثي نوشته بود که همه آنها را در آتش سوزاند و ديگران نیز از نقل حديث منع شدند. از اين روي يک پرده تاريک و وسيع بر روي احاديث نبوي و قسمت اعظم سيره نبوي کشيده شد. لذا اسلام از سيره نبوي به تدريج محروم شد. 2. يکي از آثار شوم منع جمع‌آوری و تدوين حديث جعل احاديث بود چون نقل احاديث اصيل نبوي منع شد. و احاديث فضائل اهل بيت نیز جمع آوري شد، لذا بني اميه و خود خلفا به جعل حديث در موارد نياز پرداختند و در همين راستا جاعلان حديث بزرگي مثل کعب الاحبار و برخي از يهوديان مغرض به جعل احاديث جهت انحراف در اسلام پرداختند، بني اميه مشوق بزرگ اين جريان بودند آنها در قبال فضايل علي درباره فضايل بني اميه و خلفا احاديث غلو آميز ساختند تا منزلت امام علي (ع) را با اين جعليات پايين بياورند، جعل حديث با فرقه سازي در اسلام نيز سازگار بود لذا فرقه هاي بزرگي تشکيل شد و هر فرقه اي بر عليه فرقه ي ديگر احاديث فراواني ساختند و بني اميه و ديگران در اين مسئله دخيل بودند. 3. پيدايش اختلاف در حديث نيز از پيامد هاي ديگر منع نقل و تدوين حديث نبوي بود علت اصلي اين پيامد فاصله گرفتن جمع حديث از عصر صحابه به عصر تابعين بود که واسطه هاي زياد در روايات سبب اختلاف ضبط در احاديث شد و هر کس به نوعي احاديث را نقل و جمع آوري نمود. 4. يکي ديگر از پيامد هاي منع حديث دور ساختن ائمه و مکتب اهل بيت از مرکزيت حديث بود به نحوي که هيچ يک از فرقه هاي اهل سنت با اين که دو تن از رهبران فرقه هاي اهل سنت شاگرد مستقيم ائمه بودند ولي در منابع روايي خود از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) روايتي ذکر نکرده اند و به ائمه به عنوان منبع اصلي حديث توجه نکرده بلکه افرادي چون ابوهريره را بر ائمه در نقل حديث ترجيح داده اند. 5. يکي از پيامد هاي مخرب منع تدوين و جعل حديث، زمينه سازي اين مسئله بود که مستشرقان دين مبين اسلام و پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و ـ و مسلمانان را مخالف تمدن و رشد جوامع مدني و علوم معرفي کنند آنها با استناد به عمل و رفتار برخي از خلفا گفته اند اسلام از نوشتن منع کرده و نوشتن يکي از ابزارهاي رشد تمدن و علوم است پس اسلام با تمدن مخالف است. 1- تاریخ حدیث ؛شانه چی 2- تاریخ فقه دکترابوالقاسم گرجی .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه