منظور از رب المشرقین و رب المغربین و رب المشارق و المغارب در قرآن چیست؟

کره زمین، از یک طرف دارای دو قطب مغناطیسی است که به نام شمال و جنوب خوانده می‌شود. از طرف دیگر چون زمین دارای دو حرکت وضعی (به دور خود) و انتقالی (به دور خورشید) است، به نظر می‌آید که خورشید صبح‌گاهان از یک طرف، خارج و کم‌کم بالای سر ما می‌آید و سپس به هنگام شام‌گاهان از طرف دیگر فرو می‌رود.در عرف مردم و اصطلاح علمی، آن طرف که خورشید طلوع می‌کند به نام «مشرق» و آن طرف که خورشید غروب می‌کند به نام «مغرب» خوانده می‌شود.نکته یاد شده ظاهر قضیه است، اما با دقت عقلی و علمی ثابت می‌شود که زمین مشرق‌ها و مغرب‌های متعددی دارد.دلائل تعدد مشرق و مغرببرخی از دلایل نکته اخیر به شرح زیر است:۱. چون زمین به شکل کره است و به دور خورشید حرکت می‌کند، در هر نقطه‌ زمین، یک مشرق و مغرب و اثر طلوع و غروب مکرر خورشید، پیدا می‌شود.۲. خورشید در هر روز، ساعت معین طلوع و غروب می‌کند که با ساعت طلوع و غروب روز قبل و بعد متفاوت است. بنابر این، به تعداد روزهای سال مشرق و مغرب داریم.۳. برای هر انسانی شش جهت متصور است، پس طلوع و غروب نسبت به جایگاه هر کس متفاوت است.پس اگر چه در ظاهر یک مغرب و مشرق بیشتر نیست، ولی در واقع مشرق‌ها و مغرب‌های متعددی وجود دارد. بنابر این، تعبیر به مشرق و مغرب [۲] یا مشارق و مغارب [۳] با مبانی علمی منافی نیست.منظور از مشرقین و مغربیندر مورد آیه یاد شده در پرسش، «رب المشرقین و رب المغربین» [۴] چند احتمال تفسیری داده شده است:۱. مقصود از مغرب، مغرب تابستان و زمستان، و مقصود از دو مشرق، مشرق تابستان و زمستان است که با همدیگر متفاوتند.چنان که حضرت علی (ع) در این‌باره می‌فرمایند: «مشرق تابستان و زمستان هر کدام بر حد خود است». [۵]توضیح این که: اگر چه مشرق‌ها و مغرب‌های متعددی وجود دارد، ولی نهایت آن‌ها در تابستان و زمستان است؛ زیرا در این دوران، آغاز تابستان و زمستان، خورشید به حداکثر و حداقل اوج خود می‌رسد که از آن‌ها به مدار شمالی و جنوبی تعبیر می‌شود و مدارهای دیگر در بین این دو قرار دارند.بنابر این، چون نهایت مشرق‌ها و مغرب‌ها، این دو می‌باشد و این آیه واژه «المشرقین و المغربین» به صورت مثنی به کار رفته است.۲. مقصود از دو مشرق و دو مغرب، مشرق و مغرب خورشید و ماه است. طبق این تفسیر چون ماه و خورشید هر کدام طلوع و غروب خاص خود را دارند، واژه‌ مثنی به کار رفته است.۳. مقصود از مشرقین، پیامبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) می‌باشد و مراد از مغربین امام حسن (ع) و امام حسین (ع) باشند.این مطلب بیان باطن یا تأویل آیه است که در طلوع اسلام، پیامبر(ص) و علی(ع) بودند و امام حسن و امام حسین(ع) در دوره‌ی غروب اسلام اصیل از صحنه جامعه بودند که شهید شدند.منبع: ویکی پرسشپی نوشت ها۱. الرحمن/سوره۵۵، آیه۱۷. ۲. بقره/سوره۲، آیه۱۱۵. ۳. معارج/سوره۷۰، آیه۴۰. ۴. الرحمن/سوره۵۵، آیه۱۷. ۵. هویزی، نورالثقلین، بیروت، نوشته التاریخ العربی، ج۷، ص۲۱۳. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه