سلام علیکم؛ نقل است کسی از رسول الله(ص) سؤال کرد، محبوب‌ترین عمل نزد خدا چیست؟ رسول خدا در جواب فرمود: «اعمال ثابتی که انجام می‌دهد هرچند کم باشد». مراد از اعمال ثابت چیست؟

در منابع اهل سنت، از عائشه نقل شده است: «از رسول خدا(ص) سؤال شد کدام عمل نزد خدا دوست‌‌داشتنی‌‌تر است؟ آن‌حضرت فرمودند: عملی که بادوام و پایدار باشد، هر چند کم باشد».[1]روایت دیگری نیز به همین مضمون از عائشه از پیامبر(ص)نقل شده است: «خیر الأعمال ما دیم علیه»؛[2] بهترین عمل آن عملی است که بر آن مداومت شود.این مضمون در روایات شیعی نیز با عناوین مختلف وارد شده و مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است. برای نمونه به ذکر چند روایت بسنده می‌کنیم:1. امام سجاد(ع): «من دوست دارم بر کارها و در انجام اعمالم پایداری و مداومت داشته باشم».[3]2. امام باقر(ع): «دوست داشتنی‌‌ترین اعمال نزد خداى عز و جل عملى است که بنده آن‌را ادامه دهد، اگر چه اندک باشد.»[4]3. امام صادق(ع): «شیعیان ما را با سه چیز امتحان کنید؛ خواندن نماز بوقت و چگونگى مداومت‏ بر آن، حفظ اسرار ما و چگونگى پنهان داشتن آنها از دشمنان ما، و مواسات و کمک‌های مالى با برادران خویش و چگونگى اجراى آن».[5]مراد و هدف از ثبات و مداومت در عمل این است که اگر انسان یک عمل خیر و نیکی مانند نماز اول وقت را شروع نمود، آن‌را آرام آرام و به طور مستمر و طولانی مدت انجام دهد تا روان و نفس آدمی با آن خو گرفته و در دراز مدت بر اثر تکرار و ممارست از حال[6] به صورت ملکه[7] و صفت راسخ نفس در آید و روح، مالک آن عقیده و عمل گردد، در نتیجه هیچ‌گاه از انجام آن خسته نشده، بلکه به خود عادت داده که تا آخر عمرش آن عمل را انجام خواهد داد.کار اندک و مداوم، بهره‌اش بیش از آن است که انسان چندین کار؛ مانند «نماز اول وقت»، «نخوابیدن بین الطلوعین»، «شب زنده داری»، «روزه مستحبّی» و...، را به یک‌باره آغاز کرده، اما این رفتار عبادیش ادامه‌دار و ثابت نباشد و سبب خستگی و پریشانی و گاه منجر به ناامیدی و ترک آن عمل برای همیشه شود. چنانچه امام على(ع) می‌فرماید: «کار اندکى که بر آن مداومت کنى، امیدبخش‌‌تر از کار بسیارى است که از آن ملول گردى».[8]مدت مداومت بر عمل خیراکنون این پرسش پدید می‌آید که یک عمل تا چه مدت باید انجام شود تا بتوان بدان مداومت در عمل گفت؟!پاسخ آن است که حداکثر مداومت، ادامه عمل تا پایان عمر است، اما در نگاهی محدودتر، حداقل مداومت بر یک عمل آن است که یک عمل خیر در مدت زمان خاصی که از نظر عرف بر آن صدق مداومت نماید انجام شود، هر چند در روایات، استحباب مداومت و پایداری در عمل خیر تا یک‌سال مورد تأکید قرار گرفته است. چنان‌که امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «هر گاه شخصی عملى انجام می‌دهد، تا یک‌سال ادامه دهد، سپس اگر خواهد به عمل دیگرى منتقل شود؛ زیرا شب قدرى که تقدیرات و مشیت‌های الاهی در آن محقق می‌‌شود ضمن یک سال خواهد بود».[9]از طرفی بهتر است وقتی انسان تصمیم به مداومت بر عمل خیری گرفته در انجام آن کوتاهی و امروز و فردا نکند، بلکه هر چه زودتر و در کمتر از یک‌سال اقدام بر انجام آن نماید. چنان‌که امام صادق(ع) می‌فرماید: «مبادا عملى را بر خودت واجب گردانى و آن‌گاه یک‌سال تمام آن‌را انجام ندهی و رهایش کنی».[10] یعنی هر گاه تصمیم بر مداومت بر انجام عملی گرفتی در مدت زمان یکسال آن‌را شروع کن و بین تصمیم تو و انجام عمل بیش از یک‌سال فاصله نیفتد و یا این‌که در نگاهی حداقلی اگر تصمیم گرفتی که یک عمل را به صورت مداوم انجام دهی، دست کم، سالی یک‌بار آن‌را انجام بده. ثمره و نتیجه مداومت بر عمل خیرامام علی(ع)فرمود: «ثمره مداومت و پایداری بر کار خیر برای انسان خردمند عبارت است از:1. ترک کارهاى زشت2. دورى از حماقت3. خوددارى از گناه4. یقین5. علاقه به نجات6. اطاعت خداى رحمان7. تعظیم از دلیل و برهان8. دورى از شیطان9. پذیرفتن عدل10. حق‌گویى».[11]نتیجه این‌که انسان در انجام عبادات باید از افراط و تفریط در کمیت و حتی گاهی در کیفیت آن پرهیز نماید تا موجب دلسردی و رها نمودن عمل نشود، بلکه بهتر است عبادتی متعادل و ثابت به صورت مداوم انجام شود هر چند از جهت کمیت اندک باشد.چنان‌که امام سجاد می‌فرماید: «إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ أَقْدَمَ عَلَى رَبِّی وَ عَمَلِی مُسْتَوٍ»؛ من دوست دارم به سوی پروردگارم بروم، در حالی‌که عمل من بر اثر افراط یا تفریط، بیشتر یا کمتر از مدت زمانی که زندگی کردم نباشد. [12]و بقول سعدی آن شاعر زیبا سخن:رهرو آن نیست گهی تند و گهی خسته رودرهرو آن است که آهسته و پیوسته رود .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه