در مورد نظريه ابن عربي در مورد اعيان ثابته کمي توضيح دهيد و آيا اين نظريه مطابق نظر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ مي باشند؟

اعيان ثابته اصطلاحي عرفاني است که حکما از آن با واژه ماهيت ياد مي کنند. بنا به تعريف عرفا، صور علمي اشياء در ذات تعالي، اعيان ثابته و به اصطلاح حکما ماهياتند به عبارتي ديگر، اشياء خارجي، قبل از تحقق در عين و خارج، در علم حق تعالي متحقق هستند. اين وجود علمي در مقابل وجود عيني را اعيان ثابته گويند. عين ثابت هر موجودي، منشأ پيدايش آثار وجودي او و محل قابل گرفتن فيوضات باري تعالي مي باشد. و به عبارت ديگر، وجود علمي هر شیء که در علم باري تعالي بوده و در خارج وجود نداشته و معدوم است، عين ثابت نام دارد. و باز به زباني ديگر، هر يک از اسماء و صفات، مظهر خاصي را اقتضاء مي کنند، پس مظاهر به تبعيت اسماء و صفات حاصل مي شوند و عرفا مظاهر را چه کلي و چه جزئي اعيان ثابته مي نامند. ولي حکما براي کليات آنها ماهيات، و براي جزئيات، هويات را وضع کرده اند. هر يک از اعيان ثابته، به زبان استعداد خود، وجود خارجي را طلب مي کنند. واجب تعالي چون جواد علي الاطلاق است و بخل از ساحتش دور، به هر يک، به اندازه قابليت و استعدادش اعطاي وجود مي کند. مثل اين که چون اشجاري در زمين غرس کنيم، هر درختي به حسب استعداد طلب آب مي کند و چون آبياري کرديم، بر حسب استعداد، درختي ميوه تلخ، و ديگري ميوه شيرين مي دهد؛ پس اختلاف ميوه ها، نسبت به استعداد اشجار است وگرنه آب همان آب است. باران که در لطافت طبعش خلاف نيست در باغ، لاله رويد و در شوره زار خس و چون از بيان فوق معلوم شد که اعيان ثابته، تابع اسماء و صفاتند و اسماء و صفات نيز تابع ذات، بنابراين واجب تعالي همچنان که عالم است به ذات خود، عالم است به لوازم ذات، از اسماء و صفات و اعيان ثابته و موجودات خارجيه. سبب ظهور اعيان ثابته عرفا براي خداوند دو تجلّي قايل اند: يکي تجلي علمي و ديگري تجلّي عيني خارجي. تجلي اوّل عبارت است از تجلّي ذات بر ذات که باعث تحقق اسماء و صفات گردیده و آن را فيض اقدس گويند. تجلي دوم تجلي اسمائي و صفاتي است که موجب پيدايش ممکنات و حقايق موجود در عالم مي شود و از آن تعبير به فيض مقدس نموده اند. به عبارتي ديگر، فيض الهي بر دو قسم است: فيض اقدس که با آن اعيان ثابته و استعداد هاي آن ها در علم ربوبي حاصل مي شود. اصطلاح اعيان ثابته همان وجود علمي ما سوي در ذات باري تعالي است و ديگري فيض مقدس که به وسيله آن، اعيان ثابته در خارج و عالم کون با آنچه از لوازم و توابع آنهاست حاصل مي شوند. خلاصه آن که از فيض اقدس، اعيان ثابته و استعدادات اصلي آنها در علم باري تعالي حاصل مي شود و به فيض مقدس، همين اعيان در خارج، با لوازم و توابع آنها حاصل مي شود. از مطالب سابق نتيجه مي گيريم که: حقيقت هر شي، همان عين ثابت آن شيء مي باشد. عين ثابت اشياء ارتباط مستقيم و بدون واسطه با حق دارد؛ بنابراين هر کس عين ثابت خويش را بشناسد، در پناه آن، حق تعالي را خواهد شناخت. حقايق علمي اشياء در تعين ثاني از صقع ربوبي، اعيان ثابته نام دارد که در واقع تعين اسماء الهي مي باشند. عين ثابت در تقابل با اعيان خارجي مي باشد و ثبوت در آن به معناي حد وسط وجود و عدم نيست، بلکه به معناي ثبوت علمي است. اعيان ثابته که در واقع صور علميه اشياء در صقع ربوبي مي باشند به وجود حق موجودند نه به ايجاد حق. يعني متعلق جعل قرار نمي گيرند. در مورد قسمت دوم سؤال بايد گفت، روايات زيادي از اهل بيت عصمت و طهارت ـ عليهم السلام ـ در بيان مطالب عاليه عرفاني وارد شده است که جز با تأويل و تفسير عرفا، روشن نخواهد شد؛ يکي از همين موارد، اعيان ثابته است. از آن جمله حديثي است که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: هيچ مخلوقي نيست مگر اين که صورتش تحت عرش قرار دارد. هم چنين امام صادق ـ عليه السلام ـ به وسيله پدرش از جدّش روايت کرده که در عرش، نمونه هر آنچه خدا در خشکي و دريا آفريده است وجود دارد و فرمود: اين است تأويل قول خدا، چيزي نيست جز آنکه در بر ماست گنجينه هايش / .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه