تفاوتِ «دعا کردن به‌صورت زبانی» با «دعا کردن در ذهن»؛ یعنی به‌صورت مخفی در ذهن، چیست؟ آیا اگر همان‌گونه که دعا را به زبان می‌آوریم، در دل (مانند صحبت کردن در ذهن) برای فردی دعا کنیم، آیا ارزش آن دعا در نزد پروردگار، مانند دعایی است که به‌صورت زبانی گفته‌ایم؟ چون وقتی در اماکن عمومی با زبانمان دعا می‌کنیم، و یا ذکر می‌گوییم، ترس آن می‌رود که به خودنمایی و ریا بیافتیم و نیّتمان به مرور زمان تغییر کند؛ آیا در این مورد، مطلبی در قرآن کریم گفته شده است؟ و یا روایتی از پیامبران(ع) یا امامان معصوم(ع) در این زمینه وجود دارد؟

اگرچه خدای تعالی از تمام اسرار و باطن انسان و نیازهای مورد نظر او آگاهی دارد، اما با این وجود سفارش کرده تا او را بخوانند و وعده اجابتش را مقیّد به قید «إِذا دَعانِ»[1](وقتی او را بخوانند) کرده است. از طرفی دعا باید حقیقتاً دعا باشد و قلب دعاکننده با زبانش یکی باشد؛ چون دعاى حقیقى، آن دعایى است که قبل از زبان ظاهری، زبان قلب و فطرت که دروغ در کار آن نیست گویای آن باشد، و به همین دلیل خداوند، مطابق با آنچه سائل با حقیقت ضمیر خود از او می‌خواهد، به او می‌دهد.در مورد بلند خواندن یا آهسته خواندن دعا باید گفت: گاهی به جهت دوری از ریا و یا این‌که دعا به صورت مخفیانه به اجابت نزدیک‌تر است،[2] سفارش شده است که دعا به صورتی باشد که دیگران از آن اطلاع پیدا نکنند؛ چنان‌که در قرآن می‌خوانیم: «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً»؛[3] پروردگار خود را از روى تضرّع، و در پنهانى، بخوانید.همچنین در حدیثی از پیامبر(ص) آمده است: «خَیْرُ الدُّعاءِ الْخَفِیّ‏»؛[4] بهترین دعا، دعایى است که پنهانى باشد.حتی گاهی اوقات از بلند کردن صدا نهی شده است؛ پیامبر خدا(ص) با مسلمانان در یکى از غزوات بر فراز یک وادى رسیدند، مسلمانان با صداى بلند، لا اله الا الله و الله اکبر می‌گفتند. پیامبر خدا(ص) به آنان فرمود:«ای مردم! کمی آهسته‌تر دعا کنید. آیا نه چنین است که شما شخص کر و شخص دورى را نمی‌خوانید، [بلکه] خدایى را می‌خوانید که شنونده و نزدیک و با شما است».[5]همچنین می‌دانیم که خداوند به دعای افرادی که قدرت تکلم ندارند نیز توجه کرده و خواسته‌های آنان را برآورده می‌کند.از این‌رو، می‌توان گفت: این‌گونه نیست که خداوند به دعای ذهنی هیچ توجهی نداشته باشد و حتماً باید دعا را بر زبان جاری کرد، اما از آن‌جا که مطرح کردن دعا بر زبان در بیشتر موارد - بویژه زمانی که فرد تنها است - نشانگر تواضع او نسبت به خدای تعالی است؛ و به همین دلیل، امید اجابت بیشتری در آن وجود دارد. سفارش شده است که علاوه بر توجه قلبی، خواسته‌های خود را بر زبان نیز بیاوریم؛ لذا امام علی(ع) در دعای کمیل عشق قلبی و بر زبان آوردن عشق را مکمل هم می‌داند و می‌فرماید:‌«وَ اجعَل لِسانی بِذِکرِکَ لَهِجا، و قَلبی بِحُبِّکَ مُتَیَّما»؛[6]خدایا! زبانم را پیوسته به یاد خودت، گویا کن و دلم را اسیر محبّتت گردان. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه